راضیه میرعلی ملک

با مداقه در تاریخ فرهنگ هر منطقه،ریشه های عمیق برخی از کنش های فرهنگی - اجتماعی مردم در قرون بعدی روشن می گردد. در این بین بررسی وضعیت فرهنگی اجتماعی سلسله قاجار که سال های زیادی بر ایرانیان حکومت نموده و طی این سال ها اثرات فرهنگی, اجتماعی» اقتصادی و سیاسی خصوصا در جایگاه زنان بر جای گذاشته اند، قابل توجه است . پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و توصیفی به تبیین وضعیت زنان موجود در دوران مورد نظر پرداخته و تحلیل هایی را براساس داده های تاریخی تبیین نموده است . نگاهی گذرا بر اوضاع فرهنگی آن زمان به ویژه در اوایل سلطنت این سلسله نشان می دهد زنان درباری و متمول موقعیت های اجتماعی مناسب تر و زنان بی سواد و غیر متمول موقعیت های پایین تری داشتند. براین اساس با توجه به بالا بودن درصد فقر مالی و فرهنگی در جامعه، اکثر زنان موقعیت اجتماعی نامناسبی داشته اند. مسائلی چون کم سوادی، خرافاتی بودن، گسترش مرگ و میر کودکان، عدم پایبندی به حقوق زنان و مواردی ازاین دست مشکلات مختلفی را برزنان تحمیل می نمود. در این میان فقر اقتصادی و وضعیت نافرجام سیاسی نیز خود باعث تقسیم بندی زنان در دو طیف متفاوت گردیده بود.

هر چند در تفسیر ماهیت و تشخیص مصادیق و معیارهای عدالت اجتماعی دیدگاه های مختلفی وجود دارد، اما این مهم همواره از بایسته های مشترک و آرمان های مطلوب جوامع در طول تاریخ بوده است. اهمیت عدالت اجتماعی در اسلام تا بدان جاست که در آیات قرآن تحقق آن به عنوان غایت ارسال رسل معرفی شده است؛ چراکه عدالت ، بستر رشد انسانی و اخلاقی فرد و جامعه است و فقدان آن تأثیرات مخربی را بر تمام ساحات زندگی برجای می گذارد. عدالت اقتصادی از مهم ترین شاخصه های عدالت اجتماعی است که فقدان آن سبب بروز فقر در اقشار جامعه می شود. فقر زنان به معنای افزایش زنان در ترکیب جمعیت فقیر یکی از مسائل پیش روی زنان در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته می باشد که در سال های اخیر رشد بسیاری نیز یافته است. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، با ارائه تصویری از پدیده فقرزنانه در ایران و اشاره به اقدامات دولت در پیشگیری و درمان این مسئله، علل و عوامل آن مورد بررسی قرارگرفته و سپس وضعیت موجود را با توجه به مؤلفه های عدالت اجتماعی در اسلام مورد سنجش قرارداده و به دنبال آن راه کارهایی برای حل مسئله ارائه گردیده است. بررسی ها ، نشان می دهد علی رغم وجود احکام مترقی اسلام ، فقرزنانه در جامعه ایران در حال افزایش است که بخش مهمی از آن، ناشی از عدم اجرای عدالت اقتصادی مورد نظر اسلام نسبت به زنان است و نیز با اهدافی که اسلام از طریق اجرای عدالت در پی تحقق آن هاست، منافات دارد.