وحید شهابی نژاد

دو شاخص شناخته شده راجع به اینکه نهاده های انرژی چگونه مصرف می شوند وجود دارد: یکی شدت انرژی که میزان مصرف انرژی برای تولید یک واحد محصول را اندازه می گیرد و دیگری کارایی انرژی (بهره وری انرژی)، که نسبت تولید ناخالص داخلی به انرژی مصرفی را اندازه می گیرد. اما این دو شاخص انرژی را به عنوان تنها نهاده در نظر می گیرند. در مقابل، شاخص TFEE علاوه بر انرژی سایر نهاده های کلیدی تولیدمثل نیروی کار و سرمایه را نیز در محاسبه ی کارایی انرژی لحاظ می کند. در این مطالعه کارایی انرژی صنایع بزرگ استان های ایران در دوره 1390-1387 با استفاده از شاخص کارایی کل عامل انرژی (TFEE) در چارچوب کلیه ی عوامل تولید و بر پایه ی روش تحلیل فراگیر داده ها محاسبه شده است. نتایج نشان می دهد که میانگین کارایی انرژی کل صنایع بزرگ استان های ایران در دوره ی موردنظر تقریباً 4/0 می باشد و بیشترین میزان متوسط کارایی انرژی به ترتیب مربوط به استان های هرمزگان، تهران، بوشهر، آذربایجان و کرمان و کمترین آن نیز مربوط به خراسان شمالی، چهارمحال بختیاری، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و لرستان می باشد. همچنین برآوردها در دوره ی مورد نظر نشان می دهد که متوسط کارایی انرژی استان ها تا سال 1389 در حال کاهش و پس از آن یعنی در سال 1390 با اصلاح قیمت حامل های انرژی افزایش یافته است. 

هدف مطالعة حاضر بررسی کارآیی شالیکاران منطقة کامفیروز جنوبی استان فارس در سال زراعی 90-1389 است. داده ها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای جمع آوری شد. کارآیی شالیکاران با استفاده از روش پایة تحلیل پوششی داده ها به دست آمد و نتایج با مدل تحلیل پوششی فراکارآیی مقایسه شد. به طور کلی، نتایج نشان داد که میانگین سطوح کارآیی فنی شالیکاران در مدل با فرض بازده ثابت به مقیاس معادل 93/83 درصد است، که در دامنه ای بین 43/0 تا 0/1 قرار دارد. میانگین سطوح کارآیی فنی در مدل بازده متغیر به مقیاس نیز معادل 25/86 درصد بود و 16/29 درصد از واحدها به طور کامل کارآ شناخته شدند. با توجه به میانگین کارآیی مقیاس بالا در مزارع و مقایسة آن با میزان کارآیی فنی مدیریتی، مشخص شد که مهم ترین علت ناکارآیی فنی مزارع تفاوت در نحوة مدیریت استفاده از نهاده هاست؛ و با مدیریت درست نهاده های مورد استفاده در فرایند تولید برنج، می توان از میزان ناکارآیی کاست.