نشست

یکی از عمده ترین مشکلات عملیات ساختمانی، جلوگیری از هرگونه تغییر شکل نامتعارف در پی سازه ها می باشد که اغلب می تواند منجر به تخریب سازه گردد. در این تحقیق تلاش گردیده است تا ویژگی های مقاومتی خاک رسی گچی و همچنین تأثیر آبشویی گچ از خاک بر نشست و مقاومت آن مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور نمونه های مصنوعاً گچی شده با درصدهای مختلف گچ، تهیه و آزمایش های متنوعی از قبیل تعیین حدود آتربرگ، تراکم، نشست تحت بار ثابت در حالت معمولی و همراه با آبشویی و تعیین مقاومت روی نمونه ها انجام شد. نتایج نشان دادند که افزایش مقدار گچ در کاهش حدود آتربرگ، وزن واحد حجم خشک، مقاومت و افزایش نشست نقش مهمی را دارا می باشد. از طرفی آشکار شد که آبشویی فاکتوری بسیار مهم در نشست های بعدی و کاهش مقاومت این خاک می باشد. بنابراین وجود گچ می تواند یکی از پارامترهای مهم مهندسی در عملیات ساخت سازه های هیدرولیکی محسوب گردد.

در فرآیند مرمت بناهای تاریخی یکی از ارکان بسیار مهم و اساسی، آسیب شناسی است. آن چنان که فقط با آسیب شناسی صحیح و دقیق، طرح مرمت صحیح و کارآمد به دست خواهد آمد. از میان آسیب های مختلف و متنوعی که در بناهای تاریخی ایجاد می گردد، ترک های سازه ای دیوارها مقوله بسیار مهم و ویژه ای است که می تواند پایداری و تعادل سازه بنا را به مخاطره انداخته و روند تخریب را تسریع نماید. این ترک ها به سبب ایجاد اختلال در ناپایداری و تعادل ایستایی دیوار ایجاد می گردد و معمولاً هر عامل مخل منجر به یک ترک می شود. لیکن در مواردی پس از این که عامل مخلی موجب ناپایداری دیوار و ایجاد ترک گردید، مشاهده می شود که با رشد و پیشرفت ترک، ترک های ثانویه و جدیدی شکل می گیرد. لذا همواره این سؤال مطرح است که ترک اولیه چه تغییراتی در تعادل ایستایی دیوار ایجاد می کند که موجب به وجود آمدن ترک های ثانویه می گردد. به همین دلیل، در پاسخ به این سؤال، پژوهش حاضر با هدف تحلیل استاتیکی نحوه شکل گیری ترک های ثانویه در دیوارهای بدون بازشو انجام گردیده است. روش تحقیق، مطالعات تئوری و تحلیلی استاتیکی است که سعی شده به طور میدانی، مصادیقی به منظور راستی آزمایی نتایج تحلیل ها یافته و ارائه شود. بر اساس مطالعات انجام شده، هنگامی که نشست معمولی در هر یک از دو انتهای دیوار و یا تقریباً در تمام طول دیوار اتفاق می افتد، ترک های ثانویه ایجاد نمی شوند؛ بلکه زمانی ترک های ثانویه مشاهده می شود که نشست در قسمت میانی و یا نشست بلند در ابتدا یا انتهای دیوار رخ داده باشد. همچنین، شکل ترک های ثانویه بستگی به طول ناحیه نشست کرده دیوار و شکل ترک های اولیه دارد.

در روند مرمت بناهای تاریخی، قبل از تهیه طرح مرمت، آسیب شناسی ضروری و ناگزیر می باشد. به عبارتی آسیب شناسی دقیق و صحیح، موفقیت طرح مرمت را تضمین خواهد نمود. فرآیند آسیب شناسی عملی تحلیلی بوده که می بایست متکی بر استدلال های قوی و صحیح باشد تا نتیجه مطلوب حاصل آید. از جمله آسیب هایی که نیازمند استدلال و بررسی های تحلیلی می باشد، ترک های ناشی از نشست در دیوارها است. با وقوع نشست تعادل نیرویی بنا برهم خورده و متعاقب آن ترک ها ایجاد می شوند. از سوی دیگر ترک ها در دیوارها می توانند افزون بر تاپایداری ناشی از نشست، پایداری و تعادل سازه بنا را به مخاطره انداخته و با کاهش مقطع مقاوم دیوار، روند تخریب بنا را تسریع نمایند. لذا همواره مطالعه تحلیلی و استاتیکی ترک های ناشی از نشست در دیوارها از اهمیت ویژه و جایگاه خاصی برخوردار بوده است. به همین علت محققین مختلفی به مطالعه و تحلیل استاتیکی ترک های ناشی از نشست پرداخته و برای تشخیص و تحلیل آن ها، نسبت ها و روابطی بر مبنای طول نشست و ارتفاع دیوار بدون بازشو به دست آورده اند. لیکن همواره این سوال مطرح می باشد که آیا روابط به دست آمده برای تحلیل ترک های ناشی از نشست دیوار بدون بازشو کفایت می کند؟ به عبارت دیگر آیا حالت های دیگری از نشست و روابط مربوط به آن وجود دارد که تا کنون مطالعه نشده باشد؟ به همین جهت در پاسخ به سوال فوق، این پژوهش با هدف یافتن روابط جدید برای گسترش و تکمیل روابط و نسبت های موجود در ترک های ناشی از نشست دیوار بدون بازشو انجام شده است. روش تحقیق در انجام این پژوهش به صورت مطالعات تئوری و تحلیل استاتیکی می باشد و سعی شده در ارتباط و اتصال با پژوهش های دیگر محققین باشد. بر اساس پژوهش انجام شده، می توان حالت دیگری از نشست دیوار بدون بازشو را علاوه بر حالت هایی که دیگر پژوهشگران مورد مطالعه قرار داده اند در نظر گرفت. هم چنین با تعریف و تحلیل مدل استاتیکی مناسب، روابط و نسبت های جدید به همراه شکل ترک ها به دست آمده و مشخص گردید که شکل ترک بستگی به طول ناحیه نشست دارد.

علیرغم گذشت بیش از یک قرن از نخستین کاربرد اصطلاح «منظر فرهنگی»، با تدوین دستورالعمل نحوه ورود مناظر فرهنگی به لیست میراث جهانی در شانزدهمین جلسه مرکز میراث جهانی یونسکو در سال 1992، این عبارت در اسناد بین المللی جایگاهی ویژه یافت. بررسی تاثیر متقابل انسان و طبیعت در گذر زمان به منظور تقویت و محافظت از آنها و باز شناخت تنوع مناظر فرهنگی، اقدامی موثر در ثبت این آثار ارزشمند می باشد. مرکز میراث جهانی یونسکو نخستین و مهم ترین نهاد بین المللی حفاظت از منظرهای فرهنگی می باشد. لذا هدف این مقاله تبیین تجربیات منظر فرهنگی در بازه زمانی 1992-2017 در اسناد مرکز مذکور است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با روش مطالعه کتابخانه ای می باشد. این مقاله ضمن بررسی مفهوم منظر فرهنگی و معیارهای آن در مدارک منتشر شده مرکز میراث جهانی، به واکاوی نشست های برگزار شده و سیر تحول مفهوم مذکور و بررسی تنوع تاثیرات متقابل انسان و محیط می پردازد. تغییر معیارهای ثبت مناظر فرهنگی، تدوین دسته بندی مناظر و بررسی نشست های تخصصی به صورت موضوعی و موضعی از یافته های این پژوهش می باشد. به عنوان مثال در بخش نشست های موضعی، مناظر فرهنگی قاره های مختلف کنکاش شده یا در بخش موضوعی، منظر فرهنگی آبراهه ها، جاده ها، کوه ها، بیابان ها، تاکستان ها، تراسهای برنج مورد توجه قرار گرفته اند. بررسی آثار ثبت شده در 6 منطقه تعریف شده بیانگر عدم تناسب ثبت آثار بوده و منطقه اروپا حدود 50 درصد آثار را به خود اختصاص داده است.

شهر سبزوار در گذشته ای نه چندان دور منبع تأمین آب کشاورزی و شرب شهری از قنات ها حاصل می شده است.. در محدوده شهر سبزوار 12 رشته قنات وجود دارد که از این تعداد 10 رشته در بافت مرکزی شهر قرارگرفته است. در چند دهه اخیر با گسترش شهرنشینی، حفر چاه های عمیق جهت تأمین آب شرب و تداوم خشک سالی ها به مرور زمان اکثر این قنات ها خشک و بایر شده اند. دردهه 1370 شهر سبزوار با توسعه بی رویه شهرنشینی مواجه می شود، در این زمان شرکت آب و فاضلاب با ایجاد سیستم شبکه فاضلاب برخی از این قنات ها را مسدود و از طرفی برخی از ساکنین از این مجاری قنات ها بجای شبکه فاضلاب استفاده کردند. با توجه به عمق قنات ها و جنس زمین در برخی از مناطق شهر که غیرقابل نفوذ است، آب در لایه های زیرین تجمع یافته و منجر به بالا آمدن سطح آب از 18 متر در دهه 1350 به 4 متر در حال حاضر شده است. در این پژوهش، خطر نشست زمین در شهر سبزوار مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، با استفاده از نقشه های توپوگرافی 50000 :1، موقعیت رشته و میل قنات ها شناسایی گردیده است، سپس با استفاده از نقشه طرح جامع شهر سبزوار با مقیاس 1:10000 مصوبه سال 1389 به بررسی کاربری های موجود در سطح شهر و انطباق آن با نقشه مسیر قنات ها پرداخته و نهایتاً با استفاده از نرم افزار  ArcGISلایه های هر کاربری با یک حریم 15 متر در مسیر قنات ها ترسیم و نقشه پهنه بندی خطر قنات ها تهیه گردیده است. نتایج تحقیقات نشان می دهد 85 درصد از بافت مرکزی شهر در معرض خطر ریزش قنات ها قرار دارد. در این رابطه، بیشترین کاربری در معرض خطر کاربری مسکونی با 7/54 درصد و سپس کاربری ارتباطی با 25 درصد در مسیر خطر مستقیم نشست قنات ها واقع شده اند، استفاده از این کاربری ها تقریبا 24 ساعته می باشد که بر میزان و شدت خطر می افزاید.