شیعه شناسی

"این مقاله به بررسی جایگاه ادبی و سبک‏شناسی اشعار بازمانده از کسایی می‏پردازد. کسایی در توصیف طبیعت و ابداع تصاویر طبیعی نقاشی چیره‏دست بوده است. بررسی اوضاع زمان او و صور خیال بازتاب یافته در شعر کسایی از موضوع‏های دیگر مقاله است. کسایی در دوره دوم زندگی خود از شعر مدیحه پشیمان شد و به شعر اندرز و موعظه و منقبت اهل بیت علیهم‏السلام روی آورد. نوشتار حاضر ضمن بررسی این موضوع، به تحلیل قصیده مسمّط او، که نخستین سوگنامه کربلا در شعر فارسی است، می‏پردازد. "

مهم‏ترین آموزه دینی پیامبران الهی، دعوت به یکتاپرستی است. در نوشتار حاضر، کوشش بر آن است که معنای عبادت را با توجه به دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهیم و به نتیجه‏ای شایسته دست یابیم. از سوی دیگر، می‏کوشیم تا اندیشه‏های «ابن تیمیه» را نقد کنیم و خطای وهابیّت را در اعتماد صرف به قول لغویان و عدم رجوع به آیات قرآن برملا سازیم؛ شیوه نادرستی که به ستیزه‏جویی این فرقه با دیگر مسلمانان انجامیده است.

امام خمینی رحمه‏الله ، از عالمان بزرگ شیعه در دوره معاصر و از مفسّران عرفانی قرآن به شمار می‏رود. در این مقاله به بررسی روش تفسیری امام خمینی می‏پردازیم. به نظر می‏رسد، وی در تفسیر قرآن، دارای روش «عرفانی» بوده و بهترین شیوه را در فهم قرآن و تبیین معانی بلند آن، برداشت‏های عرفانی ـ اخلاقی می‏دانست. به نظر امام خمینی، دریافت لطایف عرفانی، هدف اساسی هر تفسیری می‏باید قرار بگیرد. وی با پایبندی بر روش عرفانی، سبب گسترش تفسیر عرفانی شیعه و توجه بیشتر عالمان شیعه بر تفسیر عرفانی شد.

"حدیث دوات و قلم و ماجرای روز پنج‏شنبه، از فرازهای مهم تاریخ زندگی پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و از دلایل امامت و ولایت امام علی بن ابی‏طالب علیه‏السلام است. رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در آن روز، تصمیم داشت آنچه را که در طیّ حدود بیست سال در مورد امامت و خلافت علی علیه‏السلام و فرزندان ایشان به صورت شفاهی بیان داشته بود، به صورت سندی مکتوب درآورد تا تضمین‏کننده هدایت و وحدت امّت اسلامی پس از ایشان باشد. اما مخالفان امامت علی علیه‏السلام که به هدف پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله پی برده بودند، با توهین به ساحت مقدس پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و برهم زدن آن جلسه، از نوشتن نامه آن حضرت جلوگیری کردند. "

"چندی پس از انقراض حکومت قراقویونلوها توسط آق‏قویونلوها، یکی از شاهزادگان قراقویونلو به نام قلی به دکن(2) آمد و وارد دستگاه حکومتی بهمنیان شد. وی در آنجا مدارج رشد و ترقی را طی نمود تا آنکه از سوی بهمنیان به حکومت گلکنده منصوب شد و در سال 918 ق مقارن با ضعف شدید بهمنیان، اعلام استقلال نمود و حکومت قطب شاهیان را تأسیس کرد. وی بلافاصله پس از اعلام استقلال، به تبعیت از شاه اسماعیل صفوی مذهب شیعه را در قلمرو خود رسمی اعلام کرد و نام حکام صفوی را در خطبه بر نام خود مقدم نمود. مذهب تشیع در دوره حکومت این خاندان چندین مرحله متفاوت را پشت سر گذاشت. در اولین مرحله، حکام سلسله با ایجاد بناهای مذهبی و اعلان شعایر مذهبی تشیع، تا حدی این مذهب را در دکن گسترش دادند. با ورود میرمحمد مؤمن استرآبادی در سال 989 ق به دستگاه حکومت، مرحله شکوفایی تشیع در دوره حکومت قطب شاهیان آغاز شد. اما با حمله شاه جهان در سال 1046 ق به حیدرآباد، مذهب تشیع در این منطقه رو به افول نهاد. در نهایت، در سال 1098 ق با تصرف گلکنده و حیدرآباد توسط اورنگ زیب، حکومت قطب شاهیان منقرض شد، اما تشیعی که آنها در این منطقه رواج دادند همچنان در آنجا پایدار ماند. "

"در عصر صادقین علیهماالسلام دست کم پنج شاخه فکری در میان شیعیان وجود داشت: 1. شیعه سیاسی و مردمی: تبری از خلفای پیش از امام علی علیه‏السلام و طبعا از عثمانیه، و انتظار بازگشت و تغییر اوضاع به نفع خاندان پیامبر که در عقاید رجعت و مهدویت ظهور می‏کرد، از معتقدات این شاخه از تشیع بود. 2. فقیهان معتدل: گروهی از برجسته‏ترین دانشمندان فقیه، همچون ابان بن تغلب، زراره و ابوبصیر که دیدگاهی معتدل و محتاط با قضایا داشتند. 3. متکلمان شیعه: افرادی همچون قیس ماصر، هشام بن حکم و مؤمن در این گروه جای می‏گیرند. 4. غالیان: افرادی نظیر مغیرة بن سعید، بیان بن سمعان، و مهم‏تر از همه، أبوالخطاب اسدی از جمله غالیان معروف می‏باشند که در این دوران فعالیت می‏کردند. 5. مفوّضه یا غلات درون گروهی: به باور این افراد، ائمه علیهم‏السلام تمام کارهایی را که باید خدا انجام دهد انجام می‏دهند، با این تفاوت که قدرت خدا اصلی است و قدرت آنها تبعی. "