وحدت اسلامی در جنگ های صلیبی؛ موانع و راهبردها (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

صلیبی ها در سده های میانه بخش هایی از قلمرو غربی جهان اسلام را تصرّف و استقرارشان را تا سده ششم و هفتم تداوم بخشیدند. توجه به آموزه های دینی فارغ از تعدّد قومی، سیاسی و مذهبی، می توانست نقش راهبردی در نحوه رویارویی مسلمانان با مهاجمان صلیبی داشته باشد. پرسش اصلی پژوهش این است که آموزه وحدت اسلامی در سه دوره آغازین، میانی و پایانی جنگ های صلیبی چه تأثیری بر رویارویی مسلمانان با مسیحیان داشته است؟ دستاوردهای این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، نشان می دهد، کاربست آموزه وحدت در جبهه اسلامی با موانعی چون فقدان انسجام سیاسی، تنوّع قومی و تشتّت مذهبی و فعالیّت مستقل برخی گروه های شبه نظامی مانند اسماعیلیه روبرو بود. با این همه گاهی با بازخوانی برخی آموزه های مشترک دینی مانند خاتمیّت پیامبر(ص)، جامعیّت و برتری دین اسلام، وجوب جهاد با کفّار و لزوم اطاعت از ولی امر، وحدت اسلامی تحقّق یافته است. تغییر ساختار سیاسی به شکل همگرا با ائتلاف برخی دولت های منطقه توسط عمادالدین زنگی، انسجام ساختار عقیدتی به همّت نورالدین زنگی و تلفیق آنها از سوی صلاح الدین ایوبی، راهبردهایی بود که تکوین جبهه متّحد اسلامی را میسّر ساخت و الگویی برای سلاطین مملوکی شد.