مدل یابی معادلات ساختاری تأثیر دین داری، حمایت اجتماعی و طرد همسالان بر رفتارهای پرخطر دانش آموزان (مقاله پژوهشی حوزه)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
مقدمه و اهداف: در نوجوانی تغییرات بزرگ، سریع، احساسی، فیزیکی و اجتماعی اتفاق می افتد (آخنباخ و گیتلمن،[1] 2011، ص366). این دوره زمانی است که نوجوانان نقش ها و مسئولیت های جدید را پذیرا شده و مهارت های اجتماعی را برای برعهده گرفتن نقش ها یاد می گیرند؛ ولی ازآنجاکه مدل و الگویی دقیق، روشن و همه جانبه در زمینه رفتار مناسب برای آنان مشخص نشده است، آنان به سبک و سنگین کردن رفتارها، آزمایش نقش ها، اعلام تمایز از بزرگسالان و گاه به نادیده گرفتن قواعد دست می زنند (شفرز،[2] 1392، ص147). عوامل مختلفی بر رفتارهای پرخطر تأثیرگذارند. باورهای دینی یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر رفتار و عمل افراد است. اندیشمندان معتقدند: دین همواره انسان را به سوی عمل نیک و پاداش در ازای آن دعوت کرده و نقش کنترلی بر رفتار انحرافی انسان ها داشته است. دسته دیگر از عوامل مؤثر بر رفتارهای پرخطر، گروه همسالان هستند. هنگامی که کودکان وارد دوره نوجوانی می شوند، نقش همسالان در زندگی آنان افزایش پیدا می کند (ستنبرگ و موناهان،[3] 2010، ص153). حمایت اجتماعی از متغیرهای دیگری است که می تواند در کاهش رفتارهای پرخطر نقش داشته باشد (شولتز و شوارتزبرگ،[4] 2015). حمایت اجتماعی میزان برخورداری از محبت، همراهی، مراقبت، احترام، توجه و کمک دریافت شده توسط فرد از سوی افراد یا گروه های دیگر مانند اعضای خانواده، دوستان و دیگران است (سارافینو،[5]1398، ص53). این مقاله با هدف تبیین نقش مدل معادلات ساختاری با متغیرهای دین داری، حمایت اجتماعی و طرد همسالان، در تأیید و برازش معنا دار آن نگاشته شده است.روش: روش پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است. از نظر روش، توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش عبارت است از تمامی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم منطقه درودزن شهر شیراز به تعداد 600 نفر، نمونه پژوهش براساس جدول مورگان 234 نفر بود که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از چهار پرسش نامه استفاده شده است:الف) پرسش نامه دین داری، توسط گلاک و استارک (1965) دارای 26 گویه است با یک مقیاس لیکرت پنج درجه ای (کاملاً موافق تا کاملاً مخالف) که هر ماده دارای ارزشی بین 1 تا 5 است؛ب) مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی توسط زاده محمدی و احمدآبادی (۱۳۸۸) ساخته شده این مقیاس شامل ۳۴ گویه برای سنجش آسیب پذیری نوجوانان در مقابل شش دسته رفتارهای پرخطرِ رانندگی خطرناک، خشونت، سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، مصرف الکل و دوستی با جنس مخالف است که پاسخگویان موافقت یا مخالفت خود را با این گویه ها در یک مقیاس 5 گزینه ای از کاملاً موافق (5) تا کاملاً مخالف (1) بیان می کنند.ج) پرسش نامه طرد همسالان این آزمون توسط طهماسیان (1384) و در قالب 15 سؤال طراحی شده است که احساس نوجوان از مطرود یا محبوب بودن را در گروه همسالان می سنجد. این پرسش نامه دارای دو خرده مقیاس پذیرش همسالان و طرد همسالان می باشد.د) پرسش نامه حمایت اجتماعی فلمینگ[1] و همکاران در سال 1982 تهیه شده است و دارای 25 سوال و 5 خرده مقیاسِ حمایت ادراک شده از خانواده، حمایت ادراک شده از دوستان، عقیده و نظر درباره اهمیت حمایت اجتماعی و حمایت ادراک شده عمومی است.نتایج: تأثیر دین داری بر مؤلفه اعمال ریسک پذیر در رانندگی نشان می دهد که مقدار تی برابر با 48/8- شده و این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد؛ ازاین رو اثرگذاری متغیر دین داری در رانندگی مورد تأیید می باشد. همچنین، میزان شدت این تأثیر منفی، غیرمستقیم و ضعیف بوده و برابر با 40/0- می باشد. تأثیر دین داری بر مؤلفه خشونت نشان می دهد که مقدار تی برابر با 05/20- شده و این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد؛ ازاین رو، اثرگذاری متغیر دین داری در میزان خشونت مورد تأیید می باشد. همچنین، میزان شدت این تأثیرمنفی، غیرمستقیم و قوی بوده و برابر با 80/0- می باشد. در دیگر متغیرها دیده می شود که تأثیر دین داری بر روی مصرف سیگار (مقدار تی برابر 95/19- و ضریب همبستگی 79/0-)، مصرف مواد مخدر (مقدار تی برابر 56/22- و ضریب همبستگی 83/0-) و مصرف الکل (مقدار تی برابر 41/20- و ضریب همبستگی 80/0-) نسبت عکس داشته که شدت آن در سه تا حالت قوی بوده است.همچنین، تأثیر متغیر دین داری در گرایش به دوستی با جنس مخالف منفی و غیرمستقیم بوده است؛ اما شدت آن ضعیف دیده شده است (مقدار تی برابر 63/8- و ضریب همبستگی 30/0). متغیر طرد همسالان در معنای کلی، بروز رفتارهای پرخطر را در پاسخ گویان افزایش داده است؛ به طوری که این تغییر در مؤلفه های رانندگی خطرناک (مقدار تی برابر 15/9 و ضریب همبستگی 51/0)، رفتارهای خشونت آمیز (مقدار تی برابر 80/9 و ضریب همبستگی 54/0)، مصرف سیگار (مقدار تی برابر 57/9 و ضریب همبستگی 53/0)، مصرف مواد مخدر (مقدار تی برابر 28/10 و ضریب همبستگی 56/0)، مصرف الکل (مقدار تی برابر 11/10 و ضریب همبستگی 55/0) و دوستی با جنس مخالف (مقدار تی برابر 08/10 و ضریب همبستگی 55/0) نشان داده شده است.بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که دین داری، طرد همسالان و حمایت اجتماعی پیش بینی کننده رفتارهای پرخطر دانش آموزان دختر متوسطه دوم منطقه درودزن شهر شیراز است. مدل برازش خوبی از داده های دنیای واقعی داشته است؛ یعنی اینکه در کلیت مدل معادله ساختاری، تأثیر متغیرهای دین داری، طرد همسالان و حمایت اجتماعی در مؤلفه های متغیر رفتار پرخطر تأیید شده و برازش معنا دار دارد. با توجه به بررسی های انجام شده پژوهش یا پژوهش هایی که صرفاً نقش دین داری، طرد همسالان و حمایت اجتماعی را به عنوان پیش بینی کننده رفتارهای پرخطر نشان دهد، یافت نشد؛ اما ازجمله پژوهش های همسو با فرضیه یادشده، پژوهش جزایری و همکاران (1398)، کلاته ساداتی و همکاران (1397)، کوهی و وفایی اقدم (1396)، افشانی و همکاران (1394)، بخشش بروجنی و همکاران (1399)، رزاقی و همکاران (1399)، احمدی و همکاران (1396)، محمدی و همکاران (1401)، عشایری و همکاران (1401)، زاددهش و باباخانی (1399)، الکساندر[2] و همکاران (2019)، کاپتانوویچ[3] و همکاران (2019) و کول و همکاران[4] (2020) می باشد. نوجوانان به عنوان گروه اصلی در معرض رفتارهای پرخطر محسوب می شوند. در این مرحله از رشد، نوجوان به دلیل خودمحور بودن ممکن است شناخت و برداشت کاملی از پیامدهای مخاطره آمیز رفتار خود نداشته باشد و بیشتر به کشف و تجربه موقعیت های پرخطر گرایش پیدا کند (کلوئپ[5] و همکاران، 2011). عوامل مختلفی در بروز رفتارهای پرخطر دوران نوجوانی دخالت دارند که نظارت والدین، پذیرش نوجوان از طرف همسالان مناسب، نگرش والدین و همسالان به رفتارهای پرخطر، الگوبرداری از همسالان و عدم مبادرت به رفتارهای پرخطر توسط خود والدین ازجمله عوامل مهم در عدم بروز رفتارهای پرخطر است (نارجیسو[1] و همکاران، 2013).تقدیر و تشکر: از همه کسانی که در این پژوهش به ما یاری رساندند، کمال تشکر و قدردانی را داریم.تعارض منافع: در این مقاله هیچ تعارض منافعی وجود ندارد.Structural Equation Modeling of the Effect of Religiosity, Social Support and Peer Rejection on High-Risk Behaviors of Students
Introduction and Objectives: During adolescence, major, rapid, emotional, physical, and social changes occur (Achenbach and Gitelman, 2011, p. 366). This is when adolescents accept new roles and responsibilities and learn social skills to assume roles. Still, since a precise, clear, and comprehensive model of appropriate behavior has not been determined for them, they resort to the assessment of behavior, experimenting with roles, declaring their distinction from adults, and in some cases, ignoring rules (Schafers, B; (translated by K. Rasekh, 2013, p. 147). Various factors influence risky behaviors. Religious beliefs are one of the important factors that influence individuals' behavior and actions. Some Scholars believe that religion always invites people to do good deeds and receive rewards for them, and it has played a guiding role in controlling people's deviant behavior. Another group of factors affecting risky behaviors is the peer group. Children entering adolescence are going through many changes and the role of peers in their lives increases (Steinberg and Monahan, 2010, p. 153). Social support is another variable and is an important predictor that can play a role in reducing risky behaviors (Schultz and Schwarzberg, 2015). Social support is the degree of affection, companionship, care, respect, attention, and help received by an individual from other people or groups such as family members, friends, and others (Sarafino; translated by Mirzaei, 2019, p. 53). The article aimed to explain the role of structural equation modeling with the variables of religiosity, social support, and peer rejection in its validation and meaningful relevance.Method: The present research method is practical in terms of purpose and descriptive-survey in terms of method. The statistical population of the research consists of all second year high school female students in the Dorudzan district of Shiraz, 600 people. The research sample was 234 people based on the Krejcie and Morgan table, who were selected by random sampling method. Four questionnaires were used in the present research.a) The religiosity questionnaire by Glock, CY, & Stark. R. (1965) has 26 items with a five-point Likert scale (completely agree to disagree) where each item has a value between 1 and 5.b) The Iranian Adolescent Risk Scale was developed by Zadeh-Mohammadi and Ahmadabadi (2009). This scale includes 34 items to measure the vulnerability of adolescents to 6 categories of risky behaviors; Dangerous driving, violence, smoking, drug use, alcohol use, and friendship with the opposite sex are the items that respondents express their agreement or disagreement with on a 5-point scale from strongly agree (5) to disagree (1).c) Peer Rejection Questionnaire: This test was designed by Tahmasian and Golmirzaei (2009) and consists of 15 questions that measure the adolescent's feeling of being rejected or loved by the peer group. This questionnaire has two subscales: peer acceptance and peer rejection.d) Fleming et al.'s Social Support Questionnaire (SSQ) was developed in 1982 and has 25 questions and 5 subscales: perceived support from family, perceived support from friends, opinion and attitude toward the importance of social support, and perceived public support.Results: The effect of religiosity on the component of risky driving shows that the t value is -48.8 and this value is greater than 1.96; therefore, the effect of the religiosity variable on driving was confirmed. Also, the intensity of this negative effect is indirect and weak and is equal to -0.40. The effect of religiosity on the component of violence showed that the t value is -20.05 and this value is greater than 1.96; therefore, the effect of the religiosity variable on the level of violence was confirmed. Also, the intensity of this negative effect is indirect and strong and is equal to -0.80. In other variables, it was seen that the effect of religiosity on cigarette consumption (t-value of -19.95 and correlation coefficient of -0.79), drug consumption (t-value of -22.56 and correlation coefficient of -0.83), and alcohol consumption (t-value of -20.41 and correlation coefficient of -0.80) has an inverse relationship, and its intensity has been strong in three cases. Also, the effect of the religiosity variable on the tendency to be friends with the opposite sex has been negative and indirect, but its intensity has been seen as weak (t-value of -63.8 and correlation coefficient of 0.30). The peer rejection variable has, in a general sense, increased the occurrence of high-risk behaviors in respondents. So that this change in the components of dangerous driving (t-value of 15.9 and correlation coefficient of 0.51); Violent behaviors (t-value of 9.80 and correlation coefficient of 0.54); smoking (t-value of 9.57 and correlation coefficient of 0.53); drug use (t-value of 10.28 and correlation coefficient of 0.56); alcohol use (t-value of 10.11 and correlation coefficient of 0.55) and friendship with the opposite sex (t-value of 10.08 and correlation coefficient of 0.55) were shown.Discussion and Conclusions: The results of the study showed that religiosity, peer group rejection, and social support are predictors of high-risk behaviors among female high school students in the Dorudzan district of Shiraz. The model had a good fit with real-world data, meaning that in the overall structural equation model, the effect of the variables of religiosity, peer rejection, and social support on the variable components of high-risk behavior was confirmed and the fit was significant. According to the studies conducted, no research was found that solely showed the role of religiosity, peer rejection, and social support as predictors of high-risk behaviors. However, the following studies can be mentioned among the studies that are in line with the mentioned hypothesis; Jazayerī et al. (2019), Kalat-e-Sadatī et al. (2018), Koūhi and Vafa'ī-Aghdam (2017), Afshanī et al. (2015), Bakhsh-e-Borojenī et al. (2018), Razzāghī et al. (2018), Ahmadī et al. (2017), Mohammadī et al. (2012), Ashayerī et al. (2012), Zad'dehesh and Babakhani (2012), Alexander et al. (2019), Kaptanovich et al. (2019), and Cole, Purcell, Keller, and Carlson (2020). Adolescents are considered the main group exposed to high-risk behaviors. At this stage of development, adolescents, due to their self-centeredness, may not fully understand and perceive the risky consequences of their behavior and may be more inclined to discover and experience high-risk situations (Kloep et al., 2011). Various factors contribute to the occurrence of risky behaviors during adolescence are involved, and parental supervision, acceptance of adolescents by appropriate peers, attitudes of parents and peers towards risky behaviors, role modeling from peers, and failure of parents to engage in risky behaviors themselves are among the important factors in preventing the occurrence of risky behaviors (Narjiso et al., 2013).Acknowledgment: We are deeply grateful to all those who helped us in this research.Conflict of Interests: There are no conflicts of interest in this article.
تبلیغات
