فارابی در روایت سید جواد طباطبایی: سه تفسیر، سه استنتاج (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مهم ترین مشکل در مطالعه فلسفه سیاسی فارابی، درک ماهیت معماگونه اندیشه اوست که از ترکیب فلسفه سیاسی یونانی، اندیشه ایرانشهری و آموزه های اسلامی به وجود آمده و به راحتی در سه گانه مشهور مستشرقین یعنی فلسفه سیاسی یونانی، شریعت نامه های فقهی و اندرزنامه های ایرانشهری نمی گنجد. در پژوهش حاضر، چارچوب کلی روایت های ارائه شده درباره فارابی به سه مقام توصیف (پرسش های منبع یابی)، تفسیر (پرسش های هویت یابی) و استنتاج (پرسش های تمدنی) تقسیم شده است و با فرض اهمیت اساسی مقام دوم ادعا می گردد که مهم ترین مسئله در تفسیر و هویت یابی اندیشه فارابی مسئله «نحوه جمع عقل و وحی یا اسلام و فلسفه یونانی» نزد اوست. بر همین اساس ضمن نقد برخی گونه شناسی های ارائه شده در تفسیر اندیشه فارابی، گونه شناسی چهارگانه ای (فیلسوف نامسلمان/ متکلم نافیلسوف/ ملی گرای نامسلمان/ مؤسس فلسفه اسلامی) ارائه می گردد که سه نوع اول بر پایه امتناع فلسفی جمع عقل و دین و گونه آخر بر پایه امکان فلسفی جمع عقل و دین استوار است. در نهایت با ارزیابی نوشته های سید جواد طباطبایی بر پایه این دستگاه مفهومی مشخص می شود ما در آثار وی نه با یک فارابی که با سه فارابی مواجهیم و وی به فراخور زمینه و فضای بحث، یکی از سه تفسیر اول و سه استنتاج تمدنی متعارض (ظهور مقطعی عصر اومانیسم اسلامی/ زوال تدریجی اندیشه سیاسی در ایران/ مقاومت و حفظ ایران زمین در برابر تازی گری ایدئولوژیک) را درباره فارابی ارائه کرده است که در نهایت به کاهش اعتبار علمی و واسازی وحدت روایی وی انجامیده است.Farabi in Seyed Javad Tabatabaee’s Reading: three interpretations, three inferences
The principal problem in studying Farabi’s political philosophy is working out the dilemma of his thought, which has adopted three sources: Greek political philosophy, Iranshahri (Persian Polis) pre-Islamic political thoughts, and Islamic courses; who doesn’t accommodate properly in orientalist’s trinary category: Greek Political Philosophy/ Fighi Shari’at-Name/ Iranian Siasat-Name. This article dividing the overall framework of presented readings of Farabi (offers by multiple Western or Iranian orientalists) into three main positions: Describing Status (source discovering questions)/ Interpretation Status (identity discovering questions)/ Inference Status (Civilization questions); assuming the great importance of the second status, claims the principal issue in interpretation and identity discovering of Farabi’s Thought is the question of “the way of gathering Reason-Revelation or Islam-Greek philosophy together” and Farabi’s special answer to it. Therefore, criticizing some typologies presented to categorize the multiple interpretations, the authors hold the fourfold category (non-Muslim philosopher/ non-philosopher theologian, non-Muslim Nationalist/ founder of Islamic Philosophy) in which three former ones have established on philosophical refusal of making Rationality compatible with Religion, and the latter last one stands on possibility of making philosophy compatible with Islam. Ultimately evaluating Seyed Javad Tabatabaee’s treatises with this framework, reveals that we meet more than one Farabi in his works. By and large Tabatabaee, depending on the content and context of the debates, has introduced one of the first three Farabi types, evolving three contradictory inferences about Farabi’s intellectual role in Islamic civilization: (leading to) temporary appearance of Islamic Humanistic Age/ gradually deterioration of political thought in Iran/ resistance and preserving Iran-state against Ideological pan-Arabism). Three contradictory interpretations and inferences which eventually degrades the academic credit of Tabatabaee’s works and leads to diverging the unity of his reading of Farabi.
تبلیغات
