خوانش هستی شناسانۀ سرو و آب در بناهای آیینی- عمومی شهر یزد (نمونه موردی: آتشکده چم، مسجد مهرپادین، میدان وقت الساعه) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
شهر یزد با سابقه ای تاریخی و فرهنگی، در دل اقلیم خشک کویر شکل گرفته و با کمبود منابع طبیعی، به ویژه آب و پوشش گیاهی مواجه است. این شرایط اقلیمی باعث شده است برخی عناصر طبیعی مانند آب و سرو، نقشی فراتر از کاربرد زیستی داشته و در شکل گیری فضاهای آیینی- عمومی، جایگاهی معنابخش داشته باشند. در این راستا، این پژوهش با هدف واکاوی نقش هستی شناختی آب و سرو در شکل گیری فضاهای آیینی- عمومی شهر یزد، به مطالعه سه نمونه شاخص شامل آتشکده چم، مسجد جامع مهرپادین و میدان وقت الساعه می پردازد. رویکرد پژوهش کیفی و مبتنی بر تحلیل هستی شناسانه است و با بهره گیری از روش هایی چون تحلیل اسنادی، مشاهده میدانی انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که آب و سرو نه تنها کارکرد زیستی یا زیبایی شناختی دارند بلکه به مثابه عناصر بنیادین، در ساختار فضایی، حافظه جمعی و تجربه زیسته مردم یزد، نقشی معنابخش ایفا کرده اند. آب با ویژگی های طهارت و حیات بخشی و سرو با نماد جاودانگی و اتصال به عالم بالا، در پدیدارشدن مکان هایی با کیفیت وجودی مؤثر بودند. این عناصر، واسطه هایی برای ظهور معنا و امر قدسی بوده و توانسته اند فضاها را از سطح عملکردی به مرتبه ای وجودی و فرهنگی ارتقا دهند. این پژوهش نشان می دهد بدون فهم این نسبت های هستی شناسانه، درک معنای کامل فضاهای آیینی- عمومی یزد ممکن نیست.An Ontological Interpretation of Cypress and Water in the Public-Ritual Architecture of Yazd (Case Study: Cham Fire Temple, Mehrpadin Mosque, Vaqt-o-sā’at Square)
Yazd, a city with rich historical and cultural heritage, developed within a harsh desert climate and faces shortages of natural resources, particularly water and vegetation. This environment has elevated certain natural elements such as water and cypress beyond their biological roles, granting them a significant meaning in shaping public-ritual spaces. This study aims to investigate the ontological significance of water and cypress in forming Yazd’s public-ritual spaces through an examination of three key sites: Cham Fire Temple, Mehrpadin Grand Mosque, and Vaqt-o-sā’at Square. This study employed a qualitative approach based on ontological analysis and used document analysis and field observation methods. Findings show that water and cypress serve more than just biological or aesthetic purposes; as essential elements, they hold meaningful roles in the spatial structure, collective memory, and lived experience of Yazd’s residents. Water, symbolizing purity and life-giving qualities, alongside cypress, representing immortality and connection to the spiritual realm, contribute to the creation of places with existential depth. These elements act as conduits for sacred meaning, elevating spaces from mere functionality to existential and cultural significance. The research also indicates that fully understanding these ontological connections is essential to grasping the complete meaning of Yazd’s public-ritual spaces.
تبلیغات
