فاطمه آزادبخت

پیشرفت در تکنولوژی همراه با کاهش موانع تجاری در بسیاری از کشورها، منجربه جهانی شدن تجارت شده است؛ ازاین رو با افزایش روزافزون بازار جهانی، طیف وسیعی از شرکت ها و سازمان ها با انجام تجارت در کشورهای گوناگون مانند صادرات و واردات محصولات، ارائه خدمات به خارج از کشور، سفر کارمندان به خارج از کشور یا دراختیارگرفتن کارمندان از خارج کشور، در معرض ضرر و زیان ها و ریسک های بین المللی قرارگرفته و با خطراتی چون تروریسم، آدم دزدی، ریسک مربوط به پول رایج، محدودیت های صادرات و واردات، مشکلات ارتباطی و تکنولوژی، ضعف بازار مالی و... روبرو می شوند؛ ازسوی دیگر مدیریت ریسک در یک شرکت جهانی با چالش هایی همچون ناتوانی ارزیابی دقیق ریسک در برخی کشورهای توسعه نیافته ، فقدان صنعت بیمه پیشرفته در برخی کشورها، قوانین محلی برخی کشورها در خرید انواع خاصی از بیمه ها، وجود تفاوت در مالیات بیمه کشورها، محدودیت های مرسوم پوشش بیمه و محدودیت در خرید بیمه به علت مخالفت عقاید مذهبی برخی از جوامع با پرداخت بهره روبرو است. برهمین اساس شرکت های جهانی به دنبال یافتن راه حلی برای جهانی شدن مدیریت ریسک و سازماندهی بیمه بین المللی برآمدند و شیوه های گوناگونی را برنامه ریزی کردند که محبوب ترین نوع و شیوه این است که یک بیمه گر جهانی از طریق مرئوسین خود و با بیمه گرهای شریک در هرکدام از کشورهایی که در آنها شرکت بیمه گذار فعالیت می نماید، کار می کند تا یک پوشش هماهنگ به صورت جهانی فراهم شود. شاید بزرگ ترین محرک افزایش توجه بین المللی به تجارت بیمه، جهانی شدن شرکت هایی است که بیمه خریداری می کنند و خدمات مدیریت ریسک را از بیمه گرها می خرند. این مشتریان جهانی، به طور فزاینده خواستار خدمات ریسک، با کیفیت بالا بوده و باعث گردیده اند که بسیاری از بیمه گرها، قابلیت های بین المللی خود را گسترش دهند. علاوه بر موارد فوق شرکت های جهانی برای بهینهکردن برنامه ریزی ها و شیوه های مدیریت ریسک و بیمه در سراسر دنیا، انجمن های علمی متعددی دراین زمینه تشکیل داده اند که سالانه نشست ها و کنفرانس های علمی بسیاری برگزار می نمایند و مقاله ها، نشریات و کتاب های بسیاری منتشر میکنند. در این گزارش علاوه بر بیان تاریخچه ای از تحولات مدیریت ریسک دنیا در قرن بیستم، به معرفی مهم ترین و معروف ترین انجمن های ریسک و بیمه در سراسر جهان می پردازیم. در ادامه نیز باتوجه به گسترده شدن صنعت بیمه و پیدایش دانش بیمه ای و همراه شدن این علم با فعالیت های اجرایی این صنعت، به معرفی دانشگاه ها و مراکز آموزشی از کشورهای آسیا-اقیانوسیه می پردازیم که برنامه های آموزشی در رشته های بیمه ای و اکچوئری و در مقاطع تحصیلی گوناگون ارائه میکنند.

با جمله «بیمه فروختنی است نه خریدنی» بارها و بارها برخورده ایم و در صنعت بیمه از بسیاری از افراد شنیده ایم. اما از دیدگاه بازاریابی، آیا این جمله درست است؟ این جمله در طی هفتاد سال گذشته چقدر توانسته است به نفوذ بیمه در کشور کمک نماید ؟ آیا پیشرفت یا عدم پیشرفت بیمه های عمر و میزان فروش آنها به این جمله ارتباط داشته است؟ در این مقاله ما سعی داریم با نگاهی دقیق تر به این جمله به بررسی نگرش حاکم بر مدیریت بازاریابی در صنعت بیمه بپردازیم و راه های بهتری جهت استفاده بهینه از ابزارهای ارتباط های بازاریابی با توجه به مفاهیم مشتری گرایی پیشنهاد نماییم.

پیشینه و اهداف: مفهوم تکافل در فقه اسلامی، پیشینه ای به قدمت تاریخ اسلام دارد، اما به کارگیری تکافل در صنعت بیمه و در معنای اصطلاحی آن به حدود یک قرن پیش برمی گردد. فقهای امامیه، از زمانی که مفهوم بیمه در کشورهای اسلامی رواج پیدا کرد، درباره آن به عنوان یکی از مسائل مستحدثه نظریه پردازی کردند. برخی بیمه را یک عقد مستقل مشروع دانسته اند و برخی نیز جدای از مستقل دانستن یا ندانستن عقد بیمه، معتقدند که می توان با مطابقت دادن بیمه بر یکی از عقود اسلامی وجه شرعی آن را تأمین کرد. نظرات این گروه از فقها، شباهت چشمگیری با تکافل مصطلح دارد. بر این اساس، هدف این مقاله، استخراج انگاره های فقهی تکافل از عقود معهود بیان شده در فتاوی بیمه ای این گروه از فقهای امامیه با توجه به شباهت آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل است.روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعه سندی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش نیز فتاوی مراجع و نظرات فقهای امامیه است.یافته ها: برخی از فقهای امامیه، وجه شرعی بیمه را با عقود صلح، مضاربه، هبه معوض و ... تأمین می کردند که این عقود، شباهت هایی با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل دارند.نتیجه گیری: با استخراج انگاره های فقهی تکافل از عقود معهود بیان شده در فتاوی فقهای امامیه و مقایسه آنها با عقود رایج در الگوهای عملیاتی تکافل می توان گفت که وجود عقودی مانند صلح معوض، هبه مشروطه، شرکت، مضاربه و ... در نظرات و فتاوی بیمه ای فقهای امامیه پذیرفته و تکرار شده و وجود شباهت هایی میان فتاوی فقهای امامیه و الگوهای تکافلی انکارناپذیر است. همچنین، عده ای از فقها علاوه براینکه عقد بیمه را تصحیح کرده اند، اضافه کردن مواردی مانند سود رساندن به مشتریان را به این منظور جایز دانسته اند، که هرچند با اصول بیمه ای رایج منطبق نیست، ولی منطبق بر اصول تکافل است.بر این اساس می توان گفت که گویی علمای امامیه از همان ابتدای ورود بیمه به جوامع اسلامی، برخی از انگاره های تکافل را در فتاوی بیمه ای خود بیان کرده اند، اما چون اکثر آنها، عقد بیمه را در قالب عقدی مستقل مشروع می دانستند، اقبالی ازسوی فقها و بیمه گران به این انگاره های تکافلی صورت نگرفته است.