سبد سرمایه گذاری

در عصر حاضر، افراد برای رفع نیازهای خود به دنبال تنوع در کالاها و خدمات اند. با توجه به مفهوم CRM، شرکت های بزرگ در مواجهه با خواسته مشتریان باید تلاش خود را معطوف به سازماندهی دقیق «سبد سرمایه گذاری» نمایند. پژوهش های پیشین، مبین نیاز به چنین توجهاتی درباره صنایع خدماتی، خصوصاً از جنبه کیفی آن بوده است. برای پاسخ به این نیاز، «الگوی بهینه سبد سرمایه گذاری منسجم خدمات» از تلفیق «الگوی مدیریت منسجم خدمات» با «مدل ABX» نیوکامب، ارائه شد. به منظور ارتقای سطح کیفی این الگو در دستیابی به نتایج راهبردی، تمام گام های تحقیق با مد نظر قرار دادن منافع اجتماعی-اقتصادی «اعتماد» نسبت به نیاز مشتریان فعلی و جدید اعمال شده است. از آنجا که میان صنایع خدماتی، صنعت بیمه، یکی از سرمایه گذاران فعال در بورس، و رکنی مهم و مؤثر در رشد صنایع دیگر است در این تحقیق پیمایشی، با ابزار پرسش نامه برای اطمینان از عملیاتی بودن الگوی پیشنهادی، آن را در این صنعت آزمودیم. یافته ها نشان می دهد که ضمن گرایش بیشتر اعتماد بیمه گران نسبت به مشتریانجدید، سبد سرمایه گذاری حاضر حدود 30% از سطح مطلوب خود فاصله دارد. همچنین، این الگو توانسته استپیشگام بودن بیمه گران ایرانی فعال در بورس از فرابورس را در مقایسه با یکدیگر از نظر میزان توجه داشتن به جنبه کیفی سبد سرمایه گذاری، کمتر از 10% شناسایی کند و چرایی آن را با سطوح 8PS و 8CSتبیین نماید.

ریسک بخشی از سرمایه گذاری است. تنوع بخشی به عنوان یکی از راهکارهای مدیریت ریسک، امکان افزایش مطلوبیت از راه کاهش ریسک و یا افزایش پاداش را فراهم می کند. در این مقاله به بررسی نقش طلا در تنوع بخشی سبد سرمایه گذاری در سهام هم وزن شاخص های منتخب بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. بدین منظور از اطلاعات مربوط به شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، شاخص صنعت در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص 50 شرکت فعال تر بورس اوراق بهادار تهران و بازدهی سکه ی طلا در بازار نقد طی بازه زمانی سال های 1387 تا 1397 استفاده شد. با استفاده از تسلط تصادفی در سه سطح، به مقایسه عملکرد سبدهای سرمایه گذاری شامل سبد سهام هم وزن هر یک از شاخص ها، سبد سرمایه گذاری شامل سکه ی طلا و سبد سرمایه گذاری متشکل از ترکیب سهام هم وزن هر یک از شاخص های منتخب و سهمیه ای فرضی بین صفر تا 50 درصد برای سکه ی طلا در بازار نقد پرداخته شده است. معیار تسلط تصادفی معیارهای رتبه بندی و ارزیابی عملکرد جهت انتخاب سبدی از دارایی است که مطلوبیت مورد انتظار را حداکثر می کند. بررسی نتایج آزمون بین همه شاخص های منتخب بورس اوراق بهادار تهران، سکه ی طلا و سبد سرمایه گذاری حاصل از ترکیب سهام هم وزن هر یک از شاخص های منتخب و سکه ی طلا نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد، تخصیص حداقل 20 درصد از ارزش سبد سرمایه گذاری شامل سهام به سکه ی طلا می تواند مزایای تنوع بخشی یعنی پاداش بازدهی متناسب با ریسک بهتری را ایجاد کند.

یکی از اصلی ترین دغدغه های سرمایه گذاران در بازارهای مالی، انتخاب سبد سهام به منظور حداقل سازی ریسک و در عین حال حداکثرسازی بازده می باشد. تجربه نشان می دهد سرمایه گذاری روی یک دارایی خاص می تواند زیان های کلانی به سرمایه گذار وارد نماید. افراد و سازمان ها ترجیح می دهند به جای انجام سرمایه گذاری واحد، در یک سبد سهام سرمایه گذاری لازم را انجام دهند. در این صورت، این مزیت برای سرمایه گذاران فراهم می شود که با تنوع دارایی های مالی، ریسک کلی سرمایه گذاری کاهش یابد، بدون آنکه تأثیر منفی بر بازده مورد انتظار داشته باشد. از اینرو مسأله انتخاب بهینه درسبد سرمایه گذاری، یکی از مهم ترین مسائل علم مالی و سرمایه گذاری می باشد وکاربرد فراوانی در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های مالی دارد. برای این منظور مدل های متعددی با هدف کمینه کردن ریسک و بیشینه کردن بازده و روش های متعددی برای بهینه کردن این مدل ها با هدف کمینه کردن ریسک و بیشینه کردن بازده وجود دارد. در پژوهش حاضر، به وسیله مدل میانگین نیم واریانس به بهینه سازی سبد سهام میپردازیم و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻬیﻨﻪ ﺳﺎزی ﺳﺒﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺳﻬﺎم ﺑﺎ از اﻟﮕﻮریﺘﻢ ﻫﺎی PSO و GA و FA ﺣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و در اداﻣﻪ ﻧﺘﺎیﺞ ﺑﺎزده و ریﺴک ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﺮ یک ﻣﻮرد ﻣﻘﺎیﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. نتایج نشان داد که الگوریتم GA بهترین سبد سرمایه گذاری را به ما ارائه می دهد که کمترین ریسک و بیشترین بازده را به ما می دهد در حالیکه سبد سرمایه گذاری را به طور کامل متنوع کرده است.

در این نوشتار رابطه بین کیفیت افشا (شامل قابلیت اتکا و به موقع بودن) بر ارزش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی می شود که فرضیه اصلی پژوهش به شمار می رود، تأثیر قابلیت اتکا و به موقع بودن نیز فرضیه فرعی پژوهش هستند. در این راستا، تأثیر تورم نیز کنترل شده است. از آنجاکه با انتشار اطلاعات در بازار، حجم دادوستد اوراق بهادار افزایش می یابد، سرمایه گذاران می توانند به سبد سرمایه گذاری بهینه دست یابند که این امر، خود به افزایش ثروت و رفاه اقتصادی آنان می انجامد. برای سنجش متغیر کیفیت افشا، از امتیازهای متعلق به هر شرکت استفاده می شود، این امتیازها از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و از طریق اطلاعیه "کیفیت افشا و اطلاع رسانی مناسب" استخراج شده است. ارزش بازار سهام نیز پس از تورم زدایی، از داده های تاریخی کیفیت افشا سال های 1386- 1390 مربوط به پنجاه شرکت برتر بورس استفاده شده است. یافته های این پژوهش از طریق رگرسیون به روش اینتر  و با نرم افزار آماری اس.پی.اس.اس.، انجام شده است و به طور کلی نشان می دهد که بین کیفیت افشای شرکت ها و ارزش سهام تورم زدایی شده، رابطه معنادار وجود ندارد. هچنین یافته ها حاکی از عدم وجود رابطه معنادار بین قابلیت اتکا و به موقع بودن با ارزش سهام بازار تورم زدایی شده است.

صندوق های بازنشستگی برای آنکه قادر به ایفای تعهدات خود در برابر بیمه شدگان باشند عمدتاً به سرمایه گذاری وجوه دریافتی از بیمه شدگان اقدام می کنند. این سرمایه گذاری ها می تواند داخلی یا خارج از قلمرو کشور محل پیدایش صندوق باشد که مورد اخیر می تواند به روش سرمایه گذاری مستقیم یا غیر مستقیم صورت گیرد. با توجه به اهمیت سرمایه گذاری خارجی برای صندوق های بازنشستگی، پژوهشگران در نوشتار پیش رو، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و با رویکرد تطبیقی، به بررسی ضرورت ها، روش ها، و چالش های این موضوع پرداختند و وضعیت صندوق های بازنشستگی ایران در ارتباط با هر یک از این موضوعات را بررسی کردند. یافته های این پژوهش نشان می دهد در عصر کنونی بسیاری از صندوق های بازنشستگی بر مبنای ضرورت هایی چون کاهش مخاطرات سرمایه گذاری، محدودیت بازار سرمایه داخلی، و بازدهی اندک سرمایه گذاری در بازار داخلی کشورشان مبادرت به سرمایه گذاری خارجی (عمدتاً از نوع غیر مستقیم) کرده اند. با این حال، سرمایه گذاری خارجی صندوق های بازنشستگی در برخی کشورها با چالش ها و مشکلاتی مواجه است که برخی از آن ها جنبه حقوقی دارند و برخی دیگر در مسائل غیر حقوقی به ویژه مسائل اقتصادی ریشه دارند. با وجود اینکه سرمایه گذاری خارجی صندوق های بازنشستگی فعال در ایران در نظام حقوقی ایران پذیرفته شده است، به دلیل چالش های حقوقی و غیر حقوقی، این نهادهای مالی تاکنون به سرمایه گذاری خارجی اقدام نکرده اند.

پیشینه و اهداف: طی پنج سال اخیر، نرخ متوسط بازدهی دارایی های صندوق بازنشستگی کشوری تنها حدود 15 درصد بوده است و ازسوی دیگر در دوره یادشده، حدود 75 درصد از منابع مالی لازم برای ایفای تعهدات صندوق یادشده را کمک های دولت تأمین کرده است. در این مطالعه در راستای مدیریت دارایی - بدهی صندوق بازنشستگی کشوری، نحوه تعیین سبد بهینه سرمایه گذاری صندوق در گروه های عمده بورسی بررسی شده است و راهکارهای پیشنهادی مدیریت دارایی ها در قالب اصلاح سهم سرمایه گذاری صندوق در گروه های مختلف بورسی و با هدف پایداری مالی صندوق ارائه شده است.روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر نوع داده ها به شکل کمّی است و از نظر هدف و نتیجه، توصیفی و کاربردی محسوب می شود و به دلیل به کارگیری عملکرد گذشته سهام موجود در پرتفوی صندوق بازنشستگی کشوری و مطالعه تاریخچه اطلاعات، پژوهشی رویدادی است. داده های کمّی پژوهش برای دوره 79 ماهه (1584 روز کاری) از ابتدای فروردین 1396 تا پایان مهر 1402 از بانک اطلاعات مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران شرکت مدیریت فنّاوری بورس تهران گردآوری شده و برای انجام محاسبات الگوها، تفکیک دارایی های بورسی صندوق به 18 گروه بورسی شامل دارویی، سیمان، آهک و گچ، لاستیک و پلاستیک، قند و شکر، کاشی و سرامیک، استخراج کانه های فلزی، فرآورده های نفتی، محصولات چرمی، بیمه ای، رایانه، کانی غیرفلزی، غذایی به جز قند و شکر، فلزات اساسی، نهادهای مالی واسط، سرمایه گذاری ها، شیمیایی، حمل ونقل انبارداری و ارتباطات، چندرشته ای صنعتی انجام شده است. جمع آوری داده ها و مرتب سازی داده ها در نرم افزار مایکروسافت اکسل انجام شده و حل توابع هدف بر مبنای الگوهای مارکویتز و ارزش در معرض ریسک با استفاده از نرم افزار متلب انجام گرفته است.یافته ها: در سبد فعلی سرمایه گذاری بورسی صندوق بازنشستگی کشوری، بخش عمده (حدود 95 درصد) سبد فقط به سه گروه بورسی «چندرشته ای صنعتی»، «حمل ونقل انبارداری و ارتباطات» و «شیمیایی» اختصاص دارد و براساس منحنی مرز کارای ترسیم شده مبتنی بر داده های تاریخی، سبد فعلی صندوق بر روی منحنی یادشده قرار ندارد و لزوم بهینه کردن سبد مزبور مشخص شد. توابع هدف بر مبنای الگوهای مارکویتز و ارزش در معرض ریسک برای یافتن سبد بهینه صندوق حل شد و در سه حالت سبد سرمایه گذاری کنونی، سبد بهینه مدل مارکویتز و سبد بهینه مدل ارزش در معرض ریسک، شاخص میانگین بازدهی روزانه سبد سرمایه گذاری به ترتیب برابر با 0.232، 0.235 و 0.230 درصد، ریسک سبد سرمایه گذاری به ترتیب 1.62، 1.31 و 1.21 درصد و نسبت بازدهی به ریسک به ترتیب برابر با 0.143، 0.1793 و 0.1908 حاصل شد. لذا می توان نتیجه گرفت در میان سه حالت سبد سرمایه گذاری مطالعه شده، سبد حاصله از الگوی ماکویتز با توجه به دارا بودن بالاترین نسبت بازدهی به ریسک، بهترین سبد سرمایه گذاری است.نتیجه گیری: برای بهینه کردن سبد سرمایه گذاری فعلی صندوق بازنشستگی کشوری با حفظ میزان مطلق سرمایه گذاری، باید سهم سرمایه گذاری در گروه های «چندرشته ای صنعتی»، «حمل ونقل انبارداری و ارتباطات» کاهش یابد و سهم گروه هایی چون «قند و شکر»، «سیمان، آهک و گچ»، «کاشی و سرامیک»، «دارویی» و «سرمایه گذاری ها» افزایش یابد.

علیرغم بازنگری در استاندارد حسابداری شماره 15 ایران و نیز الزامی شدن استاندارد شماره 42، اندازه گیری ارزش منصفانه، از ابتدای سال 1400، سرمایه گذاری های سریع المعامله در صورت های مالی عموماً به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش شناسایی می شوند. شرکت های سرمایه گذاری طبق الزامات افشای سازمان بورس و اوراق بهادار موظفند ارزش روز سرمایه گذاری ها را در مقاطع زمانی ماهانه در سایت کدال بارگذاری و افشا کنند. هدف این پژوهش بررسی سنجه اندازه گیری مناسب برای این قلم مهم از دارایی ها در شرکت های سرمایه گذاری است. به عبارت دیگر به مقایسه رویه فعلی افشا ارزش منصفانه در یادداشت های صورت های مالی و کدال در مقابل شناخت آن می پردازد. این پژوهش بر مبنای ارتباط ارزشی نسبی و فزاینده سنجه های رقیب یعنی بهای تمام شده و ارزش بازار با استفاده از رگرسیون خطی چندگانه متغیرهای حسابداری بر روی قیمت سهام انجام شده است. روش رگرسیون استوار نیز جهت آزمون استحکام نتایج بکار گرفته شد. دوره زمانی به صورت ماهانه از 01/01/1397 تا 10/02/1401 و جامعه آماری، کلیه شرکت های سرمایه گذاری است که قبل از سال 1397 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند. نمونه شامل 47 شرکت سرمایه گذاری است و تعداد مشاهدات 2350 شرکت– ماه است. شواهد این پژوهش نشان داد که ارزش بازار سبد سرمایه گذاری بورسی، هم ارتباط ارزشی نسبی و هم ارتباط ارزشی فزاینده ای نسبت به بهای تمام شده آن دارد. یافته های حاصل از آزمون های اضافی نیز نشان داد که سرمایه گذاران از طریق کاهش ارتباط ارزشی ارقام مربوط به ارزش بازار سبد سرمایه گذاری های بورسی، واکنش مناسبی نسبت به وقوع بحران داشته اند. به عبارتی در زمان وقوع بحران که ارزش سهام موجود در سبد سرمایه گذاری شرکت ها دچار افت شدید می شود، این کاهش ارزش دارایی ها با شیب ملایم تری در قیمت سهام شرکت سرمایه گذار منعکس می شود.