نقش دانش بومی روستاییان در کاهش آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان جیرفت) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از عوامل مهم اسیب پذیری سکونتگاه های روستایی در کشور در دهه های اخیر، مخاطرات طبیعی چون زلزله، بروز خشکسالی ها ، سیلاب ها بوده است و موجب تخلیه روستاها و تخریب زیادی شده است. به نظر می رسد علل افزایش این بحران ها ناشی از عدم توجه به رویکردهای پایین به بالا، محلی، مشارکتی و دانش ها و تجربیات بومی مردمان در مدیریت بحران ها بوده است. در این راستا روستاهای بخش مرکزی شهرستان جیرفت در دهه-های اخیر با مخاطراتی همچون سیل و خشکسالی مواجه بوده اند که معیشت روستاییان را تحت تأثیر قرار داده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی ارزیابی دانش بومی روستاییان جهت کنترل مخاطرات طبیعی و کاهش آسیب پذیری روستاها انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری شامل سرپرستان خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان جیرفت است که از 12 روستای نمونه ، 261 خانوار با فرمول کوکران و به روش تصادفی ساده تعیین حجم و انتخاب شدند. داده های بدست آمده از طریق عملیات میدانی (پرسشنامه) به کمک روش های آماری تحت نرم افزار SPSS پردازش و تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که خطرات خشکسالی و سیل عمده ترین خطرات طبیعی از نظر مردم منطقه بوده است که در حد بالایی سبب آسیب پذیری روستاها شده است و میزان دانش مخاطره شناسی بومی و میزان تأثیرگذاری آن در محدوده مورد مطالعه، بالاتر از حد متوسط (3) ارزیابی گردید و میزان دانش بومی مردم با سن آنها رابطه معناداری مثبت داشته ولی با جنسیت و نوع شغل رابطه معناداری تایید نشد.