مهدی بهمنی

دایاسپوراها گونه ای خاص از بازیگران غیردولتی به شمار می آیند که در زمره جوامع دور از وطن دسته بندی می شوند. در دوره معاصر این بازیگران نقش بسزایی در سیاست و اقتصاد بین الملل ایفا کرده اند؛ اگرچه نقش آفرینی آن ها صرفاً محدود به این دو حوزه نمی شود. از طرف دیگر این پدیده و تفاوت های آن با دیگر گروه های مهاجر هنوز به درستی در میان محققان، دولتمردان و رسانه های ایران شناخته شده نیست. با این پیش فرض ها سؤال اصلی این مقاله عبارت است از اینکه مفهوم دایاسپورا چه تعریف و مصادیقی دارد و رابطه آن با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در عصر جهانی شدن چیست؟ در پاسخ باید گفت نوع این ارتباط بیش از هر چیز در تعامل با یکسری عوامل تعیین خواهد شد که در صدر آن ها داشتن فهمی درست از این پدیده و بعد اتخاذ راهبردی حساب شده در تعامل با آن است. بر این اساس و در سطح تحلیل نخست این مقاله ارائه دهنده تبیین مفهومی مصداقی از دایاسپورا در فضای جهانی شدن است و بعد به تحلیل اهمیت و جایگاه این جوامع در ارتباط با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد پرداخت.

رشد فزاینده نقش آفرینی مهاجران بین المللی و سیر صعودی نفوذ آنها در نظام های دولتی و خصوصی، باعث شده این بازیگران نوظهور عرصه روابط بین الملل ظرفیت بیشتری برای تأثیرگذاری پیدا کنند. در میان طیف متنوع جوامع دور از وطن، دایاسپوراها در شمار تأثیرگذارترین بازیگرانی هستند که هم بر سیاست داخلی کشورها تأثیرگذارند و هم نقش های مهمی در حوزه های مختلف بین الملل به ویژه در حوزه تبادلات فرهنگی بر عهده دارند. این مقاله، در پی پاسخ دادن به این پرسش های کلیدی است که «دایاسپورای ایرانی چه ویژگی ها و اهمیتی دارد، چه تأثیری در توسعه روابط ایران با سایر کشورها می تواند داشته باشد و در این عرصه شبکه های برون مرزی صداوسیما چگونه می توانند از ظرفیت های این جوامع در پیشبرد اهداف توسعه ملی بهره گیری کنند»؟ یافته های این پژوهش که با رویکرد کیفی از نوع توصیفی- تحلیلی و با مطالعه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده، نشان می دهد که در دهه های اخیر این جوامع دور از وطن با روندی رو به رشد در چهار زمینه بنیادین سیاست گذاری یعنی سیاسی- امنیتی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و علمی-فنی تأثیرگذار بوده اند. جوامع دیاسپورای ایرانی از ظرفیت های قابل توجهی برخوردارند که می توانند از جنبه های مختلف در خدمت حل مشکلات ایران قرار بگیرند. رسانه های برون مرزی ایران با اتخاذ راهکارهای مختلف و عملیاتی کردن ارتباط با جوامع ایرانی خارج از کشور، می توانند نقش مؤثری در این زمینه ها ایفا کنند.

هدف این پژوهش، شناخت وضعیت ایران به لحاظ تولیدات علمی از بعد کمی و کیفی و مقایسه آن با کشورهای خاورمیانه به منظور آگاهی از جایگاه ایران و کمک به تصمیم گیری در سیاست گذاری ها در حوزه گردشگری بوده است. همچنین رابطه بین تولیدات علمی و درآمد حاصل از گردشگری بررسی شده است. پژوهش حاضر، با رویکرد علم سنجی انجام شده است. تولیدات عملی در حوزه گردشگری در بین سال های 1998 تا 2017 از بانک اطلاعاتی وب آف ساینس استخراج شدند. برای تحلیل داده ها و ترسیم نقشه های علمی از نرم افزارهای هیست سایت، ووس ویوِر و به منظور تحلیل داده ها آماری از نرم افزار اکسل و اس پی اس اس استفاده شد. نتایج نشان داد که ایران در زمینه گردشگری 354 مدرک نمایه شده در این پایگاه دارد. ایران از لحاظ تعداد مدارک در این حوزه جایگاه 38 ام در جهان و جایگاه سوم را در خاورمیانه داراست. همچنین از لحاظ همکاری های بین المللی در خاورمیانه و جهان به ترتیب بیشترین همکاری های ایران با کشورهای ترکیه و مالزی صورت گرفته است. نتایج حاکی از روند روبه رشد مدارک ایران در این حوزه است. ایران از لحاظ تعداد مدارک جایگاه شایسته ای را در خاورمیانه داراست اما از لحاظ استنادات و میزان همکاری بین المللی عملکرد ضعیفی داشته است که باید به این مسئله توجه شود. همچنین رابطه بین تولیدات علمی و درآمد حاصل از گردشگری در سطح 0.01 معنادار بود.

از اواخر قرن 19 میلادی مهاجران عراقی جامعه ای را در ایالات متحده شکل داده اند که بیشتر به عنوان بخشی از دایاسپورای عرب-مسلمان در این کشور شناخته می شود، حال آنکه اکثریت این جامعه غیرعرب و غیرمسلمان هستند. دایاسپورای عراقی در ایالات متحده با وجود تاثیرگذاری مهم در سیاست خارجی دوران معاصر، از منظر وضعیت قومی-مذهبی و نوع تاثیراتی که داشته تا امروز ناشناخته باقی مانده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پرسش اصلی مقاله حاضر اینست که تنوع قومی-مذهبی عراقی ها چگونه بر هویت دایاسپورایی آنها در کشور میزبان تاثیرگذار بوده است؟ ما در پاسخ به این پرسش، با اتخاذ رویکرد کیفی و همچنین با استفاده از روش روایت های تحلیلی نشان داده ایم که تنوع قومی-مذهبی عراقی ها چگونه باعث شکل دهی به برداشت های متفاوت آنها از وطن و تنظیم روابط مهاجران با آنجا تحت تاثیر فضای کشور میزبان شده است. مهمترین یافته مقاله را می توان واگرا بودن هویت اجزاء تشکیل دهنده ی دایاسپورای عراقی در امریکا دانست که باعث شده آینده این جامعه مهاجرتی با چالش های جدی مواجه گردد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی انواع همکاری های غیر رسمی در بخش سپاسگزاری مقالات حوزه شیمی است. روش پژوهش: این پژوهش، یک مطالعه کمی با رویکرد علم سنجی و مبتنی بر فنون داده کاوی روش کتابخانه ای و توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش را مقاله های پژوهشی با دسترسی باز پایگاه وب آوساینس تشکیل می دهد. برای داده کاوی و استخراج بخش سپاسگزاری مقالات، از نرم افزار شناساگر موجودیت های اسمی استنفورد استفاده شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد سپاسگزاری مقالات حوزه شیمی با توجه به مدل سه سطحی ساختار متون سپاسگزاری هایلند به ترتیب به عمل تشکر، عمل بازتاب و عمل آگاهی بخشیدن اختصاص دارد.همچنین آکادمی علوم چین، دانشگاه برکلی کالیفرنیا و انستیتوی تکنولوژی ماساچوست (ام آی تی) سازمان ها و دانشگاه هایی هستند که بیشترین سپاسگزاری از آن ها صورت گرفته بود. میزان استناد در میان مقالاتی که تعداد افراد سپاسگزاری شده در آن ها بیش از دو نفر(متوسط تعداد افراد سپاسگزاری شده) است بیشتر از تعداد استناد به مقالات دیگر است. بعلاوه بین تعداد افراد سپاسگزاری شده در مقاله با میزان استناد به مقاله ارتباط معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: با توجه به اینکه سپاسگزاری می تواند بر دریافت استناد موثر باشد، می توان با آگاهی رسانی به افراد و مجاب کردن آن ها به اهمیت استناد در شکل گیری هویت و برند شخصی و حقوقی با نهادینه سازی حس وفاداری و تشکر در افراد موثر بود. بعلاوه شاید یکی از دلایل شدت کم ارتباط بین میزان استناد و سپاسگزاری عدم وجود یکدستی در نام افراد و سازمان ها و نیز محل ارائه سپاسگزاری در اکثر مقالات که در بخش انتهایی مقاله است، دانست.