شبنم شاهینی

اینترنت اشیاء در حال تبدیل شدن به یک عنصر کلیدی از اینترنت آینده و یک زیرساخت حیاتی ملی و بین المللی است و به نظر می رسد معرفی اینترنت اشیاء در کتابخانه ها امری قریب الوقوع و اجتناب ناپذیر است؛ بنابراین شناسایی معماری به کارگیری اینترنت اشیاء در کتابخانه ها ی دانشگاهی ایران مهم ترین دغدغه و مسئله اصلی پژوهش حاضر است، که با توجه به جستجوهای به عمل آمده تاکنون معماری که بر مبنای بررسی نظام مند مطالعات، معماری ها، الگوهای پیشین و ترکیب یافته ها ی آنان طراحی شده باشد، برای کتابخانه ها ی دانشگاهی ایران ارائه نشده است، لذا این پژوهش می تواند آغازی برای بهره برداری از این فناوری نوظهور باشد. نوع پژوهش بر اساس هدف، توسعه ای-کاربردی است و از نظر مسیر اجرا، از روش های فراترکیب، پیمایشی-تحلیلی و تایید خبرگان موضوعی استفاده شده است. پایگاه های اطلاعاتی الزویر، اسکوپوس، امرالد، LISTA، IEEE Xplore، مگیران، پایگاه مجلات تخصصی نور، سیویلیکا، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و موتور جستجوی گوگل اسکالر مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله اول بعد از بررسی پایگاه های مذکور، پژوهشگران به استخراج مؤلفه ها و شاخص های کاربرد اینترنت اشیاء پرداختند که 9 مؤلفه (ساختمان، مدیریت، کاربران، کتابداران، امانت، سالن مطالعه، مرجع، فهرست نویسی، سواد اطلاعاتی) و 31 شاخص برای طراحی معماری مشخص گردیدند. جهت تایید این مولفه ها و شاخص ها از دیدگاه جامعه هدف (مدیران کتابخانه های دانشگاهی ایران) سیاهه وارسی محقق ساخته ای برای آنان ارسال شد. منظور از این کتابخانه ها ، کتابخانه ها ی مرکزی دانشگاه ها ی جامع است، که به شیوه سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند و بعد از بررسی نتایج آزمون تی تست تک نمونه ای معین شد که کلیه مؤلفه ها و شاخص ها جهت کاربرد در کتابخانه ها ی دانشگاهی ایران مورد موافقت جامعه هدف قرار دارد. سپس با بررسی جامع این پژوهش های پیشین، معماری پیشنهادی طراحی گردید و از نظر خبرگان حوزه اینترنت اشیاء مورد تایید قرار گرفت. معماری پیشنهادی از پنج لایه دستگاه، شبکه، میان افزار، خدمات، امنیت و حریم خصوصی تشکیل شده است که روش کار هر کدام از لایه ها شرح داده شده است. در صورتی که مدیران این کتابخانه ها ، تمایل به کاربرد اینترنت اشیاء داشته باشند، می توانند از این معماری پیشنهادی برای اصول زیربنایی کار خود استفاده نمایند.

به عنوان یک موضوع رو به رشد، تعریف رسمی و عمومی پذیرفته شده ای از اینترنت اشیاء وجود ندارد. مرور پژوهش های این حوزه نشان می دهد که هر پژوهشگر و سازمانی این فناوری را آنگونه که درک می نماید، تفسیر نموده است. در نتیجه، تا کنون ۱۱۶ تعریف از این فناوری نوظهور ارائه شده است. تحقیق حاضر تلاشی است در راستای شناخت و تسلط بیش از پیش بر تعریف اینترنت اشیاء که با روش مرور پیشینه و بررسی متون انجام شده است. همه تعاریف و توصیف های مربوط اما متنوع به هم ربط داده شد تا تعریفی تهیه شود که بتواند به عنوان مرجعی برای ذینفعانی که مایل به درک مفهوم اینترنت اشیاء هستند قرار گیرد. بررسی تعاریف ارائه شده در این حوزه نشان داد که بسیاری از آن ها دارای وجوه مشترک و مشابه هستند. در این مقاله، یک تعریف جامع از اینترنت اشیاء ارائه شده است که از تعاریف علمی ارائه شده در مقالات، کتب و وب سایت های سازمان های مختلف جهانی استخراج شده است. در نهایت، نگارندگان یک تعریف نسبتا جامع از اینترنت اشیاء ارائه داده اند که یک تعریف مطلق از معنای واقعی اصطلاح مورد بحث نیست، بلکه انتظار می رود به عنوان بخشی از تحقیق و توسعه ی آن در جهت معناداریِ واضح تر این اصطلاح مورد استفاده قرار گیرد. این پژوهش نگاه جامعی به تعاریف ارائه شده در گستره اینترنت اشیاء دارد و می تواند برای علاقه مندانی که به تازگی وارد حوزه اینترنت اشیاء شده اند و یا محققانی که خواستار تعمیق بیشتری در این رابطه هستند، مفید واقع گردد.

مقدمه: نگرش گروه های مختلف افراد جامعه در باره کتابخانه های عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بر تصمیم آنان در استفاده یا عدم استفاده از کتابخانه های عمومی تأثیر می گذارد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین برخی از ویژگی های جمعیت شناختی مردم اهواز و دیدگاه آنان در باره منزلت کتابخانه های عمومی است. روش : پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است و با روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته اجرا شده است. با مراجعه پژوهشگر به مناطق تعیین شده به صورت تصادفی وتوزیع پرسشنامه به صورت حضوری 410 نفر از شهروندان اهوازی مورد پیمایش قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه، آزمون تی برای دو نمونه مستقل، تحلیل واریانس یک راهه و کولموگروف-اسمیرنف استفاده شد. یافته ها: نگرش کلی مردم اهواز نسبت به کتابخانه های عمومی مثبت و "به نسبت مطلوب" است. ارزش اجتماعی– فرهنگی کتابخانه های عمومی بالاترین میانگین و امکانات و تجهیزات آن ها پایین ترین میانگین را به دست آوردند. دیدگاه گروه های مختلف سنی و گروه های دارای وضعیت اقتصادی-اجتماعی متفاوت با یکدیگر تفاوت معنادار داشت. بین افراد با گروه های تحصیلی مختلف از لحاظ "نگرش کلی" نسبت به کتابخانه های عمومی تفاوت معنا داری وجود ندارد. از میان پنج متغیر مورد مطالعه، متغیر کتابخانه به عنوان" مکانی با ارزش اجتماعی – فرهنگی" با میانگین 70/3 بالاترین میانگین را کسب نمود. بحث و نتیجه گیری: استفاده بیشتر از فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، کتابخانه های عمومی را قادر خواهد ساخت تا ضمن حفظ ارزش های سنتی، با به کارگیری نوآوری های فنّی در رقابت با حضور سایر رسانه ها همچنان جایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند. حضور فیزیکی یا مجازی اقشار مختلف جامعه در عرصه کتابخانه های عمومی منجر به توسعه تعامل های گروهی و اعتماد افراد به یکدیگر و در نتیجه افزایش سرمایه اجتماعی جامعه خواهد شد. یکی از محدودیت های پژوهش حاضر عدم امکان تعمیم یافته ها به سایر انواع کتابخانه ها و نیز سایر جوامع است.

هدف: یکی از امکانات فراهم شده برای ایمن نگه داشتن کودکان در محیط آنلاین، به کار بردن ابزارهای جستجویی است که وب سایت ها را به منظور تناسب سنّی، غربالگری می کنند. هدف پژوهش حاضر، مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجوی کودکان از نظر امکانات جستجو، واسط کاربری و نمایش اطلاعات است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و با روش پیمایشی اجرا شده است. برای گردآوری داده ها از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 19 موتور جستجوی مطرح مخصوص کودکان است که در متون به آنها اشاره شده است. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که موتورهای جستجوی Boolify و KidzSearch به میزان80% و موتورهای جستجوی Safe Search Kids با میزان 5/72 % بیشترین میزان همخوانی با معیارهای در نظر گرفته شده برای یک موتور جستجوی کودکان را دارا هستند. نتایج: نتایج نیز موتورهای جستجوی Boolify، KidzSearch، Safe Search Kids، KidRex و Kid's Search را مناسب ترین موتورهای جستجو برای کودکان ایرانی و فارسی زبان معرفی می کند.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه مردم اهواز درباره منزلت کتابخانه های عمومی و کتابداران این کتابخانه ها است. روش: روش این پژوهش پیمایشی است. جامعه پژوهش حاضر جمعیت شهر اهواز است که شامل حدود 5/1 میلیون نفر می شود و تعداد نمونه طبق جدول کرجسی و مورگان 410 نفر تعیین گردید که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گرداوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن به صورت محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرانباخ 85/0 تعیین گردید. پرسشنامه ها به صورت حضوری توسط پژوهشگران توزیع و گردآوری شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای، آزمون رتبه ای فریدمن، مجذور خی و کولموگروف-اسمیرنف استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در کل، نگرش مردم اهواز نسبت به کتابخانه های عمومی مثبت و «تا اندازه ای مطلوب» است. از نگاه پاسخ دهندگان، وضعیت خدمات کتابخانه های عمومی اهواز «تا اندازه ای مطلوب»، وضعیت کتابداران «تا اندازه ای مطلوب»، وضعیت ارزش اجتماعی کتابخانه «تا اندازه ای مطلوب»، و وضعیت مجموعه «تا اندازه ای نامطلوب» است. از نظر مردم اهواز با ارزش ترین ویژگی کتابخانه های عمومی اهواز، «کتابخانه به عنوان یک مکان اجتماعی فرهنگی» است که از بالاترین میانگین رتبه برخوردار شد. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله ابتدا در نشان دادن نظرات عامه مردم در مورد کتابخانه های عمومی است و دوم در نشان دادن اهمیت بُعد مکانی کتابخانه برای عامه مردم است.

هدف: بررسی انتظارهای دانشجویان از کتابداران دانشگاه شهید چمران. روش: تحقیق توصیفی با رویکرد تحلیل محتواست. شش پرسش باز میان اعضای نمونه توزیع و بسامد هر گویه محاسبه و سپس تحلیل محتوا، تفسیرها و استنتاج ها انجام شد. یافته ها: آشنایی کتابداران با منابع اطلاعاتی، موضوع های تخصصی، مؤلفان هر رشته، تسلط بر اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی، آموزش سواد اطلاعاتی، و نرم افزارهای کتابخانه ای از انتظارهای دانشجویان است. دانشجویان همچنین انتظار دارند کتابداران خوش اخلاق و صبور و مسؤلیت پذیر، و آراسته و مرتب، با پوشش اسلامی و ظاهری مناسب در کتابخانه حضور داشته باشند. ارائه آموزش های لازم و رفع کاستی ها می تواند موجب پیشرفت خدمات کتابخانه ای و اطلاعاتی وافزایش سرمایه اجتماعی شود. اصالت: این اثر در نوع خود و در متون فارسی نخستین پژوهشی است که فقط بر انتظار های دانشجویان از کتابداران دانشگاهی تمرکز کرده است.

سرعت در بازیابی و انتقال اطلاعات و پوشش موضوعی، دو عامل مهمی هستند که امروزه مورد توجه پایگاه های اطلاعاتی قرار می گیرد. در حقیقت یک پایگاه اطلاعاتی در حوزه موضوعی خاص وقتی می تواند معتبر باشد که درصد زیادی از کلیدواژه های موضوعی آن حوزه را تحت پوشش قرار دهد و به تبع آن برای آن حوزه موضوعی بیشترین منابع را در اختیار بگذارد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف مقایسه پایگاه های اطلاعاتی نورمگز، مگ ایران و اس.آی.دی. از نظر تعداد نتایج بازیابی و ربط موضوعی واژگان علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس کلیدواژه های آزاد و مهار شده به روش پیمایشی انجام شد. کلیه مجله های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اخذ شده از آخرین فهرست نشریات معتبر این وزارتخانه در اسفند ماه سال 1392 و کلیدواژه های اخذ شده از مقالات موجود در این مجله ها، جامعه آماری آن محسوب شدند. جستجو و مقایسه کلیدواژه های موضوعی منتخب از بین کلیدواژه های مهار شده در پژوهش حاضر در هر یک از پایگاه های مگ ایران، نورمگز و اس.آی.دی (سید) نشان داد که تعداد نتایج بازیابی شده واژگان آزاد و مهارشده علم اطلاعات و دانش شناسی در پایگاه اطلاعاتی نورمگز به نسبت دو پایگاه دیگر زیادتر است. از طرف دیگر بررسی میزان ربط موضوعی مقالات اخذ شده از جستجوی این کلیدواژ ه ها نیز نشان داد که توانایی این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر در دریافت مقالات مرتبط بیشتر است. به علاوه اگر چه عناوین مجله های موجود در پایگاه اطلاعاتی مگ ایران از دو پایگاه دیگر بیشتر بوده و این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر روزآمدتر می باشد اما پایگاه اطلاعاتی نورمگز از تعداد شمارگان مجله های بیشتری برخوردار است.