مهدی صحراگرد

مقدمه: محور اصلی این پژوهش به روش ایجاد و پیشرفت معماری بر اساس کیفیت هایی که تحت تاثیر نور و رنگ رابطه با فضا و نحوه زندگی انسان را ارج می نهد، به جای استفاده از کمیت هایی مانند ابعاد و اندازه می پردازد. نور رنگارنگ طبیعی چگونه در بهبود عملکرد روان شناختی مسکن تأثیر دارد؟ چه راهی وجود دارد که به کاهش استرس افراد کمک شود؟ به نظر می رسد استفاده از شیشه های رنگارنگ در مساکن می تواند از نظر روانی و انسانی تأثیر مثبت بگذارد. همچنین استفاده از شیشه های رنگارنگ در محل سکونت، می توانند باعث کاهش استرس و اضطراب ناشی از محیط خارجی شوند.هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین مؤلفه های انسان شناسی مساکن بافت تاریخی با رویکردی تحلیلی در سه محله محدوده باروی تبریز؛ مقصودیه، سرخاب و ششگلان با مفاهیم ارزشمند انسان شناسی و روان شناسی نور و رنگ دوره دوم قاجار تبریز صورت گرفته است. روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. رویکرد پژوهش، رویکرد ترکیبی با استراتژی متوالی (کیفی – کمّی) است. داده های لازم با ابزار پرسشنامهء محقق ساخته، مشاهده و مصاحبه های نیمه ساخت یافته بدست آمد. جامعهء آماری پژوهش، منطقه 8 شهری تبریز بوده که 123 نفر ساکن داشتند و به صورت تمام شماری مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل داده ها با بهره گیری از روش تحلیل عاملی صورت گرفت.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، خانه های تاریخی شهر تبریز می باشد.یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که، سطح نورگذر (72 درصد) تاج ارسی به ترتیب از بیشتر به کمتر با رنگ های قرمز (14درصد)، آبی (12درصد)، سبز (5/11درصد) و زرد (5/4 درصد)، از قسمت بالا به سمت پایین پوشیده شده است ولی همنشینی رنگ قرمز در کنار سایر رنگها تا حد زیادی اثرات این رنگ را متعادل کرده است. پیمایش ساکنان و متخصصان و یافته های تحلیل عامل تاییدی بدین ترتیب بوده است که هدف از سازماندهی فضاهایی مانند طنبی، سه دری، پنج دری و دودری در خانه های قاجاری تبریز و نیز عناصری چون ارسی و آیینه کاری ها به تبعیت از ویژگی های نور و رنگ ازقبیل هویت نمادین نور، معناداری، هیجان انگیزی، تداوم بصری، تنوع فضایی، چشم انداز و... بوده است. نتایج: در نتیجه ویژگی های مهم نور و رنگ به روش تحلیل عاملی در 6 عامل خوانایی با سهم 869/12، مطلوبیت 8/11، دلپذیری 4/11، روح و حالت 7/10، تطبیق و انعطاف پذیری 9/9 و تعامل 3/6 در فضاهای داخلی خانه های تاریخی مورد اکتشاف قرار گرفته و به صورت مدل پیشنهادی ارائه گردیدند.

بیان مسئله: در سال۳۳۰ هجری قمری امیرحسین کُرد، همزمان با حکومت آل بویه، در غرب ایران، حکومت بنی حسنویه را پایه گذاری کرد. کتیبه های سنگی به دست آمده از این دوره علاوه بر ارائه اطلاعات موثق و مهم تاریخی، گویای سبک کتیبه نگاری و معرف فرم حروف این بخش از هنر نوشتاری قرن چهارم هجری قمری است. در پژوهش حاضر، با محور قرار دادن کتیبه های سنگی بنی حسنویه، تلاش می شود به مطالعه خط در این برهه که به نوعی بخشی از تاریخ آل بویه است، پرداخته شود. همچنین برای درک و شناخت بهتر فرم و شناسایی روشن تر تغییر و تحولات فرم حروف در کتیبه های سنگی بنی حسنویه، حروف این کتیبه ها با فرم حروف دو لوح چوبی دوره عضدالدوله (۳۶۳ ه.ق) مقایسه خواهند شد. اینکه مهم ترین ویژگی های فرم های نوشتاری کتیبه های بنی حسنویه چیست؟سؤالی ست که نگارندگان در پی پاسخگویی به آن هستند.هدف: شناخت و معرفی فرم حروف و عناصر تزیینی کتیبه های سنگی بنی حسنویه هدف پژوهش حاضر است.روش پژوهش: ماهیت پژوهش حاضر بنیادی است و به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر پایه مطالعات اسنادی و تصویری شکل گرفته است. روش نمونه گیری هدفمند بوده و در مجموع پنج کتیبه سنگی از بنی حسنویه محور مطالعه این پژوهش قرار گرفته اند. این کتیبه های سنگی در سال های ۳۷۴-۴۰۴ ه.ق ساخته شده اند.یافته ها: خط به کار رفته در کتیبه های سنگی مورد بررسی، خط کوفی تزیینی (مورق) است. نقوش دوپر و سه پر مهمترین عنصر تزئینی در ترکیب با فرم حروف در این کتیبه هاست. در این کتیبه ها، کتیبه نگار تلاش کرده است که فضای کتیبه را با کشیدگی، تغییر و ترکیب فرم حروف با نقوش تزئینی دوپر و سه پر، فرم میخ مانند و داسی شکل پر کند. گاهی نیز حروف کوچک و بزرگ هم ارتفاع نگارش شده اند. فرم نقوش و حروف متناسب با حروف قبل و بعد هر حرف تغییر کرده است و این امر تنوع فرم های نوشتاری را سبب شده است. شکل هندسی و ساده عناصر تزئینی در کتیبه های بنی حسنویه در الواح چوبی عضدالدوله مشاهده می شود. کتیبه سنگی پل کلهر بیشترین شباهت را به الواح چوبی عضدالدوله دارد.

هدف:شیوع COVID-19امکان فعالیت های حضوری و جمعی در جوامع انسانی را کاهش داد و به نا کارآمدی بسیاری از فعالیت های جمعی مبتنی بر حضور فیزیکی؛ از جمله فرآیندهای طراحی مشارکتی منجر شد. آموزش مجازی در دوران پاندمی، زمینه استفاده کودکان از ارتباطات جمعی دیجیتال را توسعه داد و جایگاه ویژه ای برای این شبکه ها در زندگی روزمره  کودکان تعریف کرد. از این رو، پژوهش حاضر به دنبال آینده پژوهی و ترسیم چشم اندازی به رویکردهای نوین و غیروابسته به حضور فیزیکی در فرآیندهای طراحی مشارکتی، بر پایه قابلیت های کودکان در بهره گیری از شبکه های اجتماعی دیجیتال است. روش: ابتدا برای شناخت ابزارهای متداول مشارکت، ویژگی و شیوه به کارگیری آن ها و بررسی نظرات صاحب نظران درباره نقش فضای مجازی در زندگی کودکان قرن حاضر، از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شد. سپس برای بررسی و تحلیل تجربه بهره برداری کودکان از شبکه های اجتماعی در دوران پاندمی، از روش توصیفی پیمایشی استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته و حجم نمونه مطابق فرمول کوکران، 384 کودک و 384 نفر از والدین آن ها است. برای تحلیل داده ها و اعتبارسنجی یافته ها از آمار استنباطی و نرم افزار SPSS25 و آزمون t تک نمونه ای استفاده شد. یافته ها: ارتباطات جمعی دیجیتال منجر به توسعه کارآیی روش های سنتی مشارکت می شود، زیرا  کودکان در بهره برداری از شبکه های اجتماعی، توانمند بوده، سریع تر از بزرگترها با نرم افزارها ارتباط برقرار می کنند، به اظهار نظر و مشارکت در  بحث های جمعی مبتنی بر شبکه های مجازی و بهره گیری از زبان تصویر، علاقه مند هستند و بهره برداری از این شبکه ها را منحصر به دوران پاندمی نمی دانند. نتیجه گیری: ترسیم آینده مشارکت با کودکان مبتنی بر بهره گیری از «پلت فرم های مشارکت آنلاین»، ضمن گشودن چشم اندازهای نوین در حوزه های مشارکت، طراحی و برنامه نویسی، منجر به ارتقای کارآیی فرآیندهای مشارکتی شده و بستر اظهار نظرهای جامع تر و هم اندیشی کودکان پیرامون مسائل مربوط به آن ها را فراهم می کند.