عرفان حیدری

اباحه و حلیت از واژگانی هستند که در آثار فقهی، قواعد فقهی و اصولی بسیار به چشم می آید اما غبار فراوانی، چهره ی این دو واژه را در معنا ومفهوم، اصل و اماره بودن و موارد جریان دربرگرفته است. باید بگوییم اباحه در لغت به معنای "آشکار شدن" و دراصطلاح عبارت است از باز بودن میدان، در پیش روی مکلف تا آنچه را که میخواهد اختیار کند. یعنی مکلف آزادانه انجام دادن یا ترک فعلی را انتخاب می کند و از سوی دیگر حلیت را در لغت به معنای «روا بودن» و در اصطلاح به معنای اینکه هرگونه تصرف در اشیاء حلال است مگر اینکه حرمت و منع آن از سوی شارع ثابت شده باشد گرفته اند. هدف ما در این پژوهش «بررسی اصل اباحه و اصل حلیت در فقه و حقوق ایران» بوده، که ما در آن سعی داریم به صورت دقیق براساس روش تحقیق(توصیفی_تحلیلی) و مطالعات کتابخانه ای معنا و مفهوم اباحه و حلیت را روشن کنیم و بیان نماییم که اباحه و حلیت معنایی مترادف هم دارند یعنی هرچیز مباح، حلال است و بالعکس وهردو یک قاعده یا اصل فقهی به نام "اصاله الاباحه والحل" را تشکیل می دهند که مستندات آن  قاعده کتاب، سنت، اجماع و عقل می باشد و در شبهات حکمیه و شبهات موضوعیه در تمام ابواب فقه اعم از عبادات و معاملات جریان دارد و مختص به باب خاصی از فقه نیست.

طبابت از ضروریات زندگی اجتماعی است و امر سلامت و جان انسان ها پیوسته یکی از دغدغه های مهم جوامع بشری است. انقلابی که تحقیقات علمی و اکتشافات جدید پزشکی در زمینه علم پزشکی به وجود آورده سوالات بیشماری را مطرح ساخته که فقهای اسلام نمی توانند درباره آنها سکوت اختیار کنند. از آن جهت که فقه پیوند عمیقی با زندگی انسان دارد، نتایج بحث و تحقیقات درباره این سوالات، در زندگی انسان ها موثر است. بنابراین بر علما و فقهای اسلام است که احکام این مسائل نو ظهور را که در زندگی انسان ها تاثیر گذارنداز لابه لای نصوص و قواعد شرعی بیرون کشیده و حکم الهی را در خصوص آن ها بیان کنند. بر این اساس با تکیه بر قواعد فقه می توان بسیاری از معضلات موجود در علم پزشکی را حل و فصل نمود و راه حل معتبر قابل قبول شرعی را پیش روی پزشکان متخصص متعهد قرار داد تا با استناد به ادله شرعی و با اطمینان خاطر به بررسی مصادیق موضوعات مشکل پرداخته و وجه شرعی آن را پیدا کنند و بدین ترتیب فقاهت و طبابت را هم دوش یکدیگر به پیش ببریم. در پژوهش حاضر برآنیم که نقش و تاثیر قاعده نفی عسروحرج بر حل مسائل نو پیدا در علم پزشکی و کارآمدی آن را تبیین نماییم.

مطالعه تاریخ به مدد تصاویر رویکردی نوین در تاریخ نگری است. در نیمه دوم دوران زمامداری قاجاریان، شرایط جامعه به گونه ای پیش رفت که امکان اقداماتی همچون مستندسازی تصویری فراهم گردید. در این دوران ساختار اجتماعی کشور متأثر از ارتباط با غرب و تفکرات نوین، دچار تطوراتی گردید و در جهاتی عامل روشنگری مردم شد. ملت در پی نارضایتی از قدرت حاکم به همراهی با علما برخاستند و نفوذ بیگانگان و رابطه متنفذانه ی ایشان با گروه خاصی از جامعه سبب رشد طبقه متمولان گردید و جامعه زنان نیز به جهت امکان ارتباطات نوین، دچار دگرگونی شد. هدف مقاله بررسی تأثیراتی است که این جریانات در مضامین دیوارنگاره های نیمه دوم حکومت قاجاریان بجای گذارده اند و در پی معرفی این نگاره ها به عنوان سندی تاریخی-تصویری برای مطالعه تاریخ دوران است. و به طرح دو سؤال می پردازد: 1)چه نمودهایی از تأثیر تحول جامعه و سیمای نوین آن در قالب این دیوارنگاره ها قابل واکاوی است؟ 2)تا چه حد می توان از این دیوارنگاره ها به عنوان اسنادی برای مطالعه تاریخ این عصر نام برد؟  این پژوهش با روش «تفسیری-تاریخی» و به صورت مطالعات میدانی و کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات می پردازد. و تعداد 73 مورد کاشی نگاره و 38 نمونه نقاشی دیواری را مورد بررسی قرار می دهد؛ که به صورت موردی و بر اساس موضوع تحقیق به شیوه انتخابی، گزینش گردیدند. در این مقاله 17 نمونه از این تصاویر دیده می شود. نتایج تحقیق نشان می دهند که تصویر می تواند به عنوان سندی تکمیلی در کنار مکتوبات برای مطالعه تاریخ مورد استفاده گیرد و قطعاً با این روش درک بهتری از تاریخ حاصل خواهد شد، لکن این نگاره ها به تنهایی نمی توانند بازنمایی درستی از رویدادها داشته باشند. همچنین مشخص شد که شرایط اجتماعی نوین، تأثیراتی بر مضامین دیوارنگاره های این عصر گذارده است و اثرات سه جریان موردمطالعه ی این تحقیق ، در نگاره ها قابل واکاوی و در تطابق نسبی با مکتوبات تاریخی است.

دوران حکومت قاجار یکی از مهمترین اعصار تحول هنر ایران، به ویژه در قالب دیوارنگاری است. ارتباط با غرب و الگوبرداری از فرهنگ و هنر ایشان مشخصه هنر این دوره است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سوال است که تغییرات رخ داده در جامعه قاجار موجب پیدایش چه نوع دیوارنگاره هایی گردید. مقاله با بررسی دیوارنگاره های عمارت صارم الدوله در کرمانشاه به تحلیل این موضوع می پردازد؛ و در دو بخش مجزا به روش تاریخی و مطالعه اسنادی و نیز روش توصیفی – تحلیلی یافتن پاسخ این پرسش را پی می گیرد. در این راستا، مقاله پس از مطالعه جریانات اجتماعی در جامعه متحول شده ایرانی آن دوران، به مدد دیوارنگاره های عمارت صارم الدوله، به بازخوانی این تحولات خواهد پرداخت. به فراخور مبحث، مضامین موجود در این دیوارنگاره ها به پنج گروه کلی تقسیم گردید و پس از بررسی و واکاوی تصاویر، مشخص گردید که آنها چگونه حکایتگر تغییرات در جامعه ایرانی می باشند، که سیر آن را اغلب در سفرنامه ها و کتب تاریخی می توان مشاهده نمود. این تصاویر بازنمایی از تاثیر برخورد سنت ایرانی با مدرنیته اروپایی است، که تنها در ظاهر و همچون تصوری از فرنگِ رویایی، به شکل تغییر در پوشش و رفتارها به تقلید از اروپاییان، صورت پذیرفته است.

مقاله بابیان این فرضیه که حرکتِ «ساختار ساختارها» عاملی بر جنبشِ ریزساختارهای تابعه و نظاماتی مانند آرایه های معماری است؛ به تفسیر موضوع می پردازد. برای این منظور، ضمن بررسی دوران زمامداری عباسیان، به عنوان عصری که حرکت ساختار ساختارها به حد مطلوبی از شکوفایی رسید؛ به نمودهایی از ساختارهای شکوفا در این عصر همچون فلسفه و نظاماتِ آن، به طور خاص «نظامِ فیض» می پردازد. هدف این تحقیق، تفسیر و بررسی نظامِ فلسفی فیض در قالبِ ساختاری محرکْ بر ریزساختارها و اختصاصاً به عنوان عاملی بر بازیابی اسلیمی است. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که آیا رابطه ای بین مبانی فلسفی نظام فیض و آرایه اسلیمی قابل کاوش است؟ روش پژوهش، تاریخی-تفسیری است که در قالب استنباطی از نوع داده بنیاد به بیان موضوع می پردازد. داده های مورد استناد به صورت اسنادی و مروری، جمع آوری شده اند. نظام استدلال پژوهش، استقرایی-قیاسی است. الزام به شناخت جنبه های نظری، عملی و ساختاریِ رواج دهنده اسلیمی در عصر عباسیان به عنوان ضرورت اجرایی این تحقیق در نظر گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که شکوفایی ساختار ساختارها، عاملِ بر جنبشِ ساختارهای تابعه است. هنر و به طور خاص آرایه های معماری هم به عنوان یک ریزساختارِ متأثر از کلان ساختارها، به تأسی از نظامات مختلف به تکاپو و حرکت می آیند. منشأ اسلیمی در عصر عباسیان که بر دو ریشه پالمت و ساسانی قابل تمییز است، دارای شباهت هایی از جنبه های جوهری، صدوری و حرکتی با نظام فلسفی فیض است؛ که نتایج این تحقیق در سه مقام حرکتی به آن ها می پردازد. نهایتاً، این مقاله بیان می کند یکی از دلایلِ بازیابیِ اسلیمی در عصر عباسیان می تواند متأثر از حرکت سایر نظامات و ساختارها، بالأخص نظام فیض، به عنوان عاملی صورت ساز و حرکت آفرین در نظامِ اسلیمی بوده باشد. این موضوع با ارائه سه قالبِ فرمی در صورت اسلیمی تفسیر می گردد.

مقاله در پی شناختِ مفهوم مشهد و بررسی الگوی فرمی آن است. برایِ دستیابی به این شناختْ مصادیقِ مختلف تحلیل گردیده و الگو، مبانی و ریشه های هر یک موردِ مطالعه قرار گرفته است. بررسی الگوهایِ فُرمیِ مشهدْ حاکی از دو گونه ی، قبه ای و شبستان نُه بخشی است. بخشِ مطالعه موردیِ پژوهش به توصیفِ مشهد حاجی پیاده بَلخ به عنوانِ مصداقی با الگو و کارکرد مشابه اختصاص دارد. هدفِ تحقیق، تبیینِ مفهوم مشهد از جنبه ی ساختاری-عملکردی و بررسی سازواره ایِ آن با الگوی شبستان نُه گنبد است؛ که با روشِ تفسیری-تاریخی و مورد کاوی در پی پاسخ به سه سؤال است: 1)به لحاظِ عملکردیْ چه مفاهیمی از کاربردِ مشهد قابل بازخوانی است؟ 2)چه سازواره ای بین شبستان نُه گنبد با مفهوم مشهد و سیرِ تکامل و تداوم آن وجود دارد ؟ 3)به عنوانِ یک مطالعه موردی: بنابر تفسیرِ تاریخیِ مشهد حاجی پیاده بلخ، چه سازواره ای بین شبستان نُه گنبدیِ آن با مفهوم مشهد وجود دارد؟ نتایج تحقیق نشان داد که مفهومِ مشهد، الزاماً اشاره ای صرف به آرامگاه نیست؛ بلکه می تواند واجد صُورتی نمادین و یادمانی هم باشد که در بسیاری از مصادیقْ مُقدم بر جنبه زیارتگاهی آن است. در مواردی مفهومِ مشهد همراه با الگوی شبستان نُه گنبد ساختار می یابد. همچنین این تحقیق، مشهد حاجی پیاده بلخ را در هر سه دوره یِ ساخت و تغییر، دارای هویتی متناظر با مفهوم مشهدْ می یابد.

  نکاح به عنوان یکی از ارکان اجتماعی، فقهی و حقوقی شناخته می شود و سعی بر آن است که این رکن ثابت بماند اما برخی امور موجب زایل شدن آن می باشند و تدلیس یکی از این موارد است. اگرچه تدلیس در سایر عقود نیز شناخته شده و موجب اثر می باشد، اما بنا بر اهتمام بر تزلزل ناپذیری نکاح در ثبوت تدلیس در برخی حالات تدلیس، من جمله در زمانی که تدلیس به صورت شرط بنایی باشد و همچنین در برخی مصادیق آن شک وجود دارد. در این نوشتار، تدلیس ماهیت شناسی شده و تدلیس ضمنی و بنایی مورد تاییید واقع شده است.