مهدی اثنی عشران

فرهنگ وقف همانند سایر موضوعات فرهنگی ،دینی،اجتماعی واقتصادی برای ورود به قلمرو هنجاری جامعه و تبدیل شدن به فرهنگی فراگیر ،نیازمند تشریح ،تبلیغ ،بستر سازی، و شرایط اجرایی مناسب است .لذا هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر رسانه ای بر ترویج فرهنگ وقف بود. بدین منظور مؤلفه های رسانه ایی شامل ابعاد خبری، همبستگی ، آموزشی، سرگرمی و تفریح و جمعیت شناختی مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق به روش توصیفی پیمایشی بوده و نمونه آماری پژوهش 50 نفر از مدیران اوقاف شهر اصفهان بود. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. به منظور سنجش روایی محتوایی و صوری پرسش نامه از روش قضاوت متخصصین استفاده شد و به منظور برآورد پایایی از فرمول آلفای کرونباخ استفاده و ضریب پایایی 85/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری spss در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی مشخصه های آماری مانند: فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمون tتک متغیره، آزمون آنوا و آزمون کروسکال والیس، استفاده شد. نتایج نشان داد که بعد آموزشی با میانگین 3.34 و بعد خبری با میانگین3.17 بیشترین تأثیر و بعد همبستگی با میانگین 2.33 وبعد سرگرمی و تفریح با میانگین 1.16 کمترین تأثیر را داشتند. بر حسب عوامل دموگرافیک نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین نمرات مؤلفه های رسانه بر حسب سن تحصیلات وجنس تفاوت معناداری وجود ندارد.

وجود هزاران بقعه مبارکه در ایران و اعتقاد عمیق ایرانیان به مقام و منزلت مدفون شدگان در آن و همچنین وجود فرهنگ زیارت و اعتقاد به فرهنگ غنی معارف اسلامی ظرفیت بالایی بوجود آورده که بقاع متبرکه به واسطه آن خواهند توانست تبدیل به کانون های فرهنگی شوند لذا هدف این پژوهش شناسایی عوامل فرهنگی موثر بر مدیریت کارآمد بقاع متبرکه بود. بدین منظور مولفه های ارزش ها ، هنجارها ، اداب و رسوم ، هنر و میراث فرهنگی، باورها و مذهب مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق به روش توصیفی پیمایشی عوامل فرهنگی در ابعاد ( ارزش ها، هنجار ها، هنر و میراث فرهنگی، باورها، مذهب،) مورد بررسی قرار داد. نمونه آماری پژوهش 150 نفر از مدیران اوقاف ، متولیان بقاع و امامزادگان شهر اصفهان بود. ابزار جمع اوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. در این پژوهش جهت اطمینان از ابزار تحقیق روایی محتوایی با نظر اساتید و متخصصان فرهنگی انجام شد و به منظور بر آورد پایایی از فرمول آلفای کرونباخ استفاده و ضریب پایایی 85/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری spss در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد.در بخش آمار توصیفی مشخصه های آماری مانند: فراوانی،درصد،میانگین، انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمون tتک متغیره،آزمون فریدمن، تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که ارزش ها با میانگین 49/20، ومذهب با میانگین 53/19 بیشترین تأثیر و هنجارها با میانگین 18/13 و آداب و رسوم با میانگین 98/12 کمترین تاثیر را داشتند و باورها با میانگین 89/16 و هنر و میراث فرهنگی با میانگین 93/17 در حد متوسط تاثیر قرار داشتند. بر حسب عوامل دموگرافیک نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین نمرات مولفه های فرهنگی بر حسب سن تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی بر حسب تحصیلات وجنس تفاوت معناداری وجود دارد.

پژوهش حاضر با هدف ارایه راهبردهای رسانه ای به منظورجذب مخاطب مبتنی برآموزه های قرآن کریم انجام شد. بدین منظور تعداد 25 نفر از مدیران، متخصصان و اساتید ارتباطات، رسانه،جامعه شناسی،حوزه ومدیریت فرهنگی با استفاده ازروش نمونه گیری نظری انتخاب شده و ازطریق روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته بود و جمع آوری یافته ها تا اشباع نظری اطلاعات ادامه یافت. یافته ها شامل 205کد مفهومی و 26مقوله است. یافته ها نشان داد که درنظرگرفتن پیامدهای تولیدمحتواازآیات قرآن،اهداف رسانه متربی،تعریف وضعیت مطلوب قرآن درفرهنگ عمومی،غنی کردن محتوا،برنامه های استراتژیک قرآنی درسازمان رسانه ای،ویژگی های مخاطبان، بِرندسازی، توجه به تفاوت پیام های قرآنی، جذابیت در تولید محتوی، تدوین دستورالعمل های رسانه ای خاص، جهانی کردن ادبیات قرآن کریم، تعامل هنر و قرآن کریم در رسانه و اتخاذ سیاست هایی بر همگرایی از جمله عواملی بود که در تولید محتوا به منظور جذب مخاطب و از طریق راهبردهای رسانه ای اثر می گذاشت.

بازنمایی یکی از تکنیکهایی مؤثری است که اهمیت رسانه را بسیار تشدید کرده است و صاحبان قدرت و سلطه برای تثبیت و گسترش اهداف و نفوذ فرهنگی خود به این شیوه متوسل می گردند. فرهنگ یک مفهوم انتزاعی است که نمودهای عینی دارد و بازنمایی می تواند از طریق تاثیر انتزاعی بر ارزشها و ایدئولوژی افراد بسیاری از نمودهای فرهنگی که شامل آداب و رسوم، هنجارها و کنش ها می باشد را دستخوش تغییر در جهت اهداف مالکان رسانه نماید. هدف این پژوهش بازنمایی مؤلفه های فرهنگی و مذهبی در شبکه “من و تو” بود. روش پژوهش کیفی با رویکرد توصیفی و تحلیلی بود که برای نیل به این هدف قسمت اول برنامه ببین تی وی پخش شده در سال 97 از شبکه من و تو با روشی هدفمند مورد تحلیل نشانه شناختی قرار گرفت. از مهمترین یافته های این پ ژوهش تغییر سبک زندگی ایرانی-اسلامی به زندگی غربی از طریق تغییر باورها و ارزشهای اسلامی و با استفاده از کلیشه سازی و طبیعی سازی جزئیات مولفه های فرهنگی بود. یافته ها نشان داد که برنامه ببین تی وی با تغییر در ارزشها و هنجارهای مذهبی مخاطبان ایرانی سعی در تغییر سبک زندگی و ایجاد بی هویتی مذهبی در افراد دارد.

پژوهش حاضر با رویکرد کیفی به دنبال شناسایی راهبردهای فرهنگی جهت تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی است. برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و بعد از مطالعه مباحث نظری و تحقیقات پیشین در حوزه پژوهش به مطالعه اسناد بالادستی ازجمله، سند چشم انداز 20 ساله کشور، سند چشم انداز سازمان اوقاف و امور خیریه در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی، سند راهبردی بقاع متبرکه، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، سیاست های کلی نظام، قانون اساسی و قانون اوقاف پرداخته شد و پس از مصاحبه با 25 نفر از اساتید، کارشناسان و مدیران بقاع متبرکه با استفاده از نرم افزار Maxqda و از طریق روش تحلیل مضمون و ترسیم شبکه مضامین، تعداد 136 مضمون پایه و 23 مضمون سازمان دهنده استخراج گردید که در 8 دسته راهبردهای زائر محور، ارتباطی، میزبانی، محیطی، ادبی، رویدادی، رسانه ای و هنری ارائه شد.

محقق در این تحقیق در صدد تبیین قدرت نرم دشمنان در مدیریت رسانه و ارایه راهکارهای مقابله ای از منظر قرآن کریم است. مسئله اصلی پژوهش عبارت است از: «قدرت نرم دشمنان در مدیریت رسانه چگونه است و از منظر قرآن چه راهکارهای مقابله ای وجود دارد؟» و به همین منظور با بررسی تکمیلی کل آیات شریفه قرآن، تعداد 1701 آیه در ارتباط با موضوع تحقیق از قرآن کریم استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هدف اصلی این پژوهش «تبیین قدرت نرم دشمنان در مدیریت رسانه و ارائه راهکارهای مقابله ای از منظر قرآن کریم» است. این پژوهش که با روش آمیخته انجام می شود در تحلیل کیفی بر اساس نظریه زمینه ای (گرندد تئوری) با کدگذاری از طریق نرم افزار مکس کیودا و در تحلیل کمی از جامعه آماری تحقیق مشتمل بر آیات شریفه قرآن کریم، تفاسیر مرتبط و همچنین 80 نفر از صاحب نظران استفاده شده و از نوع کاربردی است. روش گردآوری داده ها میدانی (پرسشنامه) و کتابخانه ای (اسناد و مدارک) است . برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای اس پی اس اس و مکس کیودا بهره برداری شده است. به منظور استخراج ایات شریفه قرآن از جدول فراوانی توزیع کلمات قرآن بهره برداری و بر مبنای یافته های این مقاله اکثریت مطلق (87.36% جامعه نمونه) معتقد هستند که قدرت نرم دشمنان در مدیریت رسانه تأثیرگذار بوده و قرآن کریم راهکارهای متقن و مناسبی برای مقابله با آن از قبیل بصیرت افزایی، ارتقاء علم و دانش، تشخیص اعتقادات رسانه ها، اتخاذ سیاست های جذب مخاطب، بکارگیری مناسب قلم و کلمه و ... ارایه کرده است.