محمدعلی فاطمی نیا

امروزه هر کشوری وفاداری را از مردم خود طلب می کند و پایداری، استحکام و حفظ نظام خود را در گرو وفاداری ملی مردمش می داند. تمامی کشورها برای تربیت افراد وفادار به نظام و کشور خود برنامه های گسترده ای دارند. نظام آموزشی کشور پس از خانواده، دومین نهادی است که در تربیت آینده سازان کشور تأثیرگذار است و می تواند در شکل گیری احساس وفاداری ملی و افزایش آن در دانش آموزان مؤثر باشد. در این مسیر، معلمان به عنوان بازوان نظام آموزشی کشور نقش تعیین کننده ای دارند. از این جهت سنجش میزان وفاداری ملی معلمان و عوامل مؤثر بر آن می تواند سیاست گذاران را در ارتقاء سطح وفاداری ملی جامعه یاری رساند. این پژوهش سعی دارد به روش پیمایش به این پرسش پاسخ دهد که عوامل مؤثر بر احساس وفاداری ملی معلمان شهر تهران کدامند؟ جامعه آماری این پژوهش را کلیه معلمان مدارس دولتی شهر تهران می باشد. روش نمونه گیری طبقه ای و حجم نمونه آماری 302 نفر می باشند. نتایج تحلیل معدالات ساختاری پژوهش نشان می دهد که بین احساس وفاداری ملی و احساس محرومیت نسبی رابطه معکوس به میزان 186/- وجود دارد. هم چنین بین احساس وفاداری ملی با متغیرهای دین داری (440/.) و امید به اصلاح کشور (358/.) رابطه مثبت معنادار وجود دارد. این سه متغیر درمجموع توانسته اند 67% واریانس وفاداری ملی را در بین معلمان شهر تهران توضیح دهند. 

پژوهش حاضر درصدد سنجش میزان توجه به مؤلفه های منافع ملّی در کتاب های درسی دوره اول متوسطه است. این پژوهش از بُعد هدف، پژوهشی کاربردی است که به روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کتاب های درسی دوره اول متوسطه بوده که با استفاده از نمونه گیری هدفمند پنج عنوان و چهارده جلد کتاب شامل مطالعات اجتماعی، فرهنگ و هنر، تفکر و سبک زندگی، فارسی و پیام های آسمان در پایه های هفتم، هشتم و نهم مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از بین پنج بُعد اصلی منافع ملّی در کل کتاب های منتخب به ترتیب به منافع ایدئولوژیک با 4/49درصد، منافع سیاسی، اجتماعی با 5/32درصد، منافع رفاهی، اقتصادی با 6/9درصد و منافع دفاعی، امنیتی با 2/8درصد اشاره شده است. همچنین کمترین توجه مربوط به منافع معطوف به نظام بین الملل با 3/0درصد بوده است.

حمل ونقل بخش مهمی از توسعه پایدار شهری محسوب می شود. پایانه های مسافربری بین شهری تهران در طول سال میلیون ها مسافر را جابه جا می کنند و از حین حیث سهم قابل توجهی در بخش حمل ونقل مدیریت شهری دارند. پایانه های شهر تهران علاوه بر فضای کالبدی خاصی که دارند فضای اجتماعی ویژه ای بر آن ها حاکم است که منجر به جذب و حتی بازتولید آسیب ها و ناپایداری های اجتماعی مختلف و متعددی شده است. این تحقیق در نظر دارد با رویکردی کیفی- اکتشافی و با استفاده از تکنیک تحلیل مضمون مسائل، ناکارآمدی ها و ناپایداری های اجتماعی پایانه های شهر تهران را شناسایی و الگوپردازی نماید. شیوه نمونه گیری از نوع هدفمند می باشد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که پایانه های شهر تهران به دلیل ریسک فاکتورهایی چون ازدحام، ناپایداری عناصر و عوامل، گردش مالی زیاد، ورود و خروج شهری، خلأ قانونی در مدیریت و حتی مباحث اعتقادی به محلی برای آسیب های اجتماعی تبدیل شده است. از سوی دیگر به دلیل ضعف نظارت ها و فقدان مدیریت یکپارچه شهری موجب سرریز این آسیب ها و ناپایداری ها به محلات هم جوار و حتی درون اتوبوس شده است که درنهایت موجب بازتولید چرخه معیوب فضای ناپایدار و آسیب های اجتماعی پایانه ها شده است.

سلامت اجتماعی ازجمله مفاهیم نوظهوری است که در عرصه نظری و سیاست گذاری موردتوجه اندیشمندان بوده است. سلامت اجتماعی به مفهوم سرمایه اجتماعی شهروندان و نهادهای یک جامعه اشاره دارد. به عبارت دیگر هرچه انگیزه های ارتباطی فرد بالاتر و تعداد خطوط پیوندی فرد و جامعه بیشتر باشد، سلامت اجتماعی آن فرد و جامعه بهتر ارزیابی می شود. اما در دیدگاه قرآنی سلامت فرد و جامعه در تعامل با یکدیگر و در پرتوحی معنا پیدا می کند. درواقع جامعه وقتی سالم محسوب می شود که مقدمات کمال فردی و اجتماعی در آن فراهم باشد. این مقاله پس از مرور ادبیات نظری موجود و ارزیابی آنها، تلاش کرده است با خوانشی زمینه مند و درون پارادایمی، نگاه قرآن به سلامت اجتماعی و چگونگی طراحی و الگوسازی آن پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی بوده است. مبتنی بر این روش از نگاه قرآن سلامت اجتماعی دارای دو بعد فردی و جمعی است. در بعد فردی به سلامت معنوی به معنای اعتقاد به توحید، معاد و نبوت و معناداری جهان هستی، سلامت رفتاری به معنای پرهیز از رذیلت ها و تقرب به فضیلت ها و سلامت جسمی به معنای حفظ جان و تغذیه مناسب پرداخته شده است. در بعد جمعی سلامت موضوعاتی چون سلامت خانواده، سلامت محلی، سلامت سازمانی و سلامت زیست محیطی موردبررسی قرار گرفته است. ابعاد فردی و جمعی سلامت اجتماعی زمینه ساز جامعه سالم هستند که با راهبرد هایی چون توحید، ولایت، تعاون، اتحاد، عدالت، خردگرایی، کمال جویی، شریعت محوری و حق جویی قابل تحقق هستند.

با توجه به رشد روزافزون فضای مجازی و توسعه فرهنگ آنلاین در میان عموم شهروندان ایرانی، به نظر می رسد گروه های مرجع جدیدی شکل گرفته اند که به دلیل رسانه پایه بودن فعالیت هایشان توان اثرگذاری زیادی بر شهروندان دارند. یکی از این گروه های جدید اجتماعی سلبریتی ها هستند که در سال های اخیر و به خصوص از دهه 80 به بعد، در جامعه ایران ظهور پیدا کرده اند. سلبریتی ها به شدت به رسانه و به ویژه رسانه های اجتماعی وابسته اند. آنان به طور معمول از طریق شبکه های اجتماعی فیس بوک، توییتر، وایبر، تلگرام، اینستاگرام و واتساپ، با مخاطبان خود ارتباط می گیرند. هدف از مقاله حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر نفوذ اجتماعی سلبریتی ها در شهر رشت است. روش پژوهش پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را کل شهروندان شهر رشت در سال 1399 تشکیل می دهند که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 400 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. یافته های همبستگی دلالت بر آن دارد که سبک زندگی آنلاین، آنومی اجتماعی، هویت اجتماعی و اعتماد سیاسی بر نفوذ اجتماعی سلبریتی ها در شهر رشت تأثیر گذارند؛ اما تحلیل داده ها نشان می دهد که دو متغیر هویت ملی و سبک زندگی آنلاین تأثیر گذاری بیشتری بر نفوذ اجتماعی سلبریتی ها دارند و در مدل های مختلف رگرسیون چندگانه پایدار   بوده اند.

قمار یکی از فعالیت هایی است که از دیرباز وسیله ای برای سرگرمی بشر بوده و در همه فرهنگ ها نمود داشته است. هدف اصلی تحقیق حاضر شناسایی گونه های قمار و  آسیب های اجتماعی مرتبط با آن در سطح محله ای است. به طور کلی می توان نظریات قمار را به دو دسته تقسیم نمود. یک دسته نظریه هایی که سعی در فهم فرایند قمار دارند و دیگر، نظریه هایی که قمار را یک آسیب اجتماعی می دانند و تلاش دارند تا مسائل مرتبط با آن را شناسایی کنند. رویکرد دوم مبنای چارچوب مفهومی این پژوهش می باشد. به منظور دست یابی به هدف اصلی تحقیق، از روش کیفی (مردم نگاری) و تکنیک مشاهده و مصاحبه عمیق  استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه قماربازان محله هرندی در منطقه 12 شهر تهران می باشد. حجم نمونه برابر با 30 نفر می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تماتیک یا تحلیل مضمون استفاده شد. یافته ها نشان می دهد از لحاظ گونه شناسی می توان قماربازی را در محله هرندی به دو دسته قمار خیابانی و قمار سازمان یافته تقسیم بندی کرد. بعلاوه بر اساس یافته های پژوهش، قمارآمیخته با مسائلی چون اعتیاد، خرید و فروش مواد، خشونت، ازهم گسیختگی خانواده، ازدست دادن شغل، سرقت، طرداجتماعی و بی خانمانی است. بنابراین قمار را نباید یک آسیب  اجتماعی واحد تلقی نمود بلکه باید آن را مسئله ای اجتماعی دانست که دامنه پیامدهای آن نه تنها در سطح فردی و خانوادگی وجود دارد،  بلکه به سطح محلی اجتماعی نیز تسری پیدا می کند.

امروزه دانش به یکی از مهم ترین ابزاری تسلط بر جوامع مختلف تبدیل شده است. اقتصاد دانش بنیان در همه جهات توسعه پیدا کرده و بر بازارهای جهانی حاکم شده است. به درستی می توان علم را به عنوان یک منبع بسیار مهم در اقتدار ملی به حساب آورد. این تحقیق در نظر دارد با بررسی نظریات و بیانات مقام معظم رهبری(مدظله) به عنوان عالی ترین و استراتژیک ترین مقام رسمی کشور یک الگوی راهبردی از توسعه علم و دانش در کشور را ارائه دهد. به این منظور تمامی سخنرانی های ایشان در مقام ولی فقیه یعنی از سال 1368 تا 1398 که مرتبط با موضوع دانش بوده مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق کیفی و ترکیبی از تحلیل محتوای جهت دار و تحلیل مضمون بوده است. مؤلفه های اساسی این الگوها عبارتند از ارزش ها، دکترین، اهداف و سیاست ها می باشند. از مهم ترین یافته های تحقیق می توان به دکترین اصلی این الگوی راهبردی اشاره نمود که همان دکترین اقتدار آفرینی علم از نگاه مقام معظم رهبری است.

این مقاله با بررسی پژوهش هایی که در صد سال اخیر در ارتباط با فرهنگ سیاسی در ایران انجام شده، تلاش می کند ضمن ارائه تصویری از نگرش های موجود، به ارزیابی و نقد آنها نیز بپردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اکثر این پژوهش ها بر اساس نگاه پوزیتویستی و در چارچوب نظریه آلموند و وربا انجام شده است. از نظر روش شناسی نیز اغلب آنها مبتنی بر پیمایش یا روش اسنادی- تاریخی هستند. پژوهش های مرتبط با فرهنگ سیاسی در ایران در این دوره زمانی نشان می دهند که فرهنگ سیاسی ایرانیان طی صد سال گذشته از پایداری نسبی برخوردار بوده؛ به فرهنگ سیاسی در معنای منش ملی نگریسته شده؛ فرهنگ سیاسی مانعی بر سر راه توسعه سیاسی دیده شده و البته این پژوهش ها از نوعی برساخت گرایی مستشرقانه نیز رنج می برند.    

مقدمه: معلولیت یا ناتوانی یکی از پدیده های پیدا و پنهان زندگی امروزه بشر است. پیدا از آن جهت که نرخ افراد دارای معلولیت بسیار بالا و در حال رشد است و پنهان از آن جهت که چندان مورد توجه جریان اصلی جامعه و سیاست گذاران اجتماعی نبوده است. در طول تاریخ بشر برخورد با معلولیت شکلهای متفاوتی به خود گرفته و از برخی جهات انسانی تر و از برخی جهات تبعیض گرایانه بوده است. این مقاله در نظر دارد با رویکرد جامعه شناختی به داده های موجود در دو سطح جهانی و ملی، پدیده معلولیت را مورد بررسی قرار دهد و به نوعی آن را به عنوان یک مسئله اجتماعی معرفی کند. مرور انتقادی منابع: آنچه که امروزه در تحقیقات مختلف مشاهده می شود به ویژه در داخل کشور نوعی رویکرد پزشکی و مدیریتی است که دارای نوعی التقاط گرایی است و به پدیده معلولیت به عنوان یک مسئله اجتماعی نظر ندارند. اگرچه اغلب آنها خواهان حل یک یا چند مشکل معلولین هستند اما نتوانسته اند وضعیت معلولین و آثار و پیامدهای مترتب بر آن را در درون نظام اجتماعی ترسیم نمایند. بحث: جمعیت معلولان در سرتاسر جهان رو به افزایش است و بر نیازها و مسائل آنها نیز روز به روز افزوده می شود. جامعه معلولین از حیث دسترسی به فضاهای اجتماعی، آموزش، اشتغال، برابری فرصتها، منابع اقتصادی و بسیاری موارد دیگر در رنج هستند و به کمک و توجه بیشتر مسئولان و سیاست گذاران اجتماعی نیازمندند. این افراد با وجود محدودیتهای مضاعف و متراکم نسبت به دیگر گروهها و اقلیتهای جامعه، در نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی کمتر لحاظ شده اند و مسائل آنها به خوبی شناسایی نشده است

ماهواره یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی در دنیای کنونی محسوب می شود. دو نقطه نظر اساسی در مورد استفاده از ماهواره وجود دارد یکی بیشتر به جنبه های مثبت و کاربردی آن توجه دارد و دیگری بر اثرات منفی آن تأکید می کند. این مقاله در نظر دارد ضریب نفوذ ماهواره را در شهر تهران مطالعه کرده و با یک رویکرد جامعه شناختی رسانه به تحلیل آن بپردازد. همچنین تحلیل انتقادی عملکرد رسانه ملی و ماهواره از اهداف این پژوهش است. روش پژوهش از نوع پیمایش و در میان شهروندان بالای 18 سال تهرانی است که با روش نمونه گیری ترکیبی، خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی ساده انجام گرفته و حجم نمونه 400 نفر است. از یافته های این تحقیق اینکه، در حدود 60 درصد شهروندان تهرانی دارای ماهواره هستند. آنها برنامه های ماهواره ای را جذاب تلقی نموده و معتقدند شبکه های داخلی و رسمی از قابلیت اعتماد پایینی برخوردارند. همچنین پاسخگویان اظهار داشته اند که برنامه های رسانه ملی، نجیب و در جهت ارزشهای مذهبی و ملی است. آنها معتقدند که برنامه های ماهواره ای بر میزان ترویج خشونت و فساد اخلاقی اثر افزایشی دارند. همچنین شهروندان تهرانی از سواد رسانه ای نسبتا مناسبی برخوردار هستند و به خوبی به تأثیر منفی ماهواره آگاهند اما مابه ازای داخلی برای جایگزین کردن آن در دسترس ندارند.