نقش و تاثیر عوامل داخلی و خارجی در کودتای 1299

چکیده

ضعف ایران در دوران سه شاه آخر قاجار همراه با حوادثی همچون انقلاب مشروطه که از حمایت بریتانیای کبیر علیه منافع روسیه برخوردار بود. کنوانسیون زاویه-روسیه 1325/1907 که به موجب آن روسیه و بریتانیای کبیر ایران را به مناطق تحت نفوذ تقسیم کردند. اشغال سرزمین ایران توسط انگلیسی ها، روس ها و عثمانی ها در طول جنگ جهانی اول؛ قرارداد نافرجام 1919 انگلیس و ایران که به موجب آن از ایران باید به نوعی نیمه محافظت می شد. در نهایت موجب کودتایی که در سال 1299ش سیّد ضیاءالدین طباطبایی و رضاخان را به قدرت رساند، شد. این کودتا سرانجام به تاسیس سلسله پهلوی در ایران انجامید. در این میان نقش، تاثیر و منفعت طلبی قوای بیگانه را نمی توان نادیده گرفت. انگلیسی ها که حضور روسیه در شمال کشور را خطر جدی برای خود می دیدند و درصدد حفظ منافع خود در جنوب ایران بودند؛ در پس پرده و پنهانی این کودتا را طراحی کرده و توسط مهره های ایرانی پیش بردند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _تحلیلی، نقش و تاثیر افرادی را که به گواهی تاریخ چه به صورت عملیاتی و چه به عنوان نظریه پرداز در این کودتا دخیل بودند، بررسی می کند.