آرش مصطفوی

فرم به عنوان خط مقدم مواجهه با محیط بیرونی، نحوه تماس ساختمان با عناصر اقلیمی از جمله تابش خورشیدی را تعریف می کند. بنابراین، مؤلفه های مختلف فرم نیز بر میزان دریافت فاکتورهای خورشیدی توسط ساختمان اثرگذار بوده و موجب تغییر در عملکرد انرژی ساختمان می گردند. با توجه به وجود دو مؤلفه بهره حرارت خورشیدی (SHG) و أمواج مرئی (Tv) در رابطه با تابش خورشیدی و هم زمانی فعالیت کاربری های اداری با حضور نور روز، عدم توجه هم زمان به این دو مولفه می تواند موجب خروج از شرایط آسایش حرارتی و آسایش بصری نوری گردد. بنابراین ضروری است تا در راستای افزایش بهره وری در کاربری های اداری، رفتار گونه های فرم در برابر تابش خورشیدی بررسی و انواع نامناسب حذف گردند. با هدف دست یابی به فرم شکلی بهینه جهت کاربری های مذکور در شهرهای آتی، این پژوهش قصد دارد تا با بررسی گونه شکلی پر تکرار، به ارزیابی عملکرد انرژی آن بر مبنای ویرایش چهارم مبحث 19 مقررات ملی ساختمان بپردازد. اینپژوهش با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی انجام شده است. داده های اسنادی مورد نیاز از پایگاه های اطلاعاتی معتبر استخراج شده و پس از مدل سازی با نرم افزار دیزاین بیلدر، خروجی ها مورد توصیف و تحلیل قرار گرفته اند. به عنواننتیجه، اشکال مستطیل و مربع به ترتیب با فراوانی 38 و 31 درصد، %69 از فرم این بناها را شکل داده اند. گونه پیشنهادی A2 با نسبت طول به عرض 2 به 1 از منظر آسایش حرارتی و آسایش بصری نوری بهینه ترین عملکرد را در برابر حرارت خورشیدی و امواج مرئی دارا می باشد.

حمام یا گرمابه علاوه بر کارکرد اصلی خود به عنوان محلی برای شست وشو و پاکیزگی، دارای کارکردهای جنبی دیگر، از قبیل فضای شکل گیری تعاملات اجتماعی نیز بوده است. بنابر شواهد تاریخی ساخت حمام های عمومی از دوره هخامنشیان در ایران رایج بوده و با ورود اسلام به ایران با پیداکردن جنبه آیینی اهمیت این نوع بناها افزایش پیدا کرد؛ به طوری که حمام های گوناگون و زیادی در کنار مجموعه بازار و مساجد شهرهای مختلف ساخته شدند. با توجه به پراکندگی حمام ها در دوره اسلامی در گستره ایران و نظر به ثبات نسبی باورهای آیینی اسلامی درباره استحمام، یکسان بودن کارکردی فضاهای داخلی این بنا قابل توجیه است، اما با بررسی ابعاد کالبدی می توان به تفاوت در تناسبات موجود در ریز فضاهای بنای حمام در اقلیم های مختلف پی برد. با توجه به این موضوع و با هدف کشف دلایل شکل گیری این تفاوت ها، پژوهش حاضر با استفاده از اسناد کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین تناسبات کالبدی موجود در بنای حمام های تاریخی واقع در اقلیم های گرم و خشک و سرد و کوهستانی، به بررسی و تحلیل کم و کیف تناسبات شکل گرفته متأثر از شرایط اقلیمی در آنها پرداخته است. به عنوان نتیجه در کالبد حمام های واقع در اقلیم یکسان، تناسبات مشابه قابل رؤیت است. با توجه به یکسان بودن عملکرد فضاهای داخلی در بنای حمام، این گونه به نظر می رسد که معمار با ایجاد تناسبات منحصر به اقلیم در فضاهای اصلی و کریدورها سعی داشته بر چالش های مرتبط با انرژی و همسازی با اقلیم فائق آید.

بنابر نظر برخی از محققین، هنر قاجار از یک طرف تحت تأثیر غرب و از طرف دیگر در امتداد هنر گذشته ایران دانسته می شود. با بررسی آثار به جامانده می توان رد این تأثیر پذیری را در دیوار نگاره های قاجاری نیز مشاهده کرد . در فرآیند خلق یک دیوارنگاره، هنرمند می کوشد با انتخاب صحیح مضمون طرح، کاربری فضا، محل دیوار و سایر ویژگی ها بتواند پیوندی پایدار بین عناصر کالبدی، طرح و محیط پیرامون ایجاد و به خلق فضایی یکپارچه دست زند. در دوره ای از حکومت قاجار، برخی بناها از نقاش های دیواری دارای مضامین طبیعت گرا برای تزئین کالبد خود بهره برده اند. نظر به حضور عناصر تجسمی سبک ناتورالیسم در دیوارنگاره های عمارت سید جوادی، اینگونه به نظر می رسد که خلق این آثار تحت تأثیر این سبک صورت گرفته است. با توجه به این موضوع و با هدف کشف این ارتباط، پژوهش حاضر ضمن شرح بنیاد و ویژگی های مکتب ناتورالیسم، به بررسی عناصر تجسمی مشترک و مفاهیم موجود در دیوارنگاره های این بنا و نقاشی های سبک ناتورالیسم پرداخته است. به عنوان نتیجه، ساختار و مؤلفه های تجسمی این آثار کاملا منطبق بر الگوهای سبک ناتورالیسم هستند. با توجه به اینکه نگاره های مذکور به صورت سفارشی و با نظر کارفرمای عضو طبقه حاکم بر دیوار نقش بسته اند، اینگونه به نظر می رسد که مالکین این بنا نیز تحت تأثیر روح حاکم بر جامعه به شکل تقلیدی و بی کم و کاست و بدون درنظر گرفتن مفاهیم مستتر در این ساختار، (اصطلاحا به صورت کارت پستالی) نظر به برخی جریانات مرسوم در غرب از جمله ناتورالیسم داشته اند.

امروزه تولید یکی از عمدهترین دلایل آلودگی زیستمحیطی است. آلودگیهایی که موجب بحران اخیر تغییرات آب و هوایی شده است. کارخانههای گوناگون در سراسر جهان منابع طبیعی را دریافت کرده و سپس دیاکسید کربن و سایر آلایندهها و پسماندها را در محیطزیست رها میکنند. در این میان معمارانی چون مایکل رینولدز با استفاده از معماری ضایعاتی همزمان با انجام رسالت معماری خود، سعی در حفظ محیطزیست با بهرهگیری از مفهوم توسعه پایدار کردهاند. بر اساس رویکردهای مختلف موجود در مبحث معماری پایدار از قبیل بیونیک، اکوتک و غیره، حال این سؤال مطرح است که رینولدز در طراحی این پروژهها چه دیدگاهی را مد نظر قرار داده است؟ نظر به حضور ویژگی "عدم تعرض به طبیعت" در پروژههای این معمار، وجود ارتباط بین مبانی نظری معماری وی و دیدگاه فلسفی مارتین هایدگر، پیرامون نسبت متقابل انسان و تکنولوژی بهعنوان فرضیه مطرح میباشد. در این پژوهش که دادههای خود را از طریق روش اسنادی و بهصورت کتابخانهای گردآوری کرده، سعی شده تا به بررسی ارتباط بین مبانی توسعه پایدار در فلسفه مارتین هایدگر و معماری بازیافتی مایکل رینولدز پرداخته شود. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجامشده و تایید وجود ارتباط بین فلسفه هایدگر و معماری بازیافتی رینولدز نتیجه آن است.

سبک شناسی معماری از دیرباز موضوعی جهت گفتگو و بحث معماران و سایر متخصصین مرتبط با آن و درباره ریشه یابی سبک احداث بنا و ویژگی های عناصر تشکیل دهنده آن بوده است. بررسی ریشه های علمی، هنری و اجتماعی تاثیرگذار بر هر سبک، علاوه بر اینکه درکی صحیح از کیفیت و روح زمانه حاکم بر جامعه به دست میدهد، می تواند با اتصال به دستاوردهایی در هر یک از زمینه های ذکر شده موجب تقویت عنصر هویت در آن جامعه گردد. در این میان سبک معماری گوتیک از نمونه هایی است که در ریشه آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. افرادی نظیر آرتور اوپهام پوپ، مادام دیولافوا و شوازی عقیده داشتند که ریشه تاق های فتیله ای گوتیک فرانسه را باید در ایران جست اما آندره گدار فرانسوی جوری دیگر می اندیشید. او که بیش از 30 سال سابقه فعالیت معماری و باستان شناسی را در ایران داشت با این موضوع مخالف بود. وی در کتاب هنر ایران علاوه بر نگاهی اجمالی به تاریخ پیشرفت هنر ایران در ادوار مختلف به اظهار نظر راجع به فرضیه وجود ریشه معماری گوتیک فرانسه در ایران پرداخته است. این پژوهش که داده های اسنادی خود را به روش کتابخانه ای گردآوری کرده، سعی دارد با روش تحقیق تاریخی-تحلیلی و همچنین روش تحلیل محتوای متن جهت تجزیه و تحلیل داده ها به بررسی صحت و سقم این ادعا بر اساس آراء آندره گدار در کتاب "هنر ایران" بپردازد. حال این سوال مطرح است که آیا ریشه تاق های معماری سبک گوتیک فرانسه را باید در ایران جست؟ ضرورت این پژوهش از آنجاست که این امر میتواند دیدی واضح از ارتباط بین این دو مقوله به دست داده و به درک صحیح تر سبک شناسی معماری کمک کند. نظر به ماهیت میان رشته ای معماری و تسلط گدار بر معماری و باستان شناسی ایران، بر اساس نظریات وی در کتاب هنر ایران، فرض این پژوهش بر عدم ارتباط معماری گوتیک اروپا و ایران قرار دارد. نفی ارتباط بین تاق های فتیله ای در کلیسای سن فیلیبر و ایوان کرخه و به تبع آن سبک گوتیک و معماری ایران، نتیجه این پژوهش است.