سید لقمان حکیمی

حدیث ایمان از روایات مشهور علی بن موسی الرضا(ع) است که آن را هنگام ورود به نیشابور به نقل از پدران بزرگوار خود و جدش رسول الله بیان فرمودند و به حدیث «سلسله الذهب» نیز نام بردار است؛ چرا که سلسله اصلی راویان این حدیث تا امام رضا(ع) همگی از فرزندان رسول خدا می باشند. گزارش این حدیث از امام رضا(ع) ، در منابع روایی اهل سنت طرق فراوانی دارد که مجموعاً 57 طریق را تشکیل می دهد. بدون در نظر گرفتن شخص اباصلت، راویان حداقل هفت طریق آن از اباصلت کاملاً صحیح است. متأسفانه به رغم کثرت طرق و صحت سندی برخی از موارد یاد شده و ثبت آن به عنوان یک سند تاریخی، باز مورد کم توجهی برخی از محدثان بزرگ قرار گرفته است که تنها دلیلش تضعیف اباصلت توسط برخی از رجالیان اهل سنت است. البته چنین قضاوتی راجع به اباصلت نیز به دور از معیارها و مبانی علمی است که بخشی از مقاله آن را اثبات کرده است. ضمن آنکه این روایت در منابع حدیثی شیعه نیز دارای سند صحیح است که بر تقویت و اعتبار حدیث می افزاید. سایر طرق شیعه و اهل سنت نیز که ضعیف هستند می تواند از باب متابعات مورد توجه قرار گیرند.

در پی توسعه چشم گیر علوم و با توجه دیدگاه ها منتقدان نسبت به دین مسیحیت در غرب، رابطه حدیث و علوم به یکی از مهمترین پرسش های دنیای معاصر تبدیل شده است. هر چند این رابطه به صورت ضمنی در مبحث «رابطه علم و دین» جای دارد، با توجه به قطعی الصدور نبودن حدیث، نیاز است تا «رابطه حدیث و علوم» به صورت مستقل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در این پژوهش تلاش می شود با بررسی دیدگاه مسلمانان نسبت به حدیث و با توجه به جایگاه علم در اسلام و همچنین با توجه به بررسی تاثیر دین اسلام در پیشرفت و توسعه علوم، گستره این رابطه تعیین گردد. دیدگاه اول درباره رابطه حدیث و علوم متمایز انگاری این دو از حیث موضوع، اهداف و غایات است. این دیدگاه برگرفته از نظر غربیانی است که درصدد دفاع از دین برآمده اند با توجه به حجم مسائل علمی طرح شده در دین اسلام، قابل قبول نیست. دیدگاه دوم متعارض انگاری حدیث و علوم است که ناشی از آموزه های محرف مسیحیت و تقابل دانشمندان با این آموزه هاست. حجم مطالب علمی صحیح طرح شده در دین اسلام و شیوه های رفع تعارض به کارگیری شده توسط عالمان مسلمان، این دیدگاه را نیز قابل قبول نمی نماید. دیدگاه سوم متداخل انگاری حدیث و علوم است. تفسیر متعادل از این دیدگاه حاکی از آن است که با توجه به اینکه خداوند خالق عالم تکوین و تشریع است میان علم و دین هماهنگی بوده و ضمن اینکه بخشی از مطالب علمی در دین طرح شده، تعارض قطعی میان این دو قابل قبول نیست. تشویق اسلام نسبت به علم آموزی، اهتمام اسلام به همه رشته های علمی، مناظرات اهل بیت(ع) با دانشمندان، شکل گیری نهضت ترجمه در اسلام و تعدد دانشمندان اسلامی در رشته های مختلف علمی از مؤیدات این دیدگاه است.