فاطمه بیگی نصرآبادی

مطالعات آینده در رهبری سازمان ها نشان داده است که در دنیای آینده، زنان سهم قابل توجهی در نقش های مدیریتی و رهبری خواهند داشت. تامین این نیروی انسانی کلیدی و آماده سازی ایشان برای پذیرش نقش های رهبری مستلزم شناسایی چالش های رهبری زنان در آینده و ارائه راهبردهایی جهت غلبه بر چالش ها می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر کشف چالش های رهبری زنان در سازمان های آینده در ایران و شناسایی راهبردها است. در این راستا پژوهش حاضر در فضای آینده پژوهی، از روش اکتشافی با رویکرد کیفی و مبتنی بر نظر خبرگان بهره گرفت. پس از انجام مصاحبه با 21 نفر خبرگان دانشگاهی و اجرایی و تحلیل محتوای مصاحبه ها، سه تم اصلی شامل یک دسته چالش و دو دسته راهبرد شناسایی شدند. چالش ها شامل "چالش های رهبری زنان ناشی از ویژگی های سازمان های آینده" مانند مواجهه با انتظارات دشوار و متناقض حاصل شدند. راهبردها نیز در دو دسته اصلی "راهبردهای بستر سازی رهبری زنان" مانند ساختار و فرهنگ حامی و "راهبردهای رشد زنان" شامل بزرگ اندیشیدن و دنیال کردن اهداف بزرگ حاصل شدند. در نهایت پژوهش حاضر پیشنهاد بر انجام مطالعات گسترده تر آینده پژوهانه در رهبری دارد.

مطالعات نشان داده اند که روندهای نقش آفرینی زنان در سازمان ها به گونه ای است که در آینده، زنان سهم قابل توجهی از پست های مدیریتی و نقش های رهبری را عهده دار خواهند شد. این در حالی است که زنان به علت مواجهه با موانعی همچون تفکرات کلیشه ای و مسئولیت های چندگانه، در بستری پر چالش تر نسبت به مردان فعالیت می کنند. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی آن دسته از مسائل زنان در سازمان ها است که در آینده نیز پایدار هستند و همچنین ارائه راهبردهایی برای آینده است. این پژوهش در فضای آینده پژوهی، با استفاده از روش اکتشافی با رویکرد کیفی و استراتژی تحلیل مضمون انجام شد. به گونه ای که مصاحبه با 21 نفر خبرگان دانشگاهی و اجرایی انجام و مصاحبه ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA تحلیل شدند. سه دسته اصلی یافته ها شامل عوامل زمینه ای، مسائل و راهبردها می باشند. عوامل زمینه ای تحت مضمون «روندها و شرایط مرتبط با نقش آفرینی زنان در سازمان ها» مانند روند توسعه فناوری ها و تسهیل شرایط کاری برای زنان یافت شد. مسائل تحت مضمون «مسائل زنان که تا آینده پایدارند» مانند تفکرات کلیشه ای ناخودآگاه یافت شد و راهبردها تحت مضامین «راهبردهایی برای تصمیم گیران و سیاست گذاران» مانند حمایت هدفمند از زنان و «راهبردهایی برای زنان» مانند تحول آگاهی و تحول آفرینی حاصل شدند. پژوهش حاضر تأکید بر انجام مطالعات گسترده تر آینده پژوهانه در فضای سازمان و مدیریت و نقش آفرینی زنان در سازمان ها دارد.

در کشورهای درحال توسعه، مشاهده می شود که سازمان های عمومی خدمات شهری با نوعی بی تحرکی، ایستایی و عدم انعطاف مواجه هستند که منجر به ناکارآمدی، ضعف در ارائه خدمات، ضعف در یکپارچگی اداره امور شهر و نارضایتی شهروندان شده است. این حالت با عنوان اینرسی سازمانی شناخته می شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی علل و پیامدهای اینرسی سازمانی در سازمان های خدمات شهری مشهد انجام شده است. این پژوهش کیفی و بر پایه نظریه داده بنیاد با رویکرد ظاهر شونده انجام شده است. جامعه موردمطالعه شامل مدیران با سابقه شهرداری، اعضای شورای شهر و همچنین اساتید دانشگاهی می باشند که سابقه تعامل مطلوبی با سازمان های خدمات شهری داشته اند. پس از انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته با 21 نفر، اشباع نظرات حاصل شد. داده های حاصله در فرآیند کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان دهنده علل و پیامدهای اینرسی سازمانی شامل علل درون سازمانی، علل زمینه ای، علل در سطح شهری، علل ناشی از جو سیاسی اداره شهر، پیامدهای درون سازمانی، پیامدهای اجتماعی و پیامدهای در سطح شهری می باشند. نتیجه نهایی تحقیق نیز شامل ارائه نظریه ای جوهری از علل و پیامدهای اینرسی سازمانی است. 

مرور انتقادی اولین گام در شناخت دقیق و عمیق تئوری ها و مدخلی جهت ورود به نظریه پردازی در حوزه ای خاص است. هدف این مقاله تاکید بر گسترش فرهنگ نقد در ادبیات سازمان و مدیریت و مرور انتقادی مدل مدیریت استراتژیک برایسون به عنوان نمونه ای از نقد تئوری ها است. چرا که مدل برایسون در زمینه برنامه ریزی راهبردی در سازمان های عمومی و غیر انتفاعی یکی از شناخته شده ترین مطالعات است و تاکنون مطالعات پژوهشی و همچنین برنامه ریزی های راهبردی متعددی در سازمان های عمومی و غیر انتفاعی از این مدل استفاده کرده اند.این پژوهش با بهره گیری از روش نقد تلفیقی به تحلیل و واکاوی این مدل پرداخته است که بر اساس ویژگی های محتوایی، روش شناسی، تاریخی و همچنین زندگی شخصی و حرفه ای نظریه پرداز آن به واکاوی و نقد می پردازد. نتایج پژوهش نقاط قوت و ضعف مدل را خصوصا به لحاظ محتوایی و روش شناسی مورد بحث قرار می دهد و تاثیرات بسترهای فکری، اجتماعی، تاریخی و زندگی شخصی نظریه پرداز بر مدل را تبیین کرده و در خصوص کاربرد مدل در سازمان های ایرانی بحث می کند.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استفاده شهروندان، سطح آموزش و میزان آگاهی آن ها از خدمات الکترونیکی در مناطق 1، 6 و 8 شهر مشهد و مقایسة این مناطق با یکدیگر است. روش تحقیق توصیفی- پیمایشی از نوع کاربردی است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامة پژوهش حاوی 41 سؤال در سه محور آموزش، آگاهی و سطح استفاده از خدمات الکترونیکی است. جامعة آماری شامل شهروندان سه منطقه از شهر مشهد است که با توجه به توزیع درآمدی، منطقه 1 منطقة برخوردار، منطقة 8 منطقة نیمه برخوردار و منطقة 6 منطقة کمتر برخوردار انتخاب شد. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 384 شهروند برآورد شد. نتایج پژوهش نشان داد سطح آگاهی، آموزش و استفاده شهروندان از خدمات الکترونیکی در سه منطقة مطالعه پایین تر از سطح متوسط است. همچنین، مقایسة میانگین های آموزش، آگاهی و استفاده از خدمات الکترونیکی در سه منطقة مطالعه نشان داد که وضعیت این سه متغیر بین مناطق مختلف متفاوت است و منطقة 1 که از لحاظ سطح درآمدی منطقه ای برخوردار است نسبت به دو منطقة دیگر از نظر میزان استفادة شهروندان از خدمات الکترونیکی، سطح آموزش ها و آگاهی شهروندان در وضعیت بهتری قراردارد. این سه شاخص در منطقة 8 به عنوان منطقة نیمه برخوردار نسبت به منطقة 6 به عنوان منطقة کمتر برخوردار در وضعیت بهتری قراردارد. در نهایت، این سه شاخص در منطقة 6 به عنوان منطقة کمتر برخوردار نسبت به دو منطقة دیگر در وضعیت نامطلوب تری است.

تقاضاهای شغلی اعم از تقاضاهای چالشی و بازدارنده از مهمترین پیش نیازهای تعلق خاطر شغلی هستند. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر تقاضاهای چالش زا و تقاضاهای بازدارنده بر تعلق خاطر شغلی کارکنان و تعیین اثرگذارترین شاخص های تشکیل دهنده تقاضاهای چالشی و بازدارنده است. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه از میان 80 نفر کارمندان معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری مشهد گردآوری شدند و با استفاده از فنون توصیفی، استنباطی و مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد تقاضاهای چالشی به گونه ای مثبت بر تعلق خاطر شغلی تاثیر گذارند و تقاضاهای بازدارنده به گونه ای منفی بر تعلق خاطر شغلی تاثیر گذار هستند. دیگر یافته های پژوهش نشان داد فوریت زمانی بیش از سایر عوامل در شکل گیری تقاضاهای چالشی تاثیرگذار و سیاست های سازمانی نیز بیشتر از سایر عوامل در شکل گیری تقاضاهای بازدارنده تاثیرگذار است. همچنین نتایج پژوهش نشان داد در محدوده مطالعه وضع تعلق خاطر شغلی و تقاضاهای چالشی بالاتر از سطح متوسط و وضعیت تقاضاهای بازدارنده در سطح متوسط قرار دارند.