فاطمه محجوبی

سفالگری در گناباد که حداقل پیشینه ای سه هزارساله دارد، با مراکز هم عصر خود از شیوه ای یکسان پیروی می کرد. سفال مند با مصالح و تزئینات متفاوت، به عنوان پدیده ای نوظهور از اواخر قرن یازدهم هجری در مند رایج شد. این سفال که با سفال میبد یزد و شهررضای اصفهان شباهت زیادی دارد، درطول زمان از محیط نیز تأثیر پذیرفته است. سفال مند به دلیل داشتن نقش مایه های سنتی و رنگ های گرم و شاد، همواره جذاب و در مجامع هنری مطرح است. هدف مقالة حاضر، بررسی سفالگری در مند گناباد است. در این پژوهش، مواد اولیه و تکنیک سفالگری مند، چگونگی رنگ و لعاب کاری سفال های مند و نقوش به کاررفته در آن ها را بررسی می کنیم. این مقاله ازنوع توصیفی است و اطلاعات آن را با روش میدانی (عکس، گزارش و مصاحبه) و کتابخانه ای (یادداشت نویسی و گردآوری اطلاعات از منابع) جمع آوری کردیم. همچنین، از پژوهش های باستان شناسی، اطلاعات تاریخی، جمع بندی ها، نتیجه گیری ها و تحلیل های به دست آمده استفاده کردیم. بخش های اصلی مقاله شامل طرز تهیة مواد سفال، نقوش و لعاب است. مهم ترین ویژگی سفال مند عناصر تزئینی برگرفته از طبیعت است که در چهار گروه انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی جای می گیرند و نشان دهندة آیین ها و باورهای کهن ایرانی در خاستگاه آن نگاره ها هستند.

همواره مردم مختلف در گوشه و کنار دنیا سعی کرده اند لباس سنتی خود را حفظ کنند. بی شک این وظیفه درباره ما ایرانیان نیز صدق می کند که به سنت های پسندیده پوشش در قطب های مهم کشورمان برگردیم. یکی از این قطب ها خراسان جنوبی است که مهم ترین قطب شرق کشور به شمار می رود. در طراحی پوشش ملی، ضرورت، «حفظ هویت ایرانی» است. در مقاله حاضر به بررسی نقش و فرم، طرح پارچه و شکل لباس در پوشاک سنتی مردمان خراسان جنوبی پرداخته شده است. در این بررسی خصوصیات اقلیمی، آداب و رسوم و باورهای مردم در این ناحیه حائز اهمیت است و پس از آن ضرورت انجام پژوهش حاضر به «کاربردی شدن سنت های پوشاک و لباس محلی در شرایط کنونی و تهاجم فرهنگی» اختصاص دارد. از اهداف مقاله، ترویج الگوهای مناسب برای حجاب به واسطه شناخت عناصر سنتی پوشاک مردم خراسان جنوبی و انجام پژوهشی علمی و کاربردی در خصوص توسعه فرهنگ بهره برداری نو از پوشاک سنتی و محلی و طراحی لباس ملی مناسب با جنسیت، سن و مناسب با فرهنگ و هویت ایرانی و ارزش های دینی است. روش انجام تحقیق توصیفی تحلیلی است. گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای، عکاسی از موزه مردم شناسی شهرستان بیرجند و منابع مرتبط با پوشاک از میراث فرهنگی شهرستان بیرجند است. بخشی از تحقیق، میدانی بوده و از طریق بررسی پوشاک روستایی استان خراسان جنوبی و سفر به مناطق روستایی و عکاسی و مصاحبه انجام شده است.