ارزیابی و پهنه بندی خطر قنات های متروکه در شهر سبزوار (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
شهر سبزوار در گذشته ای نه چندان دور منبع تأمین آب کشاورزی و شرب شهری از قنات ها حاصل می شده است.. در محدوده شهر سبزوار 12 رشته قنات وجود دارد که از این تعداد 10 رشته در بافت مرکزی شهر قرارگرفته است. در چند دهه اخیر با گسترش شهرنشینی، حفر چاه های عمیق جهت تأمین آب شرب و تداوم خشک سالی ها به مرور زمان اکثر این قنات ها خشک و بایر شده اند. دردهه 1370 شهر سبزوار با توسعه بی رویه شهرنشینی مواجه می شود، در این زمان شرکت آب و فاضلاب با ایجاد سیستم شبکه فاضلاب برخی از این قنات ها را مسدود و از طرفی برخی از ساکنین از این مجاری قنات ها بجای شبکه فاضلاب استفاده کردند. با توجه به عمق قنات ها و جنس زمین در برخی از مناطق شهر که غیرقابل نفوذ است، آب در لایه های زیرین تجمع یافته و منجر به بالا آمدن سطح آب از 18 متر در دهه 1350 به 4 متر در حال حاضر شده است. در این پژوهش، خطر نشست زمین در شهر سبزوار مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، با استفاده از نقشه های توپوگرافی 50000 :1، موقعیت رشته و میل قنات ها شناسایی گردیده است، سپس با استفاده از نقشه طرح جامع شهر سبزوار با مقیاس 1:10000 مصوبه سال 1389 به بررسی کاربری های موجود در سطح شهر و انطباق آن با نقشه مسیر قنات ها پرداخته و نهایتاً با استفاده از نرم افزار ArcGISلایه های هر کاربری با یک حریم 15 متر در مسیر قنات ها ترسیم و نقشه پهنه بندی خطر قنات ها تهیه گردیده است. نتایج تحقیقات نشان می دهد 85 درصد از بافت مرکزی شهر در معرض خطر ریزش قنات ها قرار دارد. در این رابطه، بیشترین کاربری در معرض خطر کاربری مسکونی با 7/54 درصد و سپس کاربری ارتباطی با 25 درصد در مسیر خطر مستقیم نشست قنات ها واقع شده اند، استفاده از این کاربری ها تقریبا 24 ساعته می باشد که بر میزان و شدت خطر می افزاید.Evaluation and Zoning of the Dangers of Abandoned Qanats in Sabzevar city
Introduction
Sabzevar city has hot summers with dry and cool climate. Not so long ago, in this city water supply sources for agriculture and drinking were Qanats. Qanats have been one of the oldest and the most economical ways of extraction of ground water in Iran. In Sabzevar city, there are 12 Qanats that extending from north to south ; they called Afzal abad,Haj abbas, Fath abad, haj mulla, Jafar abad, naghabashk, Saleh abad , Sanjar abad, Aghasi,Kolah farangi,Amid abad and Ghasabeh. Eight of these Qanats are located in central and historical texture. Over the past few decades, the expansion of the city and the city, the deep excavations for drinking water and the continuation of droughts over time have left most of these Qanats dry.
In 1370s with city physical development and creation new places added to residential texture. In this time Water & Sewage Company by making network of sewage system blocked some of these Qanats and some of the habitants used Qanats channels instead of sewage network system. At the present time, due to the depth of Qanats and gender of land, some areas of the city are impenetrable. So water is accumulated in underling layers and has led to rising water level of 18 meters in 1350s to 4 meters now. This situation is caused urban development and urban planning to be difficult due to population growth and need for modern construction. This issue especially in deep digs and high densities has added the burden of abandoned Qanats beneath the city and subsequently land subsidence and destruction of structures have caused financial and, in some cases, criminal losses.
Discussion and Results
The study of comprehensive plan map of Sabzevar city and its correspondence with the map of Qanats routes and also drop down and raise the water, show that central parts and worn texture of Sabzevar city includes 186 hectares of the total area of the city had the most subsided, in other words 85 percent of these collapses happened in these textures. The study of GIS layers show the uses of Sabzevar city from total urban usage are at the risk of subsidence & landslide of the Qanats .54/7 percent is related to residential uses in low, medium and high densities that are located in the direct danger of the subsidence of the Qanats, also the urban transport network, which has a large part of the city's surface after residential use, is located in the direct danger of falling and collapsed earth. Studies show that 25 percent of the communication network is constructed along or adjacent to the longitudinal route of the city's Qanats. The daily commuting of vehicles, especially during daytime, on loose and unstable sediments, exacerbates the risk of collapse.
Given the fact that the use of these applications is approximately 24 hours, this problem adds up to the severity of the risk.
Conclusions
In general, it should be concluded that in the zoning of the risk of land subsidence, there are other factors such as type of building materials, construction principles, building strength, building height, building density, residential land cover, Water stagnation is effective in reducing the risk of land subsidence. In this regard, it is necessary to establish technical and legal regulations to encourage the owners of buildings constructed on Qanats to identify and control the danger and also determination and assignment of the various stages of construction of new buildings and facilities (authorized) in zones with the probability of the existence of Qanats. Also, identifying the blocked routes of the Qanats and trying to reopen the natural drainage route is one of the most important tasks of Sabzevar municipality managers.
تبلیغات
