بررسی انتساب چند اثر فارسی علم حساب به نصیرالدین طوسی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در میان رسایل پرشمار فارسی علم حساب، چندین اثر به نصیرالدین طوسی (597-672ق) منسوب شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با گردآوری، تحقیق و تتبع در دست نویس های مذکور، درستی یا نادرستی انتساب ها را تا حد امکان بررسی کند. فهرست نوسان، اثری با عنوان جامع الحساب بالتخت والتراب را برگردان فارسی رساله مشهور طوسی در حساب هندی، جوامع الحساب بالتخت والتراب ، می دانند که علی رغم شباهت های میان متنی بسیار زیاد، ترجمه جوامع الحساب نیست و به سبب ردپای فارسی کهن در آن پیش از جوامع الحساب پدید آمده است. همچنین اثری فارسی در جبر و مقابله با نام گزیده به کتابت علاءالدوله یزدی در 1057ق را بنا بر دیباچه آن، ترجمه الجبر و المقابله طوسی می پندارند؛ اما این رساله در اصل، فصل سوم از اثری مفصل تر در حساب با عنوان ختم به ضِعف تألیف و تحریر ابوالقاسم جرجانی در950ق است. اثر دیگر موسوم به رساله ضرب و قسمت با اینکه در اکثر فهارس ناشناس مانده و بعضاً ترجمه جوامع الحساب انگاشته شده، بخشی از رساله طوسی در حساب هوایی با نام جامع الحساب است.Examining the Attribution of Certain Persian Works on Arithmetic to Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī
Among the large variety of Persian treatises on arithmetic ( ʿilm al-ḥisāb ), a few are attributed to Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī (597-672/1201–1274), which need to examine. Many cataloguers identified a Persian work assumed to be the translation from his well-known work, Jawāmiʿ al-ḥisāb bi al-Takht was-al-turāb ( The Comprehensive Collection of Arithmetic with the Board and Dust ) on Indian arithmetic, despite the numerous intertextual similarities, it is not a translation of Jawāmiʿ al-ḥisāb and based on some traces of Old Persian, it dates back to earlier. A Persian treatise on algebra called Guzῑda ( The Compendium ), copied by ʿAlāʾal-Dawla Yazdῑ in 1057/1647, is considered a translation of Ṭūsī's algebra ( al-Jabr was-al-muqābala ). However, this treatise is essentially the third chapter of a more extensive and more detailed work on arithmetic entitled Khatm bi Żiʿf and composed by Abū al-Qāsim Jurjānῑ in 950/1543. Another work, known as al-Żarb wa-al-qismat , is a part of Tusi's treatise on practical arithmetic, Jāmiʿ al-ḥisāb , although it remains unidentified in most catalogues and is considered to be a translation of Jawāmiʿ al-ḥisāb .
تبلیغات
