بررسی قلب واجی در زبان فارسی: همزمانی، در زمانی و نظریه بهینگی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

قلب واجی فرایندی واجی است که در آن ترتیب زنجیره ها معکوس می شود، موضوع مطالعات فراوانی بوده است. این فرایند بر طبق حوزه عملکرد می تواند منظم یا نامنظم باشد و در زبان فارسی مطالعات همزمانی را به در زمانی پیوند می دهد. این فرایند به نوبه خود می تواند پیامدهایی را برای نظریه واجی داشته باشد. هدف اصلی این مقاله بررسی شرایطی است که طی آن قلب واجی به طور همزمانی (در فارسی امروزی) و به طور در زمانی در زبان پهلوی (زبان ایرانی میانه) روی می دهد. در این مقاله ابتدا قلب واجی از جنبه های مختلفی به ویژه تاریخی مورد بررسی قرار گرفت و سپس عوامل و بافت وقوع آن مشخص گردید. همچنین این فرایند با استفاده از محدودیت هایی چون قانون برخورد هجا، اصل ترتیب رسایی و ... در قالب نظریه بهینگی بررسی شد. علاوه بر این مشخص گردید که واج ها به طور یکسانی در فرایند واجی عمل نمی کنند و r پربسامدترین و z کم بسامدترین واج در این فرایند می باشند.