همزه در زبان فارسی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
منبع:
نامه فرهنگستان دوره 24 خرداد و تیر 1404 شماره 2 (پیاپی 96) ویژه نامه زبان ها و گویش های ایرانی
حوزه‌های تخصصی:
شماره صفحات:
۱۳ - ۳۶
دریافت مقاله
تعداد دانلود :
0
آرشیو
چکیده
همزه تحت تأثیر جایگاه واجی، سیاق و سرعت گفتار تظاهر آوایی مختلف دارد و در مقایسه با همخوان های دهانی بیشتر در معرض حذف و کاهش قرار می گیرد. از نظر آوایی، همزه یک انفجاری بی واک چاکنایی است و در توصیف واجی آن فقط مشخصه چاکنای منقبض تمایزدهنده است. هدف این مقاله توصیف و تبیین یکپارچه ای از واج گونه های همزه در چارچوب نظریه بهینگی است. برای این منظور، با استفاده از یک واژگان، همزه در 5 جایگاه ساختاری شامل اول کلمه، بین دو واکه، پایانه هجا، ابتدای تکواژ غیرفارسی و فارسی در کلمات مرکب، و در گونه های رسمی و غیرتأکیدی، رسمی و تأکیدی، و غیررسمی بررسی شده است. عامل اصلی فرایندهای واجیِ همزه محدودیت «داشتن محل تولید دهانی» است که از رهگذر فرایندهای حذف، کاهش و جایگزینی در تلفظ کلمات تظاهر آوایی پیدا می کند. سرانجام دستور تلفظ همزه برای گونه رسمی تأکیدی و غیرتأکیدی و گونه غیررسمی به صورت رتبه بندی محدودیت ها و در چارچوب رویکردهای دستورهای چندگانه و دستورهای مرتب پاره ای به دست داده شده است. در دستور گونه رسمی تأکیدی و غیرتأکیدی که به تلفظ همزه وفاداری بیشتری دارد، محدودیت «داشتن محل تولید دهانی» دارای پایین ترین اولویت در رتبه بندی و در دستور گونه غیررسمی که به تلفظ همزه وفادار نیست، محدودیت «داشتن محل تولید دهانی» دارای بالا ترین اولویت در رتبه بندی محدودیت هاست.Hamzah in Persian language
Hamze realizes phonetically under the influence of the phonological position, register and speed of speech and it is more subject to the deletion and weakening compared to the oral consonants. َ Phonetically, hamze is a voiceless glottal plosive and the constricted glottis is the only distinctive feature in its phonological description. This paper aims to present an integrated description and explanation for hamze allophones according to the optimality theory. To this end, hamze has been examined in five structural positions including the beginning of the word, between two vowels, syllable coda, the beginning of Persian and non-Persian morphemes in the compound words; considering three language varieties including formal and non-emphasized, formal and emphasized and informal. The key factor of hamze phonological processes was found to be the constraint of HavePlace, i e. “having an oral place of articulation”, which realizes phonetically through the processes of deletion, reduction and substitution. Grammar of hamze pronunciation is finally obtained for three language varieties in the form of ranking constraints and in the frameworks of the multiple grammar and partially ordered grammar. The constraint HavePlace has the lowest priority in the grammar of the emphasized and non-emphasized formal varieties which is faithful to hamze pronunciation, and has the highest priority in the informal variety which is unfaithful to hamze pronunciation.
تبلیغات
