سید ابراهیم آرمن

یعتبر نقد النماذج العلیا أحد أهم أنواع النقد الأدبی المعاصر وکان کارل جوستاو یونغ أول من طرح هذه النظریه استناداً إلی بحوثه فی علم النفس والأنثروبولوجیا والأدیان وتاریخ الحضارات ویطلق یونغ عنوان النماذج العلیا علی الصور الذهنیه العالمیه الراسخه فی اللاوعی الجماعی والفردی ویعتبر الأسطوره من تجلیات هذه النماذج العلیا. وتندرج روایه أدرکها النسیان ضمن الروایات السریالیه وتزخر بالتقنیات الأدبیه مثل تیار الوعی والانطباعیه والسفر عبر الزمن. وهی تروی قصه فتاه ذات شعر أحمر ووجه أحمر نشأت منذ ولادتها فی حضانه الأطفال (المیتم)، حیث تواجه مشاکل عدیده عبر أحداث الروایه وتعرض الکاتبه فی نهایه المطاف صوره عنها وهی بلغت الستین من عمرها. إن نظره منا علی الروایه تطلعنا علی جوانب من قضایا علم النفس تضمنتها بشکل واضح. تعتبر روایات الشعلان علی رأس قائمه المؤلفات المرشحه للجوائز الأدبیه علی المستویین الوطنی والدولی وتزخر هذه الروایه بالنماذج العلیا. یعالج هذا البحث باستخدام المنهج الوصفی-التحلیلی والترکیز علی النقد النفسی النماذج العلیا المؤثره فی کتابه هذه الروایه منها الآنیما والشیخ العاقل واالذات وتأثیرها علی أحداثها مما یساعد علی الإبداع فی ناحیتی الشکل والمضمون.

یعتبر الاخلاص وصدق النیات زینه لکل إنسان؛ والتحلی بهذه الزینه لیس من السهل الیسیر بل یتطلب من الإنسان سنوات من الترویض لتتحقق لدیه هذه الصفات.والإسلام شجّع المسلمین علی التحلی بهذه الصفات کما شجعهم علی الأخلاق الحسنه. ومن جانب آخر نری أن حیاه الأنبیاء والأتقیاء عامره بالاجتهاد للوصول إلی الأخلاق الحسنه وللابتعاد عن الرذائل الأخلاقیه.لیس من الیسیر للإنسان أن یتغلب علی النفس الأماره بالسوء، کما لیس من السهل أن یسیطر علی غضبه وأنانیته.ولهذا قیل: «الجنه حفت بالمکاره والنار حفت بالشهوات.» یهدف هذا المقال إلی دراسه جانب من الجوانب الأخلاقیه للإمام علی (ع) إذ نراه قمه الأخلاق الفاضله، وقدوه الإخلاص فی أقواله وأعماله.فالمقال یقدم حکایه طریفه لحیاه هذا الإمام الهمام فی إحدی الغزوات، والحکایه نقلها مولانا جلال الدین فی المثنوی المعنوی، إذ صور الإمام (ع) فارسا شجاعا، مسیطرا علی غضبه وأنانیته، إلی جانب تمسکه العظیم بالقیم الأخلاقیه، والمبادئ الإنسانیه. 

الأدب الإقلیمی والریفی هو فرع من فروع الأدب، له مکانه خاصه فی شرح الخصائص الطبیعیه والبشریه لمنطقه معینه فی کل من الأدبین العربی والفارسی. "غلام حسین ساعدی" کاتب إیرانی له مؤلفات یمکن دراستها فی مجال الأدب الإقلیمی. یتناول أدب ما بعد الاستعمار باعتباره أحد مناهج الأدب المقارن، أحد أهم المؤثرات وتبعات الاستعمار فی الأعمال الأدبیه. قام هذا البحث بتحلیل روایه "المدفعیه" الریفیه للکاتب ساعدی ودراسه جوانبها المختلفه، معتمداً على أسس أدب ما بعد الاستعمار النظریه. من إنجازات البحث الحالی تناول صوره شبه شامله لمؤثرات الاستعمار وحضور العناصر الأجنبیه على نوع الحیاه والهویه الوطنیه لمنطقه معینه قدّمها الکاتب فی الروایه، ولکن على الرغم من ذلک، إلا أن هناک جوانب مختلفه مثل "التعقید فی شخصیات القصه وخلق العنصر المناهض، وعلاقه القارئ بالشخصیه الرئیسه للقصه والغموض فی التعرّف على الشخصیه الحقیقیه (ملا هاشم)، والخوف من الأحداث، وغیرها ما زالت تحتاج لمزید من الدراسه النقدیه.فی قصه "المدفعیه" لساعدی، هناک سمات وخصائص إیجابیه ومفیده مثل: الاهتمام بعنصر المقاومه والوحده ضدّ القهر والاستبداد، إدانه الجشع ونهب الثروات، انتقاد الأوضاع الاجتماعیه و.. یمکن رؤیتها بوضوح، لکن الدراسه الحالیه رکّزت على معظم نقاط الضعف والسلبیات فی الروایه مثل: تحوّل الشخصیه المهمّه والرئیسه للقصه، ومواجهه الشخصیه الرئیسه لمشاکل فی النمو والتطوّر، و.. حیث یتمثّل الترکیز بشکل أکبر بدراسه نقدیه أکثر دقه تتناول عمل الکاتب ساعدی بشکلٍ مختلف ونظره متمیّزه دون أن تمسّ بقیمته ومکانته الأدبیه

مرّ النثر العربی خلال تطوره بمراحل مختلفه؛ والأدب العربی بشکل عام کان مهبطا لأجناس أدبیه ظهرت لها فی العصر الحاضر عناصر فنیه.یری قله من النقاد أن بعض الأجناس الأدبیه نثرا – کالروایه، والمسرحیه، و... - مأخوذه من الغرب بینما إذا أمعنا النظر نجد نماذج منها فی أدبنا العربی القدیم، وإن کان القدماء لم یعرفوا مصطلحاتها التی نشأت حدیثا، حتی ولو أن الأدباء المعاصرین فی بعض عناصرها تأثروا بالغرب. تعتبر التراجم والسیر من الأجناس النثریه القدیمه فی الآداب العالمیه بشکل عام والأدب العربی بشکل خاص لأنها قدیمه قدم الإنسان، والسیره الذاتیه شعبه من التراجم والسیر، یقوم مؤلفها بسرد مراحل حیاته الشخصیه بقلمه.یهدف هذا المقال إلی إحصاء الدراسات الموجوده فی هذا المجال کما یتطرق إلی مدلول السیره الذاتیه لدی الباحثین والنقاد وأخیرا یقدّم أهم ملامح هذا الفن الأدبی وشروطه. 

یستعرض هذا المقال إحدی الأسالیب الفنیّه فی سرد الروایه و هو تیار الوعی. فیتناول أبرز أسالیب التحلیل النفسی فی الکتابه الروائیه عند الروائی المصری صنع الله إبراهیم فی «تلصصه». إذ یعتمد هذا النمط من السرد الحدیث إلی إبراز تجربه الإنسان الداخلیه معبّراً عن الانسیاب المتواصل للأفکار والمشاعر داخل الذهن. والتحرّر من شروط الحبکه الاعتیادیه هو الهدف الأساسی من استخدام هذا التکنیک. فیفسح المجال للترمیز بدلاً من الواقع الحسّی أو المادّی معتمداً علی ذکاء المتلقی ووعیه وخبرته لدرک الرابط الخفّی وتفسیر الرموز. ویعتبر صنع الله ابراهیم من الروائیین الذیّن استحدثوا أشکالاً جدیده فی الروایه الواقعیه، فاستطاع أن یتعمّق فی توظیف تکنیکات تیار الوعی مستعرضاً القضایا الواقعیه فی نقد مجتمعه. فیمتزج الواقعیه المألوفه بالواقعیه الداخلیه فی «التلصص» مفسّراً أصداء زمنه من خلال اختلاط حوادث الماضی والحاضر بتوقّع المستقبل لینعکس محتویات ذهنه.  

لاشک أن ازدهار الأدب القومی وتقارب المجتمعات البشریه و وفاقها رهین لمزید من التعرف علی نتاجات الأمم الأخری وأدبائها وطالما اعتنی الباحثون والنقاد فی مختلف مجالات الفکر والثقافه والأدب بهذا التعارف المتبادل کما امتد نطاقه فی عصرنا الراهن امتدادا واسعا و أخذ طریقه نحو الرقی و الازدهار وفقا لرؤی المفکرین فی أی بلد. وبناء علی هذا یهدف هذا المقال إلی التعرف بنتاجات أدیب و ناقد و فنان کویتی معاصر عسی أن تتبعه دراسات معمقه أخری فی مقارنه الأدب الإیرانی المعاصر وبلدان الخلیج الفارسی التی لها علاقات ثقافیه واقتصادیه قدیمه مع بلدنا إیران ولعله یرشد إلی بحوث تتصف بالجداره والعمق. یعد هذا المقال قراءه أدبیه لعدد من النتاجات النقدیه التی هی حصیله عمر أدیب له مؤلفات شامله و یعتبر من الشعراء البارزین المعاصرین فی الکویت وکان لآرائه النقدیه انعکاس واسع فی الحقول الأدبیه فی العالم العربی.

کلیله و منه از با ارزش ترین کتب تاریخ بشریت است که از دیر باز تا کنون توجه مردم با فرهنگ های گوناگون را به خود جلب کرده است . اصل آن هندی و به ربان سانسکریت بوده است. این کتاب از آن دست آثاری است که محتص ومحدود به ملتی خاص نیست و متناسب با فرهنگ و زبان هر قوم تزجمه شده است. و مترجمان در آ> دخل و تصرف هایی انجام داده اند. محمد جعفر محجوب کتاب کلیله و دمنه را یر منشا پیدایش ادبیات تطبیقی می داند. ترجمه ابوالمعالی نیز  که از روی نرجمه ابن مقفع صورت کرفته است محور پژوهش های محققان و دانشجویان رشته های گوناگون شده است . پژوهش حاضر نیز در این زمینه به بررسی فنون بلاغی در این دو کتاب ارزشمند می پردازد. و شگردهای علم بیان را در آن دو مورد ارزیابی قرار می دهد.  

إن المسرح بوصفه أبرز النشاطات الثقافیه، إذا کان من شأنه أن یشکل عامل توحد إنسانی، لفتح آفاق الحوار بین مختلف الأجناس، والأعراق، والألوان علی اختلاف معتقداتهم، فإنه من شأنه  التطلع إلی خدمه الأوطان، والدعوه إلی تحررها، والوقوف أمام الظالم المعتدی؛ وهذه النزعه الوطنیه، لاتوجد إلا بین أبناء الوطن الغیورین، الذین استخدموا الکلمه ذودا عن دیارهم، وأبناء أوطانهم. یحاول هذا المقال أن یلقی الضوء علی أحد روافد هذه النزعه الخالده، لیعرّف بأمنیاته وتطلعاته؛ وهو الأدیب الکویتی سلیمان الحزامی، الذی یعتبر أحد الکتاب المسرحیین البارزین لا فی الکویت فحسب، بل علی المستوی العربی والعالمی، إذ ترجم بعض نتاجاته إلی اللغات الإنکلیزیه، والإسبانیه، والفارسیه.واستمد الحزامی فی مسرحیته بدایه النهایه، بالتاریخ باعتباره حاکما لایخطئ، لیدلّ علی انهدام الدکتاتور، وانتصار الشعوب.

ادبیّات اقلیمی و روستایی به عنوان شاخه ای از ادبیّات به بیان ویژگیهای جغرافیای طبیعی و انسانی و تحولات اجتماعی منطقه خاصی می پردازد و در ادبیات اکثر کشورها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. دو نویسنده بزرگ معاصر فارسی و عربی، از جمله نویسندگان متعهد با اتکا به فرهنگ بومی، مشکلات جامعه را مطرح نموده و اذهان را برای چاره جویی و درک آن ها در قالب داستان های خود فرا می خوانند. داستان ملکه العنب از آثار نجیب کیلانی در مورد روستایی با امید و رنج در امتداد تحولات تاریخی معاصر مصر در اواخر قرن بیستم است. اهمیت این رمان زمانی آشکار می شود که به شاخصه های روایت واقع گرا نزدیک و برگرفته از سلسله حوادثی است که در بطن جامعه رخ داده است. زمین سوخته اثر احمد محمود نیز به عنوان یک سند اجتماعی-تاریخی از وقایع جنگ و انعکاس اوضاع اقلیم جنوب و مصائب مردم با چیره دستی در صحنه های نمایش داستان با سبک واقع گرا در نگاه نویسنده نقاد به تصویر کشیده است. ضرورت و بررسی این موضوع زمانی آشکار می شود که در صورت توسعه و پیشرفت جوامع اسلامی بسیاری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز در این جوامع حل می شد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی از محدوده مورد مطالعه به بررسی و ارزیابی عناصر اقلیمی با روش کیفی پرداخته است. ابتدا منابع اولیه در حیطه های جغرافیایی و محلی استخراج شده و در ارتباط با پیامدهای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش جهت دستیابی به عناصر اقلیمی و بومی تأثیرگذار بمنظور اهداف توسعه پایدار لازم و ضروری است.