دستورهای نظریه بنیاد زبان فارسی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
از تدوین دستور سخن (1289ق) به دست میرزا حبیب اصفهانی، که عموماً نخستین دستورِ منظم و نوین زبان فارسی انگاشته می شود، بیش از 150 سال می گذرد. از آن هنگام تا کنون، دستورهای گوناگونی برای زبان فارسی تدوین شده است. دستورها غالباً به انواعی تقسیم و نام گذاری شده اند که از آن جمله می توان «دستور سنّتی»، «دستور تجویزی»، «دستور توصیفی»، «دستور جامع»، «دستور آموزشی» و «دستور علمی» را برشمرد . در این مقاله، طبقه بندیِ تازه ای را از انواع دستور مطرح می کنیم. در این طبقه بندی دستورها برمبنای معیارهای زبان شناختی و نظریهٔ زبانی به دو طبقه عمده تقسیم شده اند: دستور زبان شناختی و دستور غیرزبان شناختی. طبقهٔ زبان شناختی خود شامل دستورهای غیرنظریه بنیاد و دستورهای نظریه بنیاد است. سپس ویژگی های دستورهای این طبقات و زیرطبقات آنها معرفی شده است. مختصات هفت دستور با این معیارها ارزیابی شده اند: نگرش دستور به تعریف زبان و اجزایش، تعریف از خود دستور و سطوح آن، فرض ها، غایات و روش شناسی دستور، میزان توصیف گرایی دستور، سطوح کارایی، بهره گیری از مفاهیم بنیادین زبان شناسی و داشتن نظریهٔ دستور. نتایج این بررسی نشان می دهد که دستورهای نظریه بنیاد نسبت به دستورهای پیشین از توصیف گرایی و تبیین گری بیشتری برخوردارند. نگاهی به سیر تحولات مفاهیم و نوآوری های زبان شناسی نظری و انطباق آن با پیدایش انواع دستور در زبان فارسی گواه این اندیشه است که دگرگونی های نظری عالم زبان شناسی، در گذر زمان، آشکارا در حوزه تدوین دستور اثرگذار بوده و به شکل گیری گونه ای گفتمان علمی و تخصصی در حوزه دستور انجامیده است.Persian Theory-Driven Grammars
More than 150 years have passed since the compilation of dastur-e sokhxan (1289 AH) by Mirzā Habib e Esfahāni, which is generally considered the first orderly and modern grammar of the Persian language. Since then, various Persian grammars have been compiled. Grammars are often divided into types, including "traditional grammars", "prescriptive grammars", "descriptive grammars", "comprehensive grammars", "pedagogical grammars" and "scientific grammars". In this article, based on linguistic criteria, we present a new classification for Persian grammars: 1) non-linguistic grammars, 2) linguistic grammars which include two subtypes: a) non-theory-driven, and b) theory-driven grammars. The characteristics of seven grammars have been evaluated by such criteria as: 1) definition of language and its components, 2) definition of grammar and its levels, 3) its assumptions, 4) its goals 5) its methodology, 6) level of descriptiveness of grammar, 7) levels of adequacy of grammar , 8) types of explanations, 9) the adaptation of general linguistics, and 10) its theoretical orientation. The results of the study show that the theory-driven grammars are more descriptive and explanatory than the previous ones. The chronology of the evolution of the concepts and innovations of the science of linguistics in the western world and its adaptation to the emergence of grammar types in the Persian language confirms the idea that the advances of theoretical linguistics over time have a significant effect on the nature of Persian grammars.
تبلیغات
