مسئولیت پذیری فردی

دوران نوجوانی زمان ارزشمندی برای یادگیری مسئولیت پذیری اجتماعی است، زیرا در این دوران است که فرد دوست دارد استقلال بیشتری داشته باشد و باید تصمیماتی درباره برخی از ارزش ها و روش های رفتاری خود بگیرد. یکی از فاکتورهای اصلی که می تواند به انتخاب های نوجوانان پختگی ببخشد، میزان مسئولیت آن ها در کارهای شخصی و اجتماعی است. در این راستا، این پژوهش به بررسی رابطه بین سبک زندگی و مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی در بین دانش آموزان شیرازی پرداخته است. تکنیک مورد استفاده در این تحقیق پیمایش است و داده ها از طریق پرسشنامه خودگزارشی جمع آوری شد. نتایج تحقیق بطور کلی بیانگر این است اگرچه مسئولیت پذیری در مدرسه و مسئولیت پذیری فردی در میان دختران بیش از پسرها بود اما، مسئولیت پذیری اجتماعی پسرها بیش از دختران می باشد. بعلاوه، مسئولیت پذیری اجتماعی و فردی و مسئولیت پذیری در مدرسه رابطه معنی داری با ابعاد مختلف سبک زندگی دارد.

هدف از پژوهش حاضر ارائه مدلی برای ارتقاء مسئولیت پذیری فردی، اجتماعی، حرفه ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران بود. از لحاظ هدف پژوهشی کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده-ها به روش توصیفی- پیمایشی با رویکرد آمیخته می باشد. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل خبرگان آموزش عالی و متخصصین مرتبط با موضوع در دانشکده های دانشگاه علوم و تحقیقات تهران می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و با اشباع نطری تعداد 23 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در بخش کمی پژوهش جامعه آماری شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده های ذیربط بودکه با استفاده از جدول نمونه گیری مورگان و روش نمونه گیری ترکیبی ( خوشه ای- طبقه ای) تعداد 387 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که روایی آن با استفاده از روش بررسی توسط اعضا و باز بینی توسط همکاران تایید شد. و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته در 44 گویه به عنوان ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شد. بر اساس نتایج مسئولیت پذیری فردی شامل چهار زیر مقوله فرعی (هویت ملی، خود آگاهی، آینده نگری، خود توسعه ای)؛ مسئولیت پذیری اجتماعی شامل سه زیر مقوله فرعی (دیگر خواهی، توسعه پایدار، وفاق اجتماعی) و مسئولیت پذیری حرفه ای شامل 5 زیر مقوله ی فرعی (دانش حرفه ای، فرهنگ نقد و انتقادپذیری، وجدان کاری، اخلاق حرفه ای، یادگیری مادم العمر) شناسایی شدند.

پرورش مسئولیت پذیری در دانش آموزان هدف مهم مدرسه است و راهبردهای انضباطی معلمان می تواند نقش مهمی در دستیابی یا جا ماندن از این هدف داشته باشند. پژوهش حاضر با هدف پیش بینی مسئولیت پذیری دانش آموزان از طریق راهبردهای انضباطی معلمان در کلاس تدوین شده است. برای پیگیری این هدف، در قالب یک طرح همبستگی، 239 نفر از جامعه ی آماری دانش آموزان پایه ی ششم مدارس دولتی شهرستان طارم به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. داده های موردنیاز به وسیله ی دو پرسشنامه گردآوری شد؛ پرسشنامه ی راهبردهای انضباطی معلمان (لوئیس، ۲۰۰۱) و مقیاس سنجش مسئولیت پذیری دانش آموزان (لوئیس، 2001). طبق یافته های حاصل از تحلیل همبستگی کانونی، انواع راهبردهای انضباطی با مؤلفه های مسئولیت پذیری رابطه دارند و راهبردهای انضباطی تصمیم گیری مشارکتی، گفتگو و اشاره ی غیرمستقیم قوی ترین رابطه را دارند و قادر به پیش بینی سطح مسئولیت پذیری دانش آموزان در امور مربوط به خود و دیگران هستند. در مجموع، 33 درصد از تغییرات متغیر مسئولیت پذیری با راهبردهای انضباطی قابل توضیح است. همچنین یافته های مربوط به میزان کاربرد هر راهبرد انضباطی حاکی از این است که معلمان پایه ی ششم بیشتر از راهبرد انضباطی گفتگو استفاده می کنند و پرخاشگری کاربرد کمتری دارد. در متغیر مسئولیت پذیری نیز میانگین مسئولیت پذیری فردی (برای خود) بیش از مسئولیت پذیری اجتماعی (برای دیگران) محاسبه شد. براساس این یافته ها، به معلمان ابتدایی پیشنهاد می شود برای توسعه ی رفتار مسئولانه در کلاس، از راهبردهای انضباطی تعاملی و مثبت استفاده کنند و به برنامه ریزان حوزه ی آموزش معلمان نیز پیشنهاد می شود، به آموزش انضباط اثربخش در برنامه های توانمندسازی حرفه ای معلمان توجه ویژه ای شود.