فهیمه مؤمنی راد

این پژوهش در مطالعه ای کیفی، عوامل تعالی بخش مؤثر در تحکیم خانواده را جمع آوری کرد و سپس یافته های پژوهش را در مراحل انتخاب همسر، دوران عقد و زندگی مشترک مورد تحلیل و بررسی قرار داد. بدین منظور آرای 14 تن از مفسران و اندیشمندان معاصر مسلمان را که در کتابها و تفاسیر ایشان جمع آوری شده است به صورت شناسهگذاری و در قالب شبکه مضمون تنظیم و نسبت به مقایسه آرای ایشان با یکدیگر در قالب نمودار اقدام کرد؛ لذا تعالی خانواده به عنوان متغیر وابسته و عوامل معنوی، فکری، احساسی و مادی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد. نتایج حاکی بود که بین عوامل بررسی شده، عوامل معنوی مؤثر بر تعالی بیشترین تعداد مضمون را در مستندات بررسی شده به خود اختصاص داده بود.

اگر ساخت درونی نظام مستحکم و قوی باشد، توسعه، پیشرفت، استقلال، آزادی و بسیاری از مواهب الهی و اجتماعی نصیب کشور می شود؛ برای دستیابی به این هدف بزرگ، باید اقشار مختلف مردم مشارکت و همکاری داشته باشند؛ زنان می توانند در استحکام ساخت درونی نظام نقش مهمی داشته باشند. شناخت دیدگاه مقام معظم رهبری در این خصوص، برای راهنمای عمل زنان ولایت مدار ضروری است. مقاله حاضر در نظر دارد به روش توصیفی تبینی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که از دیدگاه مقام معظم رهبری بانوان چه نقشی در استحکام درونی نظام اسلامی دارند؟ برای پاسخ به این سؤال، بعد از تعیین شاخص های استحکام درونی نظام از دیدگاه رهبری، با تحلیل محتوای بیانات ایشان، وظایف زنان در مشارکت در این امر استخراج می شود. یافته ها نشان می دهد از نظر معظم له زنان با اقداماتی چون تحکیم بنای خانواده، تربیت نسل آینده که مدافع ارزش های انقلاب باشند، تشویق همسر و فرزندان به دفاع از نظام، مقابله با تهاجم فرهنگی، تقویت سبک زندگی دینی، کمک به اقتصاد مقاومتی با مصرف کالاهای ایرانی، کسب علم و دانش، حضور به موقع در صحنه های مورد نیاز و... می توانند نقش مهمی در استحکام درونی نظام داشته باشند.

مشاهده آسیب هایی که در سال های اخیر در نهاد خانواده پدیدار شده هر انسان دغدغه مندی را بر آن می دارد که وارد عرصه شود و در حد توان خود برای رفع مشکلات قدمی بردارد. شماری از این آسیب ها ناشی از تغییراتی است که در ساختار خانواده به وجود آمده است. این تغییرات عبارتند از: تغییر خانواده از گسترده به هسته ای، خانواده های تک والد، خانواده های هم زیستی و درنهایت زندگی مجردی که در بسیاری از موارد با آیین و فرهنگ ایرانی و اسلامی جامعه ما همخوانی ندارد. فروپاشی خانواده ها، طلاق های عاطفی، روابط فرازناشویی، افزایش فرزندان بی سرپرست، مشکلات فرزندان طلاق و بسیاری از آسیب های دیگر، پیامد این تغییرات است که استحکام بخشیدن به خانواده می تواند از آن ها جلوگیری کند. مقاله پیش رو با شیوه تحلیلی – توصیفی به بررسی نقش خوش خُلقی و مؤلّفه های آن در کلام اهل بیت7به منزله پیشوایان دین می پردازد. مصادیق خوش خُلقی چون اُلفت و مهربانی، خوش زبانی، عذرخواهی و عذرپذیری، سپاس گزاری از همسر، صبر و بردباری در زندگی و گذشت و خطاپوشی از مواردی است که در این مقاله بررسی خواهد شد.  

 یکی از مسائل اجتماعی حاضر به ویژه در کشورهای اسلامی، مسئله اشتغال و شرایط حضور زنان در جامعه می باشد. مقاله حاضر به روش تحلیل محتوا به دنبال بررسی تجربه تاریخی اشتغال زنان در صدر اسلام می باشد. در ابتدا مشاغل بانوان در صدر اسلاماحصا شده، بدین نتیجه می رسد که دارای طیف گسترده ای از شغل های کاملاً زنانه تا شغل های به ظاهر مردانه هستند. برای تحلیل مشاغل، شاخصه هایی که در مشاغل بانوان می تواند اهمیت داشته باشد، احصا و میزان فراوانی آنها در اشتغال بانوان در صدر اسلام بررسی شد و بر این اساس تحلیل های لازم صورت گرفت. با توجه به تحلیل های به دست آمده از مشاغل بانوان در صدر اسلام می توان گفت هر الگوی مطلوب اشتغال زنان باید ویژگی هایی همچون مدیریت حداکثری وقت بانوان بر حرفه خویش، عدم اختلاط با مردان، تناسب با ویژگی های جسمی و روحی زنان، محدودنکردن بانوان در شغل های به ظاهر مردانه، در نظرگرفتن مصالح جامعه، به رسمیت شناختن حق کسب درآمد بانوان و... را دارا باشد.  بر این اساس می توان به برخی از توصیه های سیاستی اشتغال زنان به شرح ذیل دست یافت: فراهم کردن زمینه اشتغال در کارهای نیمه وقت، پاره وقت یا دورکاری، توسعه آموزش بانوان، حمایت از زنان در بخش دولتی، هدفمندکردن تسهیلات اشتغال بانوان، حمایت از مشاغل خانگی و پیش بینی تمهیداتی برای زنان خانه دار، ایجاد محیط های شغلی زنانه و توسعه شغل های مختص بانوان و محدودکردن مردان در آن مشاغل.

نوجوانی از مراحل مهم رشد و تکامل انسان است که ویژگی های رشدی آن می تواند زمینه ساز بروز انواع انحرافات و اختلالات شود. دختران به دلیل ویژگی های جسمی و روانی خاص خود زودتر از پسران وارد مرحله رشد جسمی و جنسی می شوند و مشکلات آن ها در ابعاد بهداشتی، روانی و اجتماعی به دلایل تفاوت های فیزیولوژیک، نقش های اجتماعی و سنت های حاکم در جامعه بیش از پسران است. با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در جهت کشف و تبیین چگونگی رفتارهای انحرافی نوجوانان دختر انجام نگرفته است، پژوهش حاضر در نظر دارد با روش کیفی استقرایی به تحلیل رفتارهای منحرفانه جنسی نوجوانان دختر بپردازد. این تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری نظری و مشارکت 17 نوجوان دختر بین 12 15 سال به صورت هدفمند انجام شد. در این تحقیق، تکنیک استفاده شده برای جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق بود و از روش گراندد (سیستماتیک: استراوس و کوربین) برای تحلیل داده ها استفاده شد. تحلیل درنهایت به 9 مقوله اصلی کنش جنسی شده فناوری محور، فراغت خطر ساز، خود تحریکی انفعالی، اختلالات هیجانی، سیستم نامطلوب حمایتی والد والدینی، فقدان آموزش جنسی مطلوب، فقدان مهارت های خودتنظیمی انگیزشی، بی هویتی دینی و محرک های محیطی خود تحریکی و مقوله هسته «جامعه پذیری جنسی نابهنجار» انجامید.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی کیفی عوامل تربیتی مؤثر در میزان جامعه پذیری کودکان است. جامعه آماری، مادران آسیب پذیر 25 تا 40 ساله را در بر می گیرد که حداقل دارای یک فرزند 6 تا 12 ساله هستند. 15 نفر از این مادران به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. روش تحقیق کیفی بوده و به منظور گردآوری اطلاعات از تکنیک مصاحبه استفاده شد. رویکرد نظری مورد استفاده در این مقاله بر پایه نوع خانواده ها، جامعه پذیری و زنان آسیب پذیر می باشد. زنان آسیب پذیر انتخاب شده زنان معتاد و  زنان همسر معتاد هستند. برای بررسی عوامل تربیتی مؤثر بر جامعه پذیری لازم بود در ابتدا مدل تربیتی خانواده ها مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت عوامل تربیتی مؤثر به صورت سه عامل نگرش ها و باورها، همدلی و وابستگی دسته بندی شد و میزان جامعه پذیری کودکان در خانواده با توجه به این عوامل بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داده است که اکثر این فرزندان به دلیل عدم وجود امنیت روانی در خانواده هایشان و همچنین طرد شدن از طرف جامعه، جامعه پذیری مناسبی ندارند؛ ولی در صورت ایجاد بستر مناسب و رفع مشکلات می توانند عضو مؤثری در جامعه باشند.

خانواده در بین تمامی جوامع بشری به عنوان بنیانی ترین نهاد اجتماعی، زیربنای جوامع و فرهنگ و تمدن بشری است. با وجود پیشرفت کنونی جوامع بشری، خانواده در تمدن نوین جهانی هر روز بیش از گذشته با بحران و آسیب رو به رو می شود و فروپاشی خانواده به معضل فعلی و آسیب رو به تزاید اجتماعی تبدیل شده است. پیامدهایی که فروپاشی خانواده برای افراد و جامعه دارد، صاحب نظران و اندیشمندان را بر آن داشته تا پیرامون راهکارهای تحکیم خانواده به پژوهش بپردازند. یکی از این صاحب نظران، بانو سیده نصرت بیگم امین، معروف به بانوی ایرانی است. این علویه عارف به نفحات رحمانی، عمر پربرکتش را صرف تعلیم و تعلم معارف اسلامی نمود و به ویژه تلاش شایانی در ارائه وظایف اسلامی بانوان و مبانی نظری و عملی تحکیم خانواده از منظر اسلام مصروف کرد. پژوهش حاضر درصدد است با روش کیفی تحلیل محتوا و رویکرد استقرائی، مبانی مؤثر در تحکیم خانواده را در آرای مفسره شیعی معاصر بانو مجتهده امین با مطالعه موردی تفسیر مخزن العرفان و روش خوشبختی در قرآن، جمع آوری و تحلیل نماید. در نهایت هشت زیر مقوله نقش و جایگاه زن، محوریت عواطف و مهرورزی در خانواده، برابری زن و مرد در شئونات انسانی، اختلافات حقوقی با توجه به تفاوت های روحی و جسمی، انتخاب صحیح همسر، رعایت حقوق متقابل، رعایت مسائل اخلاقی، حل اختلافات به دست آمد که ذیل دو مقوله مبانی نظری و عملی دسته بندی گردید.