سمیه میرزایی

اهداف: امروزه با نفوذ گسترده و روزافزون رسانه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه و همچنین بروز جرائم و رفتار های انحرافی در بستر این رسانه ها روبه رو هستیم. با توجه به ساختار شبکه ای رسانه های اجتماعی و امکان دسترسی به حجم عظیمی از داده های اجتماعی در دهه اخیر شاهد اقبال محققان در حوزه های مختلف ازجمله علوم اجتماعی به استفاده از کلان داده و تحلیل شبکه هستیم. علی رغم استقبال حوزه جامعه شناسی انحرافات و جرم شناسی در خارج از کشور از این رویکرد، با کمبود مطالعاتی از این دست در داخل کشور مواجهیم. هدف از این مقاله معرفی نظریه شبکه ماروین کرون در تبیین انحرافات اجتماعی در بستر رسانه های اجتماعی و استفاده از رویکرد تحلیل شبکه و کلان داده است. روش مطالعه: روش مقاله مروری و اسنادی است. یافته ها: در این مقاله پس از مرور مفاهیمی چون کلان داده و رسانه های اجتماعی با اشاره به انحرافات و جرم در رسانه های اجتماعی به کاربرد کلان داده و تحلیل شبکه در جرم شناسی و جامعه شناسی انحرافات پرداخته می شود. همچنین با توجه به ضعف نظری موجود در ادبیات تجربی حاضر، نظریه شبکه ماروین کرون در حوزه جامعه شناسی انحرافات به عنوان چارچوبی که قابلیت مرتفع ساختن این نقیصه را دارد تشریح می گردد. در پایان چند ابزار مناسب برای جمع آوری، تحلیل و بصری سازی کلان داده از رسانه های اجتماعی معرفی می شود. نتیجه گیری: تلفیق سه حوزه جامعه شناسی انحرافات با فراهم ساختن پشتوانه نظری، تحلیل شبکه و کلان داده می تواند کمک شایانی به توصیف، تبیین و کنترل رفتارهای انحرافی و مجرمانه در بستر رسانه های اجتماعی داشته باشد. لذا پیشنهاد می شود همکاری میان رشته ای در دانشگاه های داخل کشور میان پژوهشگران علوم اجتماعی، مهندسی کامپیوتر، علوم کامپیوتر و علوم داده به منظور هم افزایی و توسعه تحقیقات در حوزه علوم اجتماعی به ویژه جامعه شناسی انحرافات و جرم شناسی و رسانه های اجتماعی و کلان داده برقرار شود.

مفاهیم آیات الهی هدف اصلی نزول قرآن کریم است و به همین دلیل، مفسران سعی در کشف هرچه بیشتر مفاهیم آیات الهی کردهاند. برای این منظور یکی از مسائلی که همواره مورد نظر مفسران بوده، شناخت آیات و سورههای مکی و مدنی است. در این میان ابزارهایی همچون احادیث باقیمانده از معصومان، مفاهیم و روابط منطقی بین کلمات و آیات، و دستور زبان عربی همواره در اختیار مفسران بوده، اما با پیشرفت علم رایانه، قرآنکاوی رایانشی ابزار نوینی است که در دهههای اخیر به کمک قرآنپژوهان آمده است. در همین راستا این مقاله روشی جدید برای تعیین سورههای مکی و مدنی مبتنی بر قرآنکاوی رایانشی پیشنهاد کرده است. در روش پیشنهادی ابتدا ابزاری نرمافزاری برای تبدیل متن سورههای قرآن کریم به ماتریس عددی با استفاده از حساب ابجدی ارائه شده، سپس با استفاده از ماتریس بهدستآمده، شکل موج سورهها ترسیم، و در نهایت الگویی برای تشخیص مکی یا مدنی بودن هر یک از سورهها ارائه گردیده است. نتایج تشخیصی بهدستآمده نشان میدهد که روش پیشنهادی حداکثر 16% و حداقل 4% اختلاف نسبت بهصورت مکتوب دارد.  

دانشجویان به عنوان قشری خاص و البته مهم از جامعه علاوه بر فشارهای متداولی که همه انسان ها کم و بیش با آن ها مواجهند به سبب ایفای نقش دانشجویی نیز تحت فشارهای خاصی قرار دارند. مطابق با ادبیات نظریه های فشار، افزایش فشار با افزایش احتمال رفتار انحرافی و مجرمانه مرتبط است. هدف از این مقاله ارائه و بومی سازی سیاست ها و برنامه هایی در جهت کاهش رفتارهای انحرافی دانشجویان بر مبنای دلالت های سیاستی منتج از نظریه های فشار معاصر است. در این مقاله با روش اسنادی پس از پرداختن به مباحث نظری، مفاهیم و دلالت های سیاستی منبعث از نظریه های فشار از منظر جامعه شناختی، به برنامه های اجرا شده منتج از این دلالت ها در سایر کشورها پرداخته شده است. در پایان، دلالت های سیاستی نظریه های فشار در خصوص کاهش رفتارهای انحرافی دانشجویان در سه سطح خرد، میانه و کلان و برنامه های پیشنهادی ملهم از این سیاست ها در قالب سه دسته کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بومی سازی و ارائه گردیده است. سیاست گذاران با در نظر گرفتن شرایط و چگونگی اجرای این برنامه ها و با لحاظ شرایط بومی داخل کشور با ضریب اطمینان بیشتری قادر به سیاست گذاری صحیح و ارائه برنامه های کارامد و موثر در پیشگیری از جرایم بر مبنای نظریات علمی خواهند بود. حاصل جلوگیری از هدر رفت هزینه، زمان و منابع کشور و بازدهی بالاتر خواهد بود.

هدف اساسی این مقاله پژوهشی، بررسی ترجیحات فرزندآوری در بین گروه های قومی منتخب در ایران است. گروه های قومی این تحقیق، مشتمل بر اقوام ترک، ترکمن، کرد، گیلک، لر، لک، و مازنی است. یافته های این تحقیق نشان دهنده شباهت ها و تفاوت های قابل ملاحظه ای در بین گروه های قومی از نقطه نظر ترجیحات فرزندآوری آنها است: از یک سو، مهم ترین وجوه مشترک آنها این است که نه تنها هیچ یک از گروه های قومی مورد مطالعه تقریباً هیچ گونه ترجیح و تمایلی به الگوی بی فرزندی ندارند، بلکه بیشترین ترجیح آنها معطوف به الگوی دو فرزند است. از سوی دیگر، بیشترین تفاوت ها در بین گروه های قومی در زمینه ترجیحات فرزندآوری را باید در الگوی سه فرزند و بیشتر جستجو کرد. در مجموع، تجزیه و تحلیل های این تحقیق، مبین این نتیجه گیری نهایی است که هیچ یک از متغیرهای تحقیق، حتی سطح تحصیلات دانشگاهی نیز نتوانسته است یک نوع هم گرایی قومی در الگوی فرزندآوری زیاد یعنی ترجیح به داشتن سه فرزند و بیشتر را فراهم کند که به خوبی نشان دهنده این نکته مهم است که تعلّقات قومی کماکان نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در ترجیح فرزندآوری زیاد ایفا می کند.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه مردم اهواز درباره منزلت کتابخانه های عمومی و کتابداران این کتابخانه ها است. روش: روش این پژوهش پیمایشی است. جامعه پژوهش حاضر جمعیت شهر اهواز است که شامل حدود 5/1 میلیون نفر می شود و تعداد نمونه طبق جدول کرجسی و مورگان 410 نفر تعیین گردید که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گرداوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن به صورت محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرانباخ 85/0 تعیین گردید. پرسشنامه ها به صورت حضوری توسط پژوهشگران توزیع و گردآوری شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای، آزمون رتبه ای فریدمن، مجذور خی و کولموگروف-اسمیرنف استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در کل، نگرش مردم اهواز نسبت به کتابخانه های عمومی مثبت و «تا اندازه ای مطلوب» است. از نگاه پاسخ دهندگان، وضعیت خدمات کتابخانه های عمومی اهواز «تا اندازه ای مطلوب»، وضعیت کتابداران «تا اندازه ای مطلوب»، وضعیت ارزش اجتماعی کتابخانه «تا اندازه ای مطلوب»، و وضعیت مجموعه «تا اندازه ای نامطلوب» است. از نظر مردم اهواز با ارزش ترین ویژگی کتابخانه های عمومی اهواز، «کتابخانه به عنوان یک مکان اجتماعی فرهنگی» است که از بالاترین میانگین رتبه برخوردار شد. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله ابتدا در نشان دادن نظرات عامه مردم در مورد کتابخانه های عمومی است و دوم در نشان دادن اهمیت بُعد مکانی کتابخانه برای عامه مردم است.

مطابق تئوری گذار دوم جمعیت شناختی، تحولات وسیع و عمیق الگوهای مرتبط با شکل بندی خانواده، از جمله روندهای فزاینده طلاق بعنوان ویژگی های بنیادین خانواده ی معاصر و جمعیت شناسی نوین محسوب می شوند. در همین چارچوب، تحقیق حاضر به بررسی برخی از مهمترین الگوها و تعیین کننده های نگرش به طلاق پرداخته است. جمعیت نمونه تحقیق را 2787 نفر زنان و مردان 15 سال به بالای نقاط شهری و نقاط روستایی شهرستان های اهواز، بابلسر، بجنورد، گنبدکاووس، محمودآباد و همدان تشکیل می دهند. یافته ها نشان داد که درحدود یک سوم افراد مورد مطالعه دارای نگرش مثبت به طلاق هستند و این الگوی کلی نیز بطور معنی داری، تحت تأثیر تعیین کننده های سه گانه اعم از متغیرهای جمعیت شناختی (مانند: سن، جنس، محل سکونت، تحصیلات)، متغیرهای مرتبط با نقش های جنسیتی و متغیرهای مرتبط با دینداری است. در مجموع، یافته های این تحقیق را می توان درچارچوب تئوری های نوگرایی و تغییرات بنیادین در نظام ارزش های جامعه تبیین کرد؛ بدین معنا که نگرش به طلاق بطور مستقیم و مثبت تحت تأثیر رویکردهای نوگرایانه و لیبرالی است.

در کشور، شواهدی مبنی بر شیوع مصرف الکل در میان جوانان و دانشگاهیان وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت نگرش دانشجویان دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران به مصرف الکل و تبیین این نگرش از دیدگاه نظریة انتخاب عقلانی است. روش این پژوهش پیمایشی، شیوة نمونه گیری در آن تصادفی طبقه ای متناسب و ابزار جمع آوری اطلاعات آن، پرسشنامه است و در آن، ۴۱۲ پرسشنامه تجزیه و تحلیل شد. داده های توصیفی تحقیق نشان می دهد 6/۵۵ درصد از کل پاسخگویان نگرش مخالف، ۱/۳۷ درصد نگرش بینابین و 3/۷ درصد نگرش موافق به مصرف مشروبات الکلی دارند. میانگین نگرش موافق به مصرف الکل و تمامی ابعاد آن، در مردان بیشتر از زنان است. مطابق نتایج، از میان هشت متغیر انتخاب عقلانی، چهار متغیر مجازات غیررسمی، نیاز منفعت گرایانه، باور و پیوستگی (به ترتیب به عنوان مهم ترین تبیین کنندگان) با نگرش به مصرف مشروبات الکلی و تمامی ابعاد آن ارتباط معنادار داشته اند. متغیرهای تحقیق ۲/۷۱ درصد از نوسانات متغیر نگرش به مصرف مشروبات الکلی را توضیح می دهند. ارائة مقیاس سنجش نگرش به مصرف مشروبات الکلی در میان دانشجویان و نیز عملیاتی سازی متغیرهای مستقل مبتنی بر نظریه انتخاب عقلانی متناسب با نگرش به مصرف مشروبات الکلی، از جمله دستاوردهای نظری این تحقیق است.

قرآن کریم، برترین و آخرین پیام خدا و ارزشمندترین گوهر گرانبهایی است که با بلیغ ترین آداب سخن، مفاهیم و معارف الهی را در اختیار ما قرار می دهد. در آیات قرآن، آن چنان ارتباط و تناسبی وجود دارد که تألیف کلام همچون ساختمان محکمی درآمده و زیبایی یک پیکره و یک تابلوی بسیار ممتاز و بی نظیری را به خود گرفته استکه در تناسب آیات، ضروری است. باید پذیرفت که در بین یک مجموعه آیات که در موضوع واحدی وارد شده اند، باید نوعی ارتباط و قدر مشترکی باشد، به اعتبار این که دارای هدف واحد و قدر جامع و مشترک واحد بوده و جمعاً یک کلام محسوب می شوند که برای ایفای هدف واحدی نازل گشته اند. رابطه بین صدر و ذیل آیات نیز از ضروریات محاوره عرفی است و گرنه کلام و سخن از سخن و کلامی که دارای هدف واحد و جامع باشد، خارج گشته؛ بلکه لازم می آید که حکیم مطلق در بین امور بی ربط و بدون مناسبت، جمع نموده باشد و این از حکیم مطلق محال است. بنابراین، تناسب بین محتوای آیات و ذیل آن، امری عقلی است؛ بلکه همان ارتباط و تناسب لفظی و معنوی است که شأن آیات و مقام بلاغت و فصاحت آن ها را بالا برده و تکمیل می نماید و زیبایی و حسن یک آیه، در همین تناسب و ترابط لازم در فواصل آیات نهفته است. دربررسی سوره آل عمران به برخی از این تناسب ها برمی خوریم که از جمله آن هاست: ارتباط ذکر اسمای الهی در آخر آیات با محتوای آن،ضمانت اجرایی حکم مطرح شده در صدر آیه،علت بیان حکم و فایده حکم که در ابتدای آیه مطرح شده است.

مئاندرها از شاخص های مهم تغییرات محیطی به شمار می آیند. تحقیق حاضر به منظور بررسی تغییرات برخی از پارامترهای مئاندر در رودخانه کارون با استفاده از تصاویر ماهواره لندست سال های 1368 و 1384 به کمک سنجش از دور صورت گرفته است. در این تحقیق پارامترهای مورفولوژیکی 20 مئاندر در بازه ای به طول 128 کیلومتر از رودخانه کارون پس از تهیه نقشه کاربری اراضی برای هر دوره تعیین گردید. نتایج حاصل از مقیاس میانگین t جفتی نشان داد که پارامترهای عرض جریان و طول گردن مئاندر اختلاف معنی داری طی دوره مطالعاتی از خود نشان داده اند. نتایج همبستگی اسپیرمن حاکی از آن بود که تغییرات در پارامترهای مئاندر به شدت به یکدیگر وابسته اند؛ به طوری که همبستگی معنی داری بین تغییرات ضریب خمیدگی با شعاع انحنا، طول جریان و طول محور مئاندر و نیز میان تغییرات شعاع انحنا با طول جریان، طول محور مئاندر، طول گردن مئاندر و عرض جریان وجود دارد. از سوی دیگر همبستگی معنی داری بین تغییرات عرض جریان با پارامترهای طول جریان و طول محور مئاندر و طول جریان با محور مئاندر مشاهده می شود. از دلایل اصلی تغییرات پارامترهای مورد نظر می تواند تغییر در رژیم هیدرولوژیکی و اکولوژیکی منطقه باشد، به طوری که در طی دوره مطالعاتی، حریم رودخانه در اثر تجاوز افراد به منظور کشاورزی و تصاحب زمین به دشت تغییر یافته و دچار آسیب شده است.