کتیبه میراث شیعه

با وجود نقش زنان در حفظ و انتقال فرهنگ (با توجّه به نقش مادری)، بررسی نقش زنان در حوزه های فرهنگی یکی از مغفولات تاریخی محسوب می شود. علاوه بر این گاهی برخی از تاریخ نگاران زندگی زنان در عصر صفویه را جزء تاریک ترین ادوار زندگی زنان در تاریخ ایران می دانند. این مطالعه که به صورت تحلیلی توصیفی صورت گرفته، به دنبال بررسی جایگاه زنان در فعّالیّت های فرهنگی در این عصر می باشد. نتایج مطالعات که بر اساس منابع دست اول تاریخ و سفرنامه سیاحان صورت گرفته است حضور گسترده زنان را در عرصه های فرهنگی نشان می دهد. این زنان که اغلب از خانواده های روحانیون، طبقات بالا و گاهی خانواده های متوسط هستند در زمینه های علمی، هنری (نقّاشی، خطاطی و شعر) و مدرسه سازی در قالب وقف فعایت عمده ای داشتند. این نتایج نشان دهنده نقش مؤثر زنان در فرهنگ سازی و تداوم آن می باشد.

ادبیات عرب یکی از عرصه های علمی و تخصصی است که ادیبان، شاعران و دانشمندان ایرانی به قوّت تمام، در آن درخشیدند. یکی از این ادیبان و شاعرانی که اشعاری کم نظیر به زبان عربی سروده، مهیار دیلمی است. اشعار او حوادث عصر رسول اکرم (ص) تا شهادت حسنین علیهمالسلام را در برمی گیرد. درواقع می توان گفت اشعار دیلمی نمونه ای از مداحی پیامبر اسلام و اهل بیت او در قرن چهارم هجری است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که اشعار او چه ویژگی هایی را دربرداشته که سبب شده این شخصیت زُبده با وجود دیوانی بی بدیل، چندین قرن در تاریخ اسلام، گمنام مانده و مورخان و طبقات نگارها آن چنان که باید به معرفی وی و آثارش نپرداخته اند. چنین به نظر می رسد که شیعه بودن وی در کنار مواضع صریح او در مقابل مخالفان اهل بیت (ع) سبب حذف او در بعضی مکتوبات شده است. بنابرین در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به معرفی و تبیین علل گمنامی وی پرداخته شده و مضامین تاریخی اشعارش که نمونه ای از اسناد کهن تاریخی است مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.