بررسی انواع تلاقی حکم عقل عملی با سایر ادله با تاکید بر نظر شهید صدر (مقاله پژوهشی حوزه)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
به رغم اهمیت عقل عملی در بسیاری از علوم اسلامی، جایگاه حکم عقل عملی در عرض دیگر ادله کم تر مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. در این مقاله، پس از معرفی مبانی مؤثر در جایگاه سنجی یک حکم عقلی در برابر دیگر ادله، با تأکید بر مبانی شهید صدر، صُور مختلف تلاقی یک حکم عقلی با دیگر ادله بررسی شده است. تلاقی حکم عقل با دلیل دیگر هشت صورت، حاصل از سه ملاک تقسیم (نوع دلیل، همسویی یا تنافی، در مقام جعل یا در مقام امتثال بودن تلاقی) قابل فرض است. تنافی دو حکم عقلی در مقام جعل قابل تصور نیست و در تنافی حکم عقل در مقام امتثال با هر نوع دلیل دیگر، باید طبق قواعد باب تزاحم رفتار شود. در صورت تلاقی دو حکم مثبت عقلی یا حکم عقلی با حکمی نقلی، آن حکم تقویت می شود. در صورت تنافی حکم عقل و نقل در مقام جعل، ضروری است احتمال قرینیت حکم عقل برای نقل و ارشادی بودن دلیل نقلی مورد توجه قرار گیرد. تنافی غیر بدوی حکم عقل با دلیلی دیگر در مقام جعل هیچ گاه اتفاق نمی افتد و خود عقل عملی می پذیرد که حکم نقل مقدم خواهد شد.Analysis of Conflicts Between Practical Reason and Other Evidences: Mohammad Baqer Sadr’s Perspective
Despite the pivotal role of practical reason in numerous Islamic sciences, its epistemic and normative standing alongside other evidentiary sources has been underexplored. This article, anchored in the theoretical framework of Mohammad Baqer Sadr, begins by elucidating the foundational principles for evaluating the position of a rational ruling in relation to other evidences. It subsequently examines the diverse modalities of convergence and conflict between a rational ruling and other evidentiary sources. Eight distinct forms of interaction are posited, derived from three classificatory criteria: the type of evidence, alignment or opposition, and the context of interaction (legislative or compliance stage). Conflict between two rational rulings at the legislative stage is deemed conceptually untenable. In cases of conflict at the compliance stage with any other evidence, the principles of evidentiary conflict resolution (tazāhum) must be applied. Convergence between two affirmative rational rulings or between a rational ruling and a transmitted (naqlī) ruling reinforces the ruling’s validity. In instances of conflict between reason and transmission at the legislative stage, it is essential to consider the potential for the rational ruling to serve as an indicative context for the transmitted ruling or for the transmitted evidence to function in an advisory capacity. Non-evidentiary conflict between practical reason and another evidence at the legislative stage is deemed impossible, as practical reason itself acknowledges the precedence of the transmitted ruling.
تبلیغات
