سجاد خانجانی

با ظهور موج سوم درمان های شناختی- رفتاری که عمدتاً مبتنی بر ذهن آگاهی و پذیرش هستند، «شفقت» و «شفقت به خود» نیز مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است. کریستین نف در سال ۲۰۰۳ به مفهوم بندی سازه شفقت به خود پرداخت و ابزارهایی نیز به منظور سنجش آن معرفی کرد. هدف از این مقاله بررسی و معرفی شفقت به خود و مؤلفه های آن است. همچنین به ارتباط آن با آسیب شناسی روانی و بهزیستی، تمایز آن از عزت نفس، همچنین منشأ شفقت به خود و نقش آن در موقعیت های درمانی پرداخته می شود. در این مطالعه مروری که در سال ۲۰۱۹ انجام شده است، از مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی، پابمد، ساینس دایرکت، گوگل اسکالر و اسکوپوس استفاده شد . مجموعه مقالات بررسی شده شامل ۳۵ مقاله بود که تحقیقات کیفی و کمّی از سال ۲۰۰۳ تاکنون را به زبان انگلیسی در برداشت . یافته ها نشان می دهد شفقت به خود با اضطراب و افسردگی کمتر و بهزیستی روان شناختی بالاتر مرتبط است. همچنین، شفقت به خود به هیجان های مثبتی منجر می شود. بر اساس نظر گیلبرت (۲۰۰۹) شفقت به خود ریشه در روابط اولیه فرد با مراقبین خود دارد اما پژوهش ها نشان می دهد مداخلات روان شناختی می توانند آن را افزایش داد. در مجموع، با وجود اینکه از عمر مفهوم شفقت به خود خیلی نمی گذرد اما به تحقیقات زیادی منجر شده است. شفقت به خود می تواند از طریق درمان هایی مانند شفقت به خود توجه آگاهانه، درمان متمرکز بر شفقت، کاهش استرس مبتنی بر توجه آگاهی، درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی، رفتاردرمانی دیالکتیک و شناخت درمانی مبتنی بر توجه آگاهی افزایش یابد.

مقدمه : شرم یکی از هیجان های خودآگاه خیلی مهم است که نقش مهمی در بهزیستی روانی و آسیب پذیری نسبت به اختلال-های روانی دارد. هم فقدان شرم و هم شرم خیلی زیاد با آسیب شناسی روانی همراه است. شرم از دو مؤلفه اساسی شرم بیرونی و شرم درونی تشکیل شده است. هدف: پژوهش حاضر به منظور تعیین ساختار عاملی و ویژگی های روانسجی مقیاس شرم بیرونی انجام شد تا ابزار مناسبی برای کاربرد در کار بالینی و تحقیق، به متخصصان و محققان حوزه سلامت روان معرفی شود. روش: به منظور بررسی ویژگی های روانسنجی و تحلیل ساختار عاملی این مقیاس، 210 نفر (103 پسر و 107 دختر) از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. همچنین از آزمودنی ها خواسته شد که مقیاس های شرم بیرونی، شفقت به خود، عاطفه منفی و کمال گرایی را تکمیل کنند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار لیزرل و SSPS-18 استفاده شد. آلفای کرونباخ، ضریب همبستگی و تحلیل عاملی تأییدی محاسبه شد. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی تأییدی از ساختار 3 عاملی شرم بیرونی در نمونه ایرانی حمایت کرد (CFI=0/96, NFI=0/94, RMSEA=0/09). مقیاس شرم بیرونی همبستگی مثبت و معناداری بین کمال گرایی (0/17) و عاطفه منفی (0/51) و همبستگی منفی و معناداری با شفقت به خود (0/21) داشت. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و عامل های «احساس حقارت»، «احساس پوچی» و «شرم در مورد اشتباه کردن» به ترتیب 0/93، 0/92، 0/71 و 0/75 بدست آمد. نتیجه گیری: ساختار 3 عاملی شرم از ویژگیهای روانسجی مطلوبی در جامعه دانشگاه بهشتی برخوردار است. شرم ارتباط مثبتی با نشانه های آسیب شناسی روانی دارد. مقیاس شرم بیرونی برای کاربرد در کار تحقیقی و کار بالینی از ویژگی های روانسنجی مناسبی برخوردار است.

اهداف: هدف از پژوهش حاضر اثربخشی درمان هیجان محور بر افسردگی و اضطراب و دشواری تنظیم هیجان در زنان مبتلا به اختلال پرخوری بود. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون و پیگیری دو ماهه با گروه کنترل بود. جامعه شامل همه زنان مراجعه کننده به کلینیک های چاقی شهر تهران در سال 1398بود. از میان آن ها چهل نفر به روش هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دوگروه بیست نفر کنترل و بیست نفر آزمایش قرار داده شدند. گروه آزمایش در ده جلسه یک ساعت و نیمه در مداخله شرکت داشتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه های افسردگی و اضطراب بک، دشواری در تنظیم هیجان و مقیاس شدت پرخوری بود که در پیش آزمون و بعد از پایان مداخله اجرا شدند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر به کمک نرم افزار SPSS نسخه 21 تحلیل شد. یافته ها: گروه درمانی مبتنی بر رویکرد درمان هیجان محور در گروه آزمایش در سطح پس آزمون و پیگیری به طور معناداری (0/05≤P) باعث کاهش میانگین اضطراب، افسردگی، دشواری هیجانی و شاخص دوره های پرخوری در مبتلایان به اختلال پرخوری شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که درمان هیجان محور در بهبود اضطراب، افسردگی، دشواری در تنظیم هیجان و نشانگان اختلال پرخوری مؤثر است و این نتایج در پیگیری نیز حفظ شده بودند. بنابراین پیشنهاد می شود که در درمان اختلال پرخوری رویکردهای درمانی که بر تنظیم هیجان تأکید می کنند، می توانند مؤثر واقع شوند و نتایج پایدار بمانند.

مقدمه: در سال های اخیر پژوهش های مبتنی بر ذهن آگاهی گسترش زیادی داشته است. ابزارهای زیادی برای سنجش ذهن آگاهی در بزرگسالان ساخته شده است، یکی از مهم ترین آن ها پرسشنامه ساوتهمپتون می باشد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی اعتبار و پایایی پرسشنامه ذهن آگاهی ساوتهمپتون بود. روش: به منظور بررسی ویژگی های روان سنجی و تحلیل ساختار عاملی این مقیاس، 200 نفر (100 پسر و 100 دختر) از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شد. برای روایی همگرا از پرسشنامه شفقت به خود (فرم کوتاه) و روایی واگرا از پرسشنامه های افسردگی، اضطراب، استرس و عاطفه مثبت و منفی استفاده شد. برای تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی و تحلیل عاملی اکتشافی به کمک نرم افزار spss-20 استفاده شد. یافته ها: در تحلیل عاملی اکتشافی سه عامل به دست آمد که در مجموع 50/51 درصد از کل وایانس ذهن آگاهی را تبیین کردند. همچنین یافته ها نشان داد که پرسشنامه ساوتهمپتون روایی همگرا مناسبی با شفقت به خود (0/59) و عاطفه مثبت (0/40) و روایی واگرا مناسبی با عاطفه منفی (0/35-) و مقیاس افسردگی (0/36-)، اضطراب (0/30-)، استرس (0/51-) داشت. ضریب آلفای کرونباخ برای عامل اول 0/78، عامل دوم 0/69 و عامل سوم 0/62 به دست آمد. نتیجه گیری: پرسشنامه ذهن آگاهی ساوتهمپتون از ویژگی های روان سنجی مناسبی در جامعه دانشجویی برخوردار است. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که پرسشنامه ذهن آگاهی ساوتهمپتون می تواند ابزار معتبری برای ارزیابی میزان ذهن آگاهی افراد باشد.

اهداف مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگی های روان سنجی پرسش نامه ارزیابی سلامت روان و ناسازگاری اجتماعی در نوجوانان ایرانی انجام شد. مواد و روش ها پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی بود که در قالب دو مطالعه مجزا از هم انجام شد. نمونه مطالعه اول شامل 604 نفر از دانش آموزان اسلام شهر (سال تحصیلی 1399-1398) بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. نمونه مطالعه دوم 44 نفر از نوجوانان مراجعه کننده به درمانگاه مؤسسه روان پزشکی تهران بودند که به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسش نامه ارزیابی سلامت روان و ناسازگاری نوجوانان و پرسش نامه توانایی ها و مشکلات بود. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل عاملیِ تأییدی، ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی پیرسون انجام شد. یافته ها نتایج تجزیه و تحلیل ساختار تک عاملی و دوعاملی را تأیید کرد. به جز دو مقیاس اختلال خوردن و اختلال شخصیت که ضریب آلفای کرونباخ ضعیفی داشتند (0/570)، ضریب آلفای کرونباخ دیگر مقیاس ها در دامنه0/73 تا 0/94 متغیر بود. پایایی بازآزمایی بیشتر مقیاس ها در دامنه 0/54 تا 0/81 قرار داشت، اما مقیاس های اختلالات شخصیت، اختلال خوردن و اختلال عملکرد مرتبط با اختلال خوردن پایایی بازآزمایی ضعیفی داشتند (48/0-38/0). ضریب همبستگی میان مقیاس های پرسش نامه اصلی با مقیاس های پرسش نامه توانایی ها و مشکلات نشان دهنده روایی هم زمان مناسب ابزار بود (P<0/05). نتیجه گیری پرسش نامه ارزیابی سلامت روان و ناسازگاری های اجتماعی نوجوانان برای غربالگری مشکلات نوجوانان از ویژگی های روان سنجی مناسبی برخوردار است، اما سه مقیاس سایکوپاتی (مانند نسخه اصلی)، اختلال خوردن و اختلال عملکرد مرتبط با خوردن از ویژگی های روان سنجی ضعیفی برخوردار هستند.

اهداف سرطان یک بیماری مزمن و تهدیدکننده زندگی است. بیش از 50 درصد از بیماران مبتلا به سرطان، از برخی اختلالات روانی رنج می برند. شفقت به خود و فراتر از آن، درمان مبتنی بر شفقت، رویکردی نسبتاً جدید در روانشناسی است. هدف از پژوهش حاضر، اثربخشی درمان مبتنی به شفقت بر برخی از نشانه های روان شناختی و کیفیت زندگی بیماران مبتلابه سرطان است. مواد و روش ها این پژوهش یک کارآزمایی بالینی تصادفی با طرح پیش آزمون-پس آزمون است. جامعه آماری پژوهش، تمامی بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به بخش شیمی درمانی بیمارستان امام خمینی شهر تهران بودند که 30 نفر از آن ها به عنوان نمونه به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و با گمارش تصادفی به صورت مساوی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش در 8 جلسه 2 ساعته گروه درمانی مبتنی بر شفقت شرکت کردند. گروه کنترل هیچ نوع مداخله روان درمانی دریافت نکرد. کلیه آزمودنی ها در دو مرحله شروع مداخله و جلسه پایانی مداخله بعد از اتمام جلسات درمان به پرسش نامه های شفقت به خود نف، مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس و کیفیت زندگی مخصوص بیماران مبتلا به سرطان پاسخ دادند. تجزیه وتحلیل داده ها بااستفاده از تحلیل واریانس چندمتغیره (مانکووا) و تحلیل واریانس تک متغیره (آنکووا) در نرم افزار SPSS نسخه 23 انجام شد. یافته ها یافته های پژوهش حاضر نشان داد، اضطراب، افسردگی و استرس گروه آزمایش بعد از درمان، کاهش معنا داری یافت (P<0/01). همچنین کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان بعد از درمان، افزایش معنا داری در مقایسه با گروه کنترل پیدا کرد (P<0/01). نتیجه گیری براساس یافته های پژوهش حاضر، درمان مبتنی بر شفقت، درمان مؤثری برای علائم افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به سرطان است. همچنین این درمان سبب بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان می شود.