مرتضی شفعتی

تغییرات بازارهای سرمایه در طی سال های اخیر باعث افزایش نقش محوری حسابرسان در حیطه های تصمیم سازی شده است. بنابراین، شناخت و شفافیت بیشتر ماهیت عملکردی و خدمات قابل ارائه  موسسات حسابرسی و هزینه های آنها، به عنوان یک موضوع و شاخه جدیدی از کارآمدی بازارهای سرمایه، امروز در جهان مطرح است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر تمرکز بازار حسابرسی بر تداوم انتخاب حسابرسی و تأخیر گزارش حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این پژوهش 92 شرکت در دوره زمانی 1391 تا 1396 مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور سنجش تمرکز بازار حسابرسی از  معیار فشار رقابتی استفاده شد و برای سنجش دوره تصدی، تعداد سال های انباشته از زمانی که حسابرس فعالیت خود را برای اولین سال در واحد مورد رسیدگی آغاز کرده است، استفاده شد. همچنین، برای سنجش تأخیر گزارش حسابرسی از لگاریتم طبیعی فاصله بین پایان سال مالی تا تاریخ امضای گزارش حسابرسی استفاده شد. پژوهش در قالب دو فرضیه از طریق رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که تمرکز بازار حسابرسی بر تأخیر گزارش حسابرسی و دوره تصدی حسابرس، تأثیر منفی و معنی داری دارد.

استدلال، به عنوان نشانه وجود تفکر منطقی، استعدادی ذهنی است که به شیوه ای عقلانی عمل می کند. در پس هر استدلالی، فردی قرار دارد که برخی مقدمه ها را به گونه ای هدفمند، در راستای حمایت از نتایج به کار می گیرد و هرچه امکان تجربه مستقیم محتوای گزاره ها کمتر باشد، نیاز به آوردن استدلال برای توجیه نتایج بیشتر می شود. حسابرسی، به عنوان عرصه ای که ویژگی اصلی آن، اعمال قضاوت حرفه ای است، برای ارزشمندتر شدن نیازمند قضاوت بر پایهٔ استدلال هایی قوی است؛ بنابراین، در این مقاله، عواملی را معرفی خواهیم کرد که زمینه های بهبود قدرت استدلال حسابرسان را فراهم می کنند. در این مقاله به کمک 13 خبرهٔ حسابرسی، حسابداری، و مدیریت مالی و برپایه روش دلفی نخست، 24 عامل مؤثر بر استدلال، در بازه یک ساله بهمن 1397 تا 1398، مشخص و سپس اتفاق نظر خبرگان با به کارگیری ضریب هماهنگی کندال تأیید شده است. داده های پژوهش نیز به کمک پرسش نامه مقایسه زوجی محقق ساخته با نرخ ناسازگاری 03/0 و برپایه روش الگو سازی ساختاری تصویری فازی، در 11 سطح، الگو سازی شده اند. هوش، تجربه، استانداردهای حسابرسی و حسابداری، و دستورالعمل های حسابرسی، در پایین ترین سطح الگو، و توانایی دفاع، عدم سوگیری متن، تردید، و استقلال حسابرس (به عنوان عوامل تأثیرگذار بر استدلال) در بالاترین سطح قرار گرفته اند. همچنین، در نمودار میک مک، پایبندی به اخلاق، فرهنگ سازمانی اخلاق محور و به دور از تقلب، دانش و مهارت در صنعت موردنظر، و صراحت و شفافیت اطلاعات، به عنوان عوامل پیوندی استخراج شده اند که تأکید بر آن ها می تواند استدلال حسابرسان را بهبود بخشد.