معصومه فرهوش

معلم اساسی ترین عنصر در نظام آموزش و پرورش محسوب می شود و میزان صلاحیت حرفه ای، کارآمدی، علاقه مندی و تسلط حرفه ایِ او در کیفیت فرایند یاددهی یادگیری اثری تعیین کننده دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی صلاحیت های معلمان ابتدایی و متوسطه با استفاده از مرور تلفیقی پژوهش های معتبر در حوزه سنجش این سازه بود. به این منظور، جست وجوی پایگاه های الکترونیکی با استفاده از کلمات فارسی با هدف استخراج پژوهش های مربوط به سنجش صلاحیت های حرفه ای معلمان انجام شد. جست وجوی این پایگاه ها در فاصله دی و بهمن 1399 انجام شد. از مجموع 100 رساله دکتری، طرح پژوهشی و مقاله فارسی چاپ شده از سال های 1385 تا 1399 تعداد 22 پژوهش (15 مقاله، 4 طرح پژوهشی و 3 رساله دکتری) حائز شرایط لازم شناخته شدند. تحلیل این متون با روش مرور تلفیقی انجام شد و رویه پیشنهادی ویتمور و نالف، پس از کدگذاری، در چهار بُعدِ صلاحیت های دانشی، مهارتی، نگرشی/ ارزشی و شخصیتی/ اخلاقی در سه سطح (بالاتر، در حد و پایین تر از متوسط) دسته بندی شد. بر اساس یافته ها، درمجموع معلمان در بُعد دانشی در سطح متوسطی قرار داشتند. همچنین در بُعد مهارتی ازجمله مدیریت کلاس، برنامه ریزی و سازماندهی فرصت های یادگیری، روش های تدریس فعال و اجزای تدریس ازجمله ارزشیابی و نیز کاربرد فناوری در فرایند یاددهی یادگیری پایین تر از متوسط قرار داشتند. اما در بُعد نگرشی/ ارزشی و همچنین در بُعد شخصیتی/ اخلاقی در سطح بالاتر از متوسط بودند. با توجه به نتایج مطالعه حاضر، به توسعه و ارتقای صلاحیت های حرفه ای معلمان با برنامه ریزی نظام مند و مبتنی بر اسناد تحولی و پژوهش های علمی احساس نیاز می شود.

این پژوهش باهدف طراحی الگوی بسته خودآموزبرای کلاس های چندپایه دردوره دوم ابتدایی وبررسی اعتباردرونی آن انجام شد.روش پژوهش حاضرآمیخته از نوع طرح اکتشافی متوالی بود.دربخش کیفی پژوهش ازروش تحلیل محتوای کیفی ودربخش کمی ازروش پیمایشی برای اعتباریابی درونی استفاده گردید.دربخش کیفی شرکت کنندگان پژوهش شامل کلیه معلمان، راهبران آموزشی،متخصصان وکارشناسان آموزشی چندپایه وکلیه اسنادومنابع نظری وپژوهشی کلاس های چندپایه بودکه بااستفاده ازروش نمونه گیری هدفمند15نفرومنابع مرتبط به عنوان نمونه انتخاب شدند.حجم نمونه نیزبراساس اصل اشباع نظری تعیین شد.ابزارگردآوری داده ها،مروراسناد،مبانی نظری وپژوهشی ومصاحبه نیمه ساختاریافته بود.دربخش کمی،به منظوراعتباریابی درونی،جامعه پژوهش شامل کلیه معلمان ومتخصصان کلاس های چندپایه وطراحی آموزشی بودکه 30 نفرازآن هاباروش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدندکه دردومرحله اولیه ونهایی درموردالگونظردادند.ابزارگردآوری داده ها دربخش کمی،پرسشنامه محقق ساخته بود.یافته های تحلیل محتوای کیفی8 مؤلفه اصلی رانشان دادکه عبارت بودنداز: تعیین موضوع آموزشی،احصااهداف آموزشی،تعیین انتظارات عملکردی،تعیین پیش نیازهای یادگیری،بازتألیف محتوا،تعیین موادورسانه های آموزشی،ارزشیابی وبازخورد.یافته های اعتباریابی درونی بااستفاده ازآزمونtتک نمونه بیانگرآن بودکه میانگین به دست آمده کل گویه هابالاترازمیانگین فرضی3 است واین تفاوت میانگین معنادارمی باشد.براین اساس،الگوی بسته خودآموزدارای اعتباردرونی است.

پژوهش حاضر به منظور بررسی عملکرد سبک های تفکر متخصصان علوم تربیتی و معلمان عضو گروه درس پژوهی، همچنین ارائه پیشنهادهایی در مورد بهسازی آموزش از طریق استفاده از سبک های گوناگون تفکر در فرایند درس پژوهی است. این پژوهش از نوع کاربردی است و پژوهشگر در جریان انجام آن از روش تحقیق زمینه ای بهره گرفته است. جامعه آماری این پژوهش شامل معلمان دوره ابتدایی(1100 نفر) و متخصصان علوم تربیتی(250 نفر) شهر تهران است. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول مورگان و گزینش آن به روش تصادفی طبقه ای به ترتیب، 285 نفر و 148 نفر انتخاب شده است. گردآوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و پرسش نامه سبک تفکر (TSI، استرنبرگ و واگنر، 1991) ،که برای تعیین سبک تفکر گروههای هدف در مورد عملکرد سبک های تفکر قانونگذار، اجرایی و قضاوتگر استفاده شده است. روایی صوری و محتوایی پرسش نامه با بهره گیری از نظر متخصصان ذیربط، انجام شد.ضرایب پایایی در مطالعات استرنبرگ و واگنر، برای سبک قانونگذار 78/0، سبک اجرایی 75/0 و سبک قضاوتگر 72/0گزارش شده است. در این پژوهش میزان پایایی پرسشنامه 93/0 به دست آمد. در تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی از طریق محاسبه فراوانی، درصدها، بهره گرفته شد.نتایج این پژوهش نشان می دهد، گروههای مورد مطالعه، از هرسه وجه سبک تفکر در فرایند درس پژوهی بهره می برند. این در حالی است که میزان غلبه سبک تفکر اجرایی در هر دو گروه معلمان درس پژوه و متخصصان علوم تربیتی آشکار است.

در این مقاله رابطه بین سبک های تفکر قانونگذار، اجرایی و قضاوتگر با راهبردهای یادگیری مطالعه شده است. بدین منظور 267 نفر از دانش آموزان دختر پایه دوم رشته ریاضی و فیزیک منطقه چهار آموزش و پرورش شهر تهران مشارکت داشتند که به روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب و مورد آزمون قرار گرفتند. برای سنجش سبک های تفکر از پرسش نامه سبک های تفکر استرنبرگ- واگنر (1997) و برای سنجش راهبردهای یادگیری از پرسش نامه راهبردهای یادگیری وین اشتاین و مایر (1998) استفاده شد. تحلیل داده ها نشان داد که سبک تفکر قانونگذار با راهبردهای یادگیری انگیزش و نگرش، سبک تفکر قضاوتگر با راهبردهای تمرکز، مدیریت زمان، خودآزمایی و انگیزش و سبک تفکر اجرایی با راهبردهای انتخاب ایده اصلی، پردازش اطلاعات، مدیریت زمان، خودآزمایی، راهبردهای آزمون و انگیزش، همبستگی مثبت داشت. در مقابل، سبک تفکر قضاوتگر با اضطراب، رابطه منفی نشان داد. تحلیل رگرسیون نشان داد که در تمام موارد دارای رابطه مثبت، قابلیت پیش بینی نیز وجود دارد. در این میان، راهبرد راهنمای مطالعه با هیچ یک از سبک های تفکر، رابطه معناداری نداشت. 

پژوهش حاضر به منظور تعیین رابطة بین سبک های تفکر و راهبردهای یادگیری با انگیزش پیشرفت انجام شد. نمونه ای متشکل از 267 دانش آموز دختر پایة دوم رشتة ریاضی و فیزیک منطقة 4 آموزش و پرورش شهر تهران به روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. شرکت کنندگان به سیاهه سبک تفکر (TSI؛ استرنبرگ و واگنر، 1992)، پرسشنامة راهبردهای یادگیری (LSQ؛ وین اشتاین و مایر، 1998) و انگیزش پیشرفت (ACMT؛ باهارگاوا، 1994) پاسخ دادند. داده های پژوهش با آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون چند متغیری گام به گام مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که 1) سبک های تفکر و راهبردهای یادگیری با انگیزش پیشرفت ارتباط مثبت معنادار دارند، 2) از میان راهبردها، مدیریت زمان بیشترین توان تبیین انگیزش پیشرفت را دارد، 3) از بین سبک های تفکر، سبک تفکر قانون گذار و قضاوت گر توان تبیین انگیزش پیشرفت را دارند و 4) اضطراب نیز به منزلة یکی از مؤلفه های راهبردهای یادگیری با کاهش انگیزش پیشرفت رابطه دارد. در نهایت، ضرورت شناسایی سبک های تفکر و راهبردهای یادگیری دانش آموزان نیز مورد تأکید قرار گرفت.