اعظم بردبار گلوی

تسهیلگری اجتماع محور به مثابه یک فرآیند و به عنوان ابزاری در ارتقای مشارکت و حکمروایی مردم سالارانه در زمینه های اقتصادی می باشد. هدف مقاله،نقش تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور در توانمند سازی اقتصادی محلات پیراشهری زابل است.این پژوهش از نظر هدف کاربردی- توسعه ای و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری شامل خانوارهای ساکن در پنج محله حاشیه شهر (9244 خانوار) است. با توجه به تعداد خانوارهای موجود، 369 خانوار به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به دست آمد.جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون T تک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که بالاترین میانگین در مؤلفه اقتصادی در بین محلات را محله معصوم آباد با میانگین 33/3 و کمترین میانگین را محله حسین آباد با میانگین 16/3 به خود اختصاص داده است. در ادامه میانگین تسهیلگری فرایندهای اجتماع محور در بُعد اقتصادی با هم مقایسه شد. نتایج بیانگر آن است که از بعد اقتصادی تفاوتی بین محلات پیراشهری زابل وجود ندارد. از عمده دلایل عدم تفاوت از بعد اقتصادی بین پنج محله این است که با ورود دفاتر تسهیلگری به محلات اقداماتی برای بهبود اوضاع اقتصادی همه محلات با همکاری ادارات و نیز نهادهای غیر دولتی انجام گرفته است که تا حدودی باعث بهبود اوضاع اقتصادی این محلات شده است. از جمله شروع به کار خانه های مهارت، افتتاح کارگاه سوزن دوزی در محله اسلام آباد و نیز افتتاح کارگاه جمع آوری ضایعات برای افراد بهبود یافته از مواد مخدر در محله حسین آباد زابل اشاره کرد.

مهم ترین اهداف تسهیلگری اجتماع محور مربوط به ارتقای مهارت و توانمندی افراد است. با توجه به اینکه مردم ذینفع اصلی در این فرایند هستند، هرگونه برنامه ریزی و شکل گیری سازمان های اجتماع محور می بایست مبتنی بر مدیریت مردم باشد تا بتواند بستر مناسبی را برای توسعه محلی ایجاد نماید؛ با این نگرش، ه دف مقاله حاضر بررسی نقش فرایندهای اجتماع محور بر توسعه اجتماعی و فرهنگی روستاهای ادغام شده در اطراف شهرزابل بوده است. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری این تحقیق خانوارهای ساکن در پنج محله حاشیه شهر(9244خانوار) بوده که تعداد 369 خانوار، به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون T تک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) انجام شده است. نتایج بیانگر آن است که بالاترین میانگین شاخص های اجتماعی-فرهنگی به ترتیب در محله معصوم آباد با میانگین 44/3، محله رسالت با میانگین 34/3، محله اسلام آباد با میانگین30/3 بوده و کمترین میانگین  به ترتیب مربوط به محله هیرمند شمالی با میانگین 06/3 و حسین آباد با میانگین07/3 بوده است. همچنین براساس مقایسه میانگین تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور در بعد اجتماعی و فرهنگی در سطح محله های مورد مطالعه، بالاترین میانگین ها در مؤلفه اجتماعی-فرهنگی مربوط به دو محله معصوم آباد و رسالت بوده که میانگین این دو محله به طور معنی داری بیشتر از دو محله هیرمند شمالی و حسین آباد است. از دلایل کسب میانگین برتر دو محله معصوم آباد و رسالت می توان به برگزاری برنامه های سه شنبه های فرهنگی( بی بی سَنم) و پنجشنبه های (چَک چَکی) در محله رسالت اشاره کرد.

   تسهیلگری اجتماع محور سازوکاری برای توسعه ازطریق همیاری مؤثر اجتماع محلی است که زمینه های رشد و توانایی افراد جامعه را فراهم می آورد و با کاربرد بیشتر در جوامع درحال توسعه، یکی از سازوکارهای موجود در کمک به توسعه آن ها است. با این نگرش، هدف مقاله حاضر بررسی نقش فرایندهای اجتماع محور بر توسعه کالبدی روستاهای ادغام شده در پیراشهر زابل است. این تحقیق با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی توسعه ای بوده و با توجه به روش انجام کار، از ماهیتی توصیفی-تحلیلی برخوردار است. روش گردآوری اطلاعات مورد نیاز از نوع اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق خانوارهای ساکن در پنج محله حاشیه شهر (9244 خانوار) است. سپس با توجه به تعداد خانوارهای موجود در محلات فوق، 369 خانوار، به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در سطح اطمینان ۹۵ درصد به دست آمد. درجهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون T تک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که بالاترین میانگین در مؤلفه کالبدی مربوط به محله رسالت با میانگین 25/3 و کمترین میانگین را محله حسین آباد با میانگین 87/2 دارا است و بین پنج محله از بُعد کالبدی تفاوت چندانی وجود ندارد که علت اصلی آن اقدامات مشابهی است که در پنج محله پیراشهری با رایزنی دفاتر تسهیلگری با نهادهای مربوط و نیز همکاری گروه های اقدام محلی انجام شده است. از آن جمله می توان به رایزنی دفاتر به همراه اعضای گروه های اقدام محلی درجهت آسفالت معابر، دیوارنویسی معابر بی نام، حل بخشی از مشکلات روشنایی معابر با رایزنی با اداره برق شهرستان زابل، جانمایی مخازن زابل در محلات پیراشهری با مشارکت مردم محلی اشاره کرد.

در طی سال های اخیر، نقش و اهمیت بنگاه های اقتصادی در کشورهای درحال توسعه رو به افزایش است این بنگاه ها علاوه بر رفع مشکل بیکاری و ایجاد اشتغال، به افزایش تولید و صادرات و نیز به توزیع عادلانه منابع به ویژه در مناطق محروم، کمک می کنند. ارزیابی وضعیت بنگاه ها نشان می دهد که آنها در ایفای نقش راهبردی خود در اقتصاد کشور و نیز در بازارهای جهانی با مشکل مواجه هستند. با این نگرش، ه دف مقاله حاضر بررسی موانع توسعه بنگاه های اقتصادی موجود در محلات اسلام آباد و حسین آباد شهر زابل می باشد. روش تحقیق حاضر، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی بوده است. جامعه آماری تحقیق، بنگاه های اقتصادی مستقر در محلات اسلام آباد و حسین آباد به تعداد (226بنگاه) می باشد که با توجه به تعداد بنگاه های اقتصادی موجود در محلات فوق، تعداد (142 بنگاه) به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران با سطح اطمینان ۹۵ درصدمحاسبه گردید. برای برآورد حجم نمونه در هر محله از قاعده تسهیم به نسبت در هر محله استفاده گردید. از این تعداد 88 بنگاه در محله اسلام آباد و 54 بنگاه در محله به عنوان نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های وزن دهی تصمیم گیری چند شاخصه آنتروپی شانون و saw استفاده گردید. نتایج تحقیق مؤید آن است که از بین موانع توسعه بنگاه های اقتصادی موجود در محلات پیراشهر زابل، موانع سیاسی(عدم وجود متولی واحد در زمینه توسعه بنگاه های کوچک و متوسط، مشکلات جهت صدور کالابه داخل و خارج از کشور)، با 246/0 بیشترین وزن و موانع زیرساختی(ضعف زیر ساخت های محلی، قرار گرفتن در مکان نامناسب، فقدان پهنای باند مناسب برای اینترنت) با وزن 187/0 کمترین وزن را بدست آورده است.

مساکن روستایی کشور با ساختار غیر متعارف و با سازه های ضعیف، دارای آسیب پذیری بالایی می باشند و به نظر می رسد که عامل تعیین کننده در احداث آنها عمدتاً صرفه جویی مالی و عدم نظارت بر ساخت و سازها بوده است. با این نگرش، ه دف مقاله حاضر، واکاوی موانع و محدودیت های توسعه مسکن روستایی در شهرستان های زابل و هامون می باشد. روش تحقیق حاضر، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی بوده است. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای ساکن در ۲۳۶ روستای واقع در این شهرستان ها می باشند. تعداد روستاهای نمونه با استفاده از فرمول های کوکران و اصلاحی، ۳۷ روستا تعیین شده است و نهایتاً با استفاده مجدد از فرمول کوکران، ۳۶۲ خانوار نمونه برای تکمیل پرسشنامه ها و بررسی وضعیت مسکن آنها محاسبه گردید. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه های روستا (با کمک اعضای شوراهای اسلامی روستاها، خبرگان محلی و دهیاران) و پرسشنامه های خانوار و فرم های مشاهدات میدانی انجام گردیده است. در تجزیه و تحلیل اط لاعات از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، تحلیل های آماری و فضایی و نرم افزارهای مختلفChoice Expert، SPSS و ArcGIS استفاده شده است. نتایج تحقیق مؤید آن است که در 4/50 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، هیچگونه نظارتی بر ساخت و ساز مسکن وجود نداشته است. همچنین براساس تحلیل رگرسیون، میزان تأثیرپذیری سطح کلی موانع و محدودیت های توسعه مسکن به ترتیب از مؤلفه های اقتصادی، نهادی، اجتماعی و فرهنگی در بالاترین میزان می باشد ولی تأثیرپذیری آن از مؤلفه کالبدی و زیست محیطی در سطح معنادار نبوده است.

در دهه های گذشته، منطقه سیستان به دلیل مسائل مختلف همواره با جا به جایی جمعیتی روبه رو بوده است. اما چیزی که اکنون توجه همگان را به خود جلب کرده، مهاجرت های شدید طی یک دو سال اخیر در این منطقه است. از آنجا که هر پدیده اجتماعی نتایجی را به دنبال دارد، این پدیده نیز با تأثیرات گوناگون همراه است که البته در پژوهش حاضر، پیامدهای روانی آن مد نظر بود و از این رو، تأثیر روانی مهاجرت بر ناپایداری در مناطق روستایی سیستان بررسی شد. روش تحقیق مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی های میدانی و تکمیل پرسشنامه بود و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحقیق حاکی از تأثیرگذاری مهاجرت روستاییان بر بعد روانی زندگی بازماندگان روستایی بود؛ همچنین، تأثیر روانی مهاجرت در شهرستان های مختلف منطقه سیستان متفاوت بود، چنان که روستاهای شهرستان هیرمند بیشترین و روستاهای شهرستان زابل کمترین میزان تأثیرپذیری را داشتند.