پژمان برخورداری

سنت از جمله ی مهم ترین و پرمناقشه ترین مفاهیم علوم انسانی و اجتماعی است که درون لنز بازنمایی رسانه ها دلالت های مختلف و متفاوتی پیدا کرده است. پژوهش فعلی در پی آن است تا به میانجی رویکرد تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه و بر مبنای نظریه ی برساخت گرایانه ی استوارت هال در مورد بازنمایی، به تحلیل و بررسی نحوه ی بازنمایی و صورتبندی گفتمانی مفهوم «سنت» در شبکه ی استانی سیمای کردستان بپردازد. در این راستا برنامه ی «چریکه ی شه و (نغمه ی شب)»که در میان استان های کردنشین ایران بینندگان فراوانی دارد، به عنوان نمونه مورد تحلیل قرار گرفته است. برای این منظور دال مرکزی مورد نظر یعنی «سنت» که بصورت شناور مابین الگوهای تقابلی و زایشی تعریفِ سنت در نوسان است، در قسمت های مختلف برنامه ی مورد نظر از جمله دیالوگ ها و شخصیت پردازی و صحنه پردازی و تصویربرداری و در ارتباط با زنجیره ی هم ارزی و میدان گفتمان گونگی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی نحوه ی مفصل بندی سنت مبین این نکته بوده است که از آنجایی که زنجیره ی هم ارزی پیرامون سنت شامل دال هایی از جمله یکدستی و سادگی، سکون تاریخی و طبیعت-گرایی بوده اند لذا گفتمانی که دال مرکزی را مفصل بندی کرده است گفتمان «سنت گرایی ایدئولوژیک» بوده است. در برنامه ی مورد بررسی گفتمان «سنت گرایی ایدئولوژیک» با طرد گفتمان های رقیب توانسته است به مثابه گفتمان مسلط مفهوم «سنت» را در راستای نظم گفتمانی خود صورتبندی کند.

این مقاله در پی مطالعه نحوه بازنمایی ابعاد مختلف دینداری طبقات اجتماعی در سینمای پس از انقلاب ایران است. ابعاد دینداری مورد نظر در پژوهش فعلی از مدل دینداری گلاک و استارک استخراج شده اند و همچنین دلالت مورد نظر از طبقه مبتنی بر نظریه تمایز بوردیو است. درنهایت دو سطح نظری مذکور در بستر رویکرد برساخت گرایی هال در باب بازنمایی، تحلیل شده اند. از میان ده ها فیلم سینمایی پس از انقلاب ایران، برای هر دهه دو فیلم که از لحاظ نظری قرابت بیشتری با معیارهای پژوهش داشتند، انتخاب و به روش نشانه شناسی انتقادی جان فیسک بررسی شدند. فیلم های انتخاب شده عبارت اند از: توبه نصوح (1361) و دو چشم بی سو (1363) در دهه شصت، از کرخه تا راین (1371) و بوی کافور، عطر یاس (1379) در دهه هفتاد، خانه ای روی آب (1380) و کتاب قانون (1387) در دهه هشتاد و رسوایی 1 (1391) و طبقه حساس (1392) در دهه نود. این فیلم ها در سه سطح واقعیت، بازنمایی و ایدئولوژی بررسی شدند. درنهایت نحوه ترکیب و به انسجام رسیدن دو سطح اول در سطح آخر یعنی ایدئولوژی نشان داده شدند. با استفاده از مطالعه نشانه شناختی فیلم ها، رمزگان های مربوط به ابعاد دینداری هر طبقه در هریک از دهه های بعد از انقلاب نشان داده شد. همچنین نشانه شناسی انتقادی فیلم ها حاکی از آن بود که بازنمایی ابعاد پنج گانه دینداری هریک از طبقات اجتماعی، متأثر از گفتمان های حاکم بر هر دهه، تغییرات مشخص و قابل توجهی داشته است. از جمله این تغییرات می توان به کاهش چشمگیر ابعاد دینداری طبقه فرودست، از جمله بعد عاطفی در مقایسه با دهه شصت، ثبات نسبی ابعاد دینداری طبقه متوسط از دهه هفتاد به بعد و همچنین پررنگ ترشدن بعد مناسکی دینداری طبقه مرفه در دهه اخیر اشاره کرد که چنین تغییرات و نوساناتی در نظام بازنمایی سینما متأثر از تغییرات گفتمان های حاکم بر هر دهه بوده است.

کتاب «کشش های تعهد: منابع سیاسی همبستگی در جوامع متکثر» به ویراستاریِ کیت بنتینگ، ویل کیملیکا در سال 2017 توسط دانشگاه آکسفورد به چاپ رسیده است. این کتاب به ابتکار بنیاد علوم اروپا منتشر و از طریق کمک مالی شبکه تحقیقاتیِ «پاسخ به پیچیدگی های تکثر در اروپا و کانادا» (RECODE) به سرپرستی پیتر کراوس که اکنون در دانشگاه آگسبورگ است، حمایت شد. اولین پیش نویس فصل های این کتاب در کارگاه برگزارشده در موسسه دانشگاه اروپایی (EUI) در سال 2014، ارائه گردید. درباره ویراستاران کتاب: ویل کیملیکا یکی از برجسته ترین فیلسوفان سیاسی معاصر در دنیای انگلیسی زبان است که اکنون در دانشگاه کویین کانادا در حوزهٔ فلسفهٔ سیاسی و مطالعات کانادا تدریس می کند. حوزه اصلی پژوهش های وی در باب مسئله حقوق اقلیت های قومی/ملّی، مدل های شهروندی و عدالت اجتماعی در جوامع چندفرهنگی است. او در آثارش کوشش کرده است در چهارچوب فلسفهٔ سیاسی لیبرالی، نظریه ای جدید برای حقوق اقلیت های قومی/ملّی ارائه دهد. کتابِ «شهروندی چندفرهنگ گرا: نظریه ای لیبرال برای حقوق اقلیت ها»(1995) به نوبهٔ خود نقطه عطفی در پرداختن به مسئلهٔ حقوق اقلیت های قومی/ملّی در چهارچوب نظریه ای لیبرالی است. از کتاب های دیگر کیملیکا می توان به «ادیسهٔ چندفرهنگی» (2007) اشاره کرد. کیت بنتینگ نیز استاد تمام مطالعات سیاسی دانشگاه کویین کانادا است و حوزه های تخصص وی سیاست عمومی، چندفرهنگ گرایی، فدرالیسم، تنوع قومی و انسجام اجتماعی است. پژوهش های او متمرکز بر سیاست همبستگی اجتماعی و سیاست های بازتوزیعی در راستای حمایت از آسیب پذیرترین اقشار جامعه بوده است. از وی حدود نه کتاب به چاپ رسیده است که ازجمله می توان به «فقر، سیاست و سیاست گذاری» اشاره کرد، در این کتاب وی سیاست فقر در بریتانیا را با توجه خاص به نقش تغییر آراء و عقاید بررسی کرده است. در کتاب «دولت رفاه و فدرالیسم کانادا» نیز وی توجه خود را به طراحی نهادهای سیاسی ای معطوف کرده و تأثیر بالقوه تغییر قانون اساسی را بر نقش بازتوزیعی دولت کانادا تحلیل کرده است.