سید مجتبی هاشمیان

هدف: تحقیق پیش رو با هدف شناسایی راهبردهای رفتاری بازآفرینی تعادل کار- زندگی در میان اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی شمال شرق ایران تلاش انجام شد. روش: در این پژوهش، روش تحقیق پدیدارشناسی به کار گرفته شد. جامعه مطالعه، آن دسته از اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و بیرجند بودند که دارای مرتبه علمی استادیاری با حداقل پنج سال سابقه کاری یا دانشیاری با حداکثر پنج سال فاصله زمانی از آخرین ارتقای رتبه علمی بوده اند. انتخاب مشارکت کنندگان به شیوه هدفمند با انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته پی گرفته شد تا در نهایت پس از اشباع داده ها، کافی بودن تعداد نمونه با 16 مشارکت کننده مشخص شد. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها به شیوه تحلیل محتوا نشان داد که فعالیتهای بازآفرینی تعادل کار- زندگی مشتمل بر16 مؤلفه رفتاری بوده و دو راهبرد فردی با عناوین «فروکاست مطالبات نقش» و «پاسخگویی دوسوگرای نقش» را در برداشته است. نتیجه گیری: چارچوب راهبردهای بازآفرینی تعادل کار- زندگی خواهد توانست بسان یک دستمایه عملی به اعضای هیئت علمی دانشگاه برای به کارگیری بهترین اقدامات برای حصول تعادل کار- زندگی مبتنی بر شرایط خودشان کمک کند.

نظر به ضرورت تدوین چارچوب ادراکی مشخصی از بایسته های رفتاری نقش استادان دانشگاهی در نظام آموزش عالی ایران، مطالعه حاضر بنا دارد در جهت توسعه الگویی زمینه مند از بایسته های نقش فرا آموزشی استادان دانشگاه اسلامی کوشش نماید. در این پژوهش، سازوکار مربوط به روش تحقیق پدیدار شناسی از این جهت که به فهم تجربه زیسته مشارکت کنندگان کمک می کند به کار گرفته شد. جامعه مورد مطالعه آن دسته از اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد بودند که دارای حداقل مرتبه علمی دانشیاری و ده سال سابقه کاری بودند. روش نمونه گیری هدفمند با انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته پی گرفته شد تا نهایتاً پس از اشباع داده ها و تکرار یافته ها، کفایت نمونه با تعداد 13 نمونه مسجل شد. نتایج تحلیل داده ها به روش تحلیل محتوای قراردادی نشان داد که الگوی رفتارهای نقش فرا آموزشی شامل 3 بعد و 10 مؤلفه می باشد و ابعاد احصا شده شامل نقش مرجعیت اخلاقی، نقش مشاوره مددکارانه و نقش توانمندسازی هستند. شایان ذکر است تأیید خوشه بندی الگو براساس تحلیل آماری به روش آزمون دو جمله ای صورت پذیرفت.

پژوهش حاضر بنا دارد تا نسبت به کشف و بازنماییِ عوامل تعدیلگرِ مؤثر بر رفتارهای بازآفرینیِ تعادل کار-زندگی نمایشان اعضای هیئت علمی دانشگاه های دولتی شمال شرق ایران تلاش نماید. در این مطالعه، پژوهش از لحاظ روش، پدیدارشناسی و از لحاظ هدف، بنیادی بوده و ماهیتی اکتشافی داشته است. جامعه مورد مطالعه، آن دسته از اعضای هیئت علمی دانشگاه های فردوسی مشهد و بیرجند بوده که دارای مرتبه علمی استادیاری با حداقل 5 سال سابقه کاری و یا دانشیاری بوده اند. انتخاب مشارکت کنندگان به شیوه هدفمند با انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته پی گرفته شد. نهایتاً پس از اشباع داده ها و تکرار یافته ها، کفایت تعداد نمونه با 16 مشارکت کننده مسجل شد. نتایج تحلیل داده ها به شیوه تحلیل محتوای کلایزی نشان داد که عوامل تعدیلگر در ارتباط میان سنگین باری نقش و رفتارهای بازآفرینیِ تعادل کار-زندگی را می توان در قالب سه دسته از عوامل فردی، موقعیتی و فردی-موقعیتی صورت بندی کرد. چارچوب عوامل تعدیلگرِ شناسایی شده می تواند توسط دست اندرکاران حوزه مدیریت منابع انسانی در طراحیِ تدابیر نظام نگهداشت اعضای هیئت علمی مورد بهره گیری واقع شود.

نظر به اهمیت توسعه مفهومیِ ملاک های مندرج در کاربرگ های ارزشیابی آموزشیِ اعضای هیات علمی دانشگاه، پژوهش حاضر با درک اهمیت این مقوله، بنا دارد تا به منظورِ تدوین چارچوبی زمینه مند از بایسته های رفتاریِ اعضای هیات علمی دانشگاه به کشف مضامین و فرامضامینِ نقش های آموزشی ایشان بپردازد. روش تحقیق در مطالعه حاضر، ترکیبی از روش کیفی و کمی است که در بخش کیفی، پدیدار شناسی و میدان پژوهش دانشجویان تحصیلات تکمیلی با حداقل سابقه دو ترم تحصیل در این مقاطع بودند. انتخاب اعضای نمونه در این بخش به روش هدفمند از نوع انتخاب با حداکثر اختلاف بوده است که نهایتاً 98 مشارکت کننده را شامل شده است. در بخش کمی پژوهش نیز، روش پیمایش به کار برده شد. جامعه آماری پژوهش در این بخش دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی در رشته های علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد بودند که به روش نمونه گیری غیرتصادفی در دسترس انتخاب شده و تعداد 105 نفر را تشکیل می دادند. یافته های بخش کیفی تحقیق نشان از آن داشت که فرامضامین رفتارهای نقش آموزشی اساتید دانشگاه شامل "خبرگی آموزشی"، "ارزیابی عادلانه"، "مربی گری"، "توانمندسازی" و "پاسخگویی" بوده است. همین طور یافته های تحلیل آماری به روش آزمون رتبه بندی فریدمن نیز نشان از آن داشت که این فرامضامین از منظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارای رتبه بندی یکسانی نیستند به نحوی که "توانمندسازی" اولویت اول و "مربیگری" اولویت آخر را در این رتبه بندی تشکیل می دادند. یافته های این پژوهش می تواند در بازبینی و بهبود کاربرگ های ارزشیابی آموزشی موجود مفید و موثر باشد.

هدف از اجرای این پژوهش، تدوین چارچوبی زمینه مند از بایسته های رفتاری اعضای هیئت علمی دانشگاه از طریق کشف مضامین و فرامضامینِ نقش های آموزشی ایشان بوده است. روش پژوهش، پدیدار شناسی و میدان پژوهش، دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد در رشته های علوم انسانی بوده اند. نمونه گیری هدفمند از نوع حداکثر اختلاف صورت پذیرفت. گردآوری داده ها به وسیله فن مصاحبه نیمه ساختاریافته با مشارکت کنندگان انجام گرفت تا نهایتاً در سی ودومین مصاحبه، اشباع حاصل شد. تحلیل داده ها به شیوه کلایزی نشان داد که چارچوبِ رفتارهای آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاه از دید دانشجویان تحصیلات تکمیلی مشتمل بر 15 مضمون و 5 فرامضمون شامل خبرگی آموزشی، مربی گری، ارزیابی عادلانه، توانمندسازی و پاسخگویی است.