سروناز تربتی

پژوهش حاضر از نظر اهداف، کاربردی، از نظر ماهیت و نوع مطالعه در زمره پژوهش های کیفی و در زمره مطالعات تفسیری است که با بهره گیری از راهبرد پژوهش پدیدارشناسی «ون منن» در صدد تبیین و تفسیر جوهره تجربه از پدیده فعالیت های اجتماعی و فرهنگی روشنفکران در شبکه های اجتماعی مجازی و شناخت عمیق این پدیده بر فرهنگ سیاسی دانشجویان است. میدان مطالعه تحقیق شامل دانشجویان واحد علوم و تحقیقات تهران است. داده های این پژوهش از طریق نمونه گیری هدفمند و با مصاحبه عمیق با 21 نفر گردآوری و با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناسانه ون منن تحلیل شده است. پس از تجزیه و تحلیل دادهها مضمونهای اصلی و چندین مضمون فرعی بدست آمد که در مجموع نتایج نشان داد که نقش روشنفکران به مثابه افراد آگاه وجدان بیدار جامعه، چه در نهادهای مدنی و سازمان های اجتماعی غیرسیاسی و چه در حالت متعلق بودن به احزاب و تشکل های سیاسی، بصورت عمومی به مثابه افراد متعلق به یک قشر اجتماعی به شکلی از اشکال تا حدودی بر فرهنگ سیاسی جامعه اثرگذار بوده و در پویایی و بیداری شعور اجتماعی و سیاسی دانشجویان نهایتاً در شکل گیری تفکر و احساسی ملی تأثیرگذار است.

پژوهش پیش رو از نظر اهداف کاربردی، از نظر ماهیت و نوع مطالعه در زمره پژوهش های کیفی و در زمره مطالعات تفسیری است که با بهره گیری از راهبرد پژوهش پدیدارشناسی «وان مانن» در صدد تبیین و تفسیر جوهره تجربه زیسته فرهنگ سیاسی دانشجویان در شبکه های اجتماعی مجازی و شناخت عمیق این پدیده است. میدان مطالعه تحقیق شامل دانشجویان واحد علوم و تحقیقات تهران است و انتخاب نمونه تا اشباع نظری داده ها ادامه یافت و به 21 نفر رسید. پس از تجزیه و تحلیل داده ها درون مایه های اصلی و چندین درون مایه فرعی بدست آمد که در مجموع نتایج نشان داد که نقش روشنفکران به مثابه افراد آگاه وجدان بیدار جامعه، چه در نهادهای مدنی و سازمان های اجتماعی غیرسیاسی و چه در حالت متعلق بودن به احزاب و تشکل های سیاسی، به صورت عمومی به مثابه افراد متعلق به یک قشر اجتماعی به شکلی از اشکال تاحدودی موجب ارتقای فرهنگ سیاسی جامعه بوده و موجب پویایی و بیداری شعور اجتماعی و سیاسی دانشجویان نهایتاً در شکل گیری تفکر و احساسی ملی خواهد شد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جوک ها در خصوص توافق هسته ای که در شبکه های مجازی انتشاریافته اند، انجام شده است. مسئله اصلی این تحقیق آشکار کردن سویه های ایدئولوژیک و وابستگی این جوک ها در خصوص امر هسته ای با جناح های قدرت است و این سؤال مطرح است که چگونه زبان در مناسبات قدرت در قالب طنز و شوخ طبعی چرخش پیدا کرده است و همچون یک امر رهایی بخش از تحکم و نظم پایگانی موجود، امکان تفسیرهای متفاوت از گفتمان غالب و تک صدا را ایجاد می کند. در این مقاله از روش تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد سه بعدی فرکلاف، نظریه کارناوال باختین و طنز گروستیک استفاده شده است. بدین منظور تعدادی از جوک های هسته ای در فضای مجازی تحلیل و بررسی شده اند. نتایج نشان داد که خیال پردازی حاصل از جنبه های ایدئولوژیک زبان جوک، وضعیت موجود را بازنمایی و بازتفسیر می کند و به ایجاد، حفظ و تغییر در روابط اجتماعی و کردارهای گفتمانی منتهی می گردد. همچنین با توجه به ویژگی های متنی آن مشخص شد که تعدادی از آن ها، بازتفسیری مثبت و تعدادی نیز بازتفسیری منفی از توافق هسته ای دارند. به نظر می رسد که بازنمایی مثبت در قالب ایدئولوژی قدرت حاکم (دولت یازدهم) و بازنمایی منفی در قالب ایدئولوژی اصولگرایان شکل گرفته است. درواقع، ژانر زبانی جوک در خدمت قدرت قرارگرفته و برای هژمونیک و چندصدایی شدن گفتمان های قدرت به کار گرفته می شود.

تحقیق حاضر به منظور تحلیل ارتباط گران فیسبوک همچون سوژه های لکانی انجام گرفته است. سوژه ی لکانی نه "فرد" است و نه "سوژه ی آگاه" در فلسفه مدرن غرب. تبیین روان کاوانه ی سوژه ی خط خورده لکانی، شرح و تحلیل ابژه ی نگاه خیره را در برساخت فانتزی و سوژه ی هیستریک امکان پذیر می کند. این تحقیق با  بهره مندی از رویکرد پساساختارگرا و روان کاوی لکانی، در صدد پاسخ به دو پرسش است: ۱- چگونه ابژه ی نگاه خیره (ابژه a) فیسبوک را عرصه ی فانتزی می کند؟ ۲- چگونه گفتمان فیسبوک سوژه های هیستریک برمی سازد؟ در این تحقیق، کاربران فیسبوک چون سوژه هایی که در عرصه ی رانه ی دیداری با یاری امر تصویری برای پر کردن حفره ی تروماتیک تا بالاترین حد فانتزی، تعاملات خود را گسترش می دهند، تحلیل می گردند. با بازسازی هویت مندی کاذب سوژه ها در پیش زمینه ای نامرئی و کامیابی تنزل یافته از احاطه شدن توسط تصاویر منجمد، گفتمان فیسبوک در برساخت سوژه های هیستریک در گسترش رسوخ ایدئولوژی سرمایه داری، تحلیل پذیر و تولید حاصل از گفتمان فیسبوک همچون ابژه ی نگاه خیره، تبیین پذیر می گردد.

تحقیق حاضر به منظور تحلیل ارتباط گران فیس بوک همچون سوژه های لکانی انجام گرفته است. برخلاف نظریه های رایج ارتباطی که ارتباط را فرایند ساده انتقال پیام و آگاهانه می دانند، در روان کاوی لکان این دو ویژگی به چالش کشیده می شود. سوژه روان کاوانه لکان، سوژه آگاه مدرن نیست، بلکه سوژه ای است که توسط میل دیگری یا زبان برساخته می شود و چون میان آنچه توسط زبان می گوید و آنچه هستی اوست، شکاف وجود دارد، سوژه خط خورده تلقی می گردد. با توجه به این که سوژه خط خورده لکانی، همواره با حفره مواجه است و این امر که زبان در رویکرد او ناخودآگاه تلقی می گردد، این تحقیق با بهره مندی ازنظریات روان کاوانه لکان و روش تحلیل روان کاوانه و پسا ساختارگرایانه درصدد تبیین و تحلیل تعامل گران فیس بوک و پاسخ به دو پرسش است: ۱- چگونه ارتباط نگاه محور که مبتنی بر دیدن و دیده شدن است در فیس بوک تبدیل به یک فانتزی می شود؟ ۲- چگونه گفتمان فیس بوک را می توان در چارچوب گفتمان سرمایه داریِ هیستریک تبیین و برساخت سوژه های هیستریک شده حاصل از نفوذ گفتمان سرمایه داری را تفسیر نمود؟ در تحقیق حاضر کاربران فیس بوک چون سوژه هایی که در عرصه نگاه محوری با یاری امر تصویری برای پر کردن حفره تروماتیک تا بالاترین حد فانتزی، تعاملات خود را گسترش می دهند، تحلیل می گردند. مورد مطالعاتی، تبیین کاربران پیج بچه پولدارهای تهرانی در فیس بوک است، که با توجه به مبانی نظری تحقیق، همچون سوژه های هیستریک در امر دیداری دست به خیال پردازی می زنند. تحلیل کاربران نشان می دهد که چگونه روابط اجتماعی در قالب گفتمان ها معنادار می گردد و کارکرد فیس بوک چون عرصه ای برای تعاملات فردی و اجتماعی محلی برای فانتزی دیداری می شود. به منظور انضمامی ساختن تحلیل نظری کاربران، تعداد ۱۰۰ تصویر از این صفحه مورد بررسی قرار گرفته است.

"مقاله حاضر به بررسی تلاقی موسیقی پست مدرن ـ سبک و زمینه موسیقایی آن ـ با رسانه‌های دیجیتال می‌پردازد نویسنده با اشاره به ویژگی‌های موسیقی پست مدرن که همچون رسانه‌های دیجیتال شکلی از التقاط‌ و چند سبک‌گرایی را در خود می‌آمیزد، علیه خود مختاری موسیقی، مصرف انبوه و فرهنگ توده‌ای قد علم می‌کند. خدمات و امکانات رسانه‌های دیجیتال و توانایی آنها در آشکار ساختن هویت‌های فردی که عضوی از خرده فرهنگ‌های خاص هستند، صنعت توده را بار دیگر به چالش می‌کشد. نویسنده معتقد است موسیقی دوازده دانگی (تونالیته) از طریق امکانات رسانه‌های دیجیتال، منجر به چهار پی‌آمد قابل توجه می‌شود: 1ـ معنا و ساختار موسیقی در شنوندگان شکل می گیرد. 2ـ خود مختاری موسیقی به عنوان نوعی کالای مصرفی کاهش می‌یابد. 3ـ رشد خرده فرهنگ‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد 4ـ خلاقیت و تفکر را تقویت می‌کند. این پی‌آمدها نشانگر این فرضیه هستند که موسیقی پست‌مدرن، صنعت توده در جامعه سرمایه‌داری را از دریچه دیگری به چالش می‌کشد "

"مقالة حاضر به بررسی نسبت رسانه و زبان می‌پردازد. این نسبت را می‌توان در قالب یک نسبت زبان شناختی و شناخت‌شناسی (epistemology) در نظر گرفت. رویکردی نیچه‌ای به زبان نشان می‌دهد که چگونه زبان از استعاره‌ها شکل گرفته و چگونه در حوزة شناخت‌شناسی، بنیاد فهم زبان را استعاره می‌سازد. استعاره در کاربرد ادبی، انتقال یک موضوع (یا پیام) به موضوع دیگری است که به ظاهر با موضوع اول مرتبط نیست، اما معنا و تجربة دیگری از آن را به دست می‌دهد. از سوی دیگر، با رویکردی مک لوهانی به رسانه، به سه سازة بنیادین رسانه اشاره می‌شود: انتقال، پیام (در قالب زبان گفتاری یا زبان تصویری) و معنا. وجود همین سه سازة بنیادین در یک ارتباط زبانی، نسبت زبان شناختی و شناخت‌شناسی زبان و رسانه را مشخص می‌سازد؛‌ از آنجا که هرگونه «ارتباط زبانی» از یک «پیام»‌ تشکیل شده است که از فرستنده به گیرنده «منتقل» می‌شود و «معنای» نهایی را می‌سازد، می‌توان به این نتیجه دست یافت که بنیاد رسانه نیز چون بنیاد زبان بر استعاره است و به عبارت دیگر رسانه همان استعاره است. "

"در مقاله حاضر به بررسی عملکرد «خود» (Self) در واقعیت مجازی پرداخته شده است. واقعیت مجازی که حاصل ورود به فضای رایانه‌ای و همچنین ارتباطات از این طریق است، با فراهم کردن سه ویژگی: گمنام بودن،‌ نامرئی بودن و متکثر بودن، آنچه را که در سنت روانکاوی «خود ایده‌ال» می‌نامیم، آَشکار می‌سازد. با این فرض که «خود» در فضای مجازی که شکل جدیدی از تعاملات انسانی را به ارمغان آورده است، با ارائه نقش‌های گوناگون که محدود به نقش‌های اجتماعی نیست «خود دیگری» (alter ego) را آشکار می‌سازد که می‌توان به نوعی آن را برون‌ریزی روانکاوانه دانست، در اینجا، این عملکرد از «خود» با در نظر گرفتن رویکردهای فروید و لکان مورد بررسی قرار گرفته است. "

در عصر ارتباطات کامپیوتر واسط،واقعیت مجازی بعنوان یک نوآوری تکنولوژیکی تأثیراتی بر شناخت فرد می گذارد . بحث از ماهیت واقعیت و شناخت آن در انتها منجر به شناخت فرد از خود و یا عزت نفس می گردد که در ارتباطات انسانی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد . بنابراین ، این سوال مطرح می شود که واقعیت مجازی چه تأثیری بر شناخت فرد از خود یا عزت نفس می گذارد ؟ تأثیر واقعیت مجازی بر شناخت از واقعیت به طور عام و شناخت فرد از خود (عزت نفس) به طور خاص در بخش عملی این پژوهش با در نظر گرفتن ویژگی های شخصیتی درون گرایی و برون گرایی با طرح دو گروهی پیش آزمون و پس آزمون مورد بررسی قرار گرفت . برای اندازه گیری تأثیر واقعیت مجازی بر عزت نفس از مقیاس های عزت نفس کوپراسمیت،مقیاس درون گرایی و برون گرایی آیزنگ و نرم افزار کامپیوتری به شکل بازی کامپیوتری برای شکل دادن به یک زندگی مجازی استفاده شد . با در نظر گرفتن جنسیت ، عادت به بازیهای کامپیوتری ،سن و ترتیب تولد به طور تصادفی 32 نفر از دانشجویان علوم اجتماعی دانشگاه آزاد (واحد تهران شرق) انتخاب شدند که 16 نفر گروه آزمایش در معرض بازی کامپیوتری (واقعیت مجازی)قرار گرفتند و پرسشنامه های پیش آزمون و پس آزمون را تکمیل کردند و 16 نفر دیگر گروه کنترل بودند که پیش آزمون و پس آزمون را بدون قرار گرفتن در معرض بازی کامپیوتری تکمیل کردند. بررسی نتایج تحقیق رابطه ی معناداری را میان تجربه ی واقعیت مجازی و عزت نفس پاسخگویان نشان نداد.