نقش ژئوپلیتیک انرژی در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در فضای ژئواکونومیک فعلی جهان که انرژی، محور سیاست و استراتژی کشورهای بزرگ و صنعتی است، اصلی ترین فشار برای تصاحب آسان منابع آن روی کشورهای اطراف حوزه خلیج فارس و سپس خزر می باشد. نکته حائز اهمیت و مثبت اینکه، ایران به دلیل قرارگرفتن میان این دو حوزه و داشتن رتبه دوم ذخایر نفت و گاز جهان به عنوان بازیگر تأثیرگذار نقش با اهمیتی دراستراتژی جهانی ژئوپلیتیک انرژی پیدا کرده است. اما در چهار دهه اخیر بر پایه نگرش دکترین انقلابی و ضدغربی و نیز اقتصاد رانتیر ، همواره با اقدامی هماهنگ از سوی کشورهای مخالف خود، در جهت کاهش وزن ژئوپلیتیکی و قدرت ملی ، با دغدغه تهدید مداوم علیه امنیت ملی مواجه بوده است. لذا به ناچار با سلسله تصمیم های متوالی رئالیستی، نورئالیستی و وابستگی متقابل در جهت بازیگری و نقش آفرینی در ژئوپلیتیک انرژی تلاش دارد اهداف، ارزش ها و منافع خود را با جهان اقتصادمحور گره زده، تا به امنیت ملی دلخواه خود برسد. از اینرو مقاله حاضر، با هدف بررسی نقش ژئوپلیتیک انرژی در جهان و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران به دنبال پاسخگویی به سوال کلی زیر می باشد که: نسبت تأثیرگذاری ژئوپلیتیک انرژی بر امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران چگونه می باشد؟ در این راستا ، نتیجه آزمون تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده رایج از کُدهای جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی و روابط بین الملل نشانگر آن است که: ایران با داشتن ظرفیت بالای ژئوپلیتیکی در منطقه از جمله قرارگیری در کانون تولید و انتقال نفت و گاز جهان و نیزداشتن نقش حیاتی در معادلات انرژی جهان می تواند به جایگاه استراتژیک و وزن ژئوپلیتیکی بی همتایی در خاورمیانه برسد. اما بعد از انقلاب با تغییر نگرش اهداف، منافع و ارزش ها در امنیت ملی، در کنار وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و اقتصاد رانتیر، برخی کشورهای جهان در جهت کاهش قدرت ملی و وزن ژئوپلیتیکی ایران در منطقه تلاش کرده اند. آنها با تحریم نفت و گاز ایران به دنبال عدم نقش آفرینی آن در ژئوپلیتیک انرژی منطقه و جهان می باشند. این مسأله تاثیر مستقیم بر امنیت و یا ناامنی ملّی جمهوری اسلامی ایران می گذارد.Investigating the Geopolitical Role of Energy in the National Security of Iran
According to the geo-economic approach to international relations and politics we can claim that energy constitutes the core of policies and strategies adopted by the large and industrial countries, the main pressure is on the Persian Gulf and Caspian Sea littoral states to facilitate domination over their energy resources. What is important and promising is that, Iran, because of being located between these two marine bodies and possessing the second largest oil and gas reserves in the world, has become an important and effective role-player in the global geopolitical strategies. However, in the recent four decades, on the basis of its revolutionary, anti-Western doctrine and rentier economy, it has always faced concerted efforts by the opposing countries who intend to reduce its geopolitical weight and sovereign power and pose a constant national security threat to it. Therefore, it has inevitably taken a set of subsequent realistic, neo-realistic decisions and through mutual dependence for role-playing in energy geopolitics, it has been trying to tie its objectives, values and interests to the economy-oriented world and achieve its desirable national security. Therefore, with the purpose of investigating the role of energy geopolitics in the world and its impacts on Iran's national security, the present paper tries to answer the question that: what is the proportion of energy geopolitics' influence on the national security in the Islamic Republic of Iran? In this way, the results of the research test using descriptive analytical method and the codes of geopolitics, political sciences and international relations indicate that Iran, capitalizing on high geopolitical capacities in the region, through being located at the hub of the world's oil and gas production and transmission, and through its crucial role in the world's energy equations can gain a strategic and unparalleled geopolitical weight in the Middle East. However, following the Islamic Revolution in 1979, with the transformation of Iran's objectives, interests and values in its national security, as well as excessive dependency on the oil revenues and a rentier economy, the world countries have been working toward reducing the sovereign power and the geopolitical weight of Iran in the region. Through imposing sanctions on Iran's oil and gas sector, they have pushed for an absence of Iran's role-playing in the regional and global geopolitical developments. This leaves a direct impact on the national security or insecurity of the Islamic Republic of Iran.
تبلیغات
