پژوهش های اقتصاد مقاومتی

از دیدگاه بسیاری از نظریه پردازان عدالت توزیعی چون «هابز»، «لاک»، «نوزیک»، «هایک»، «جان رالز» و «سن» تفاوت افراد در دارایی و ناداری، از وضعیت طبیعی ناشی می شود. دخالت دولت در محدودساختن حریم مالکیت ثروتمندان برای رفع فقر یا گسترش رفاه عمومی در تضاد آشکار با عدالت و حقوق مالکیت فردی است. تأکید بر توزیع مجدد درآمد و ثروت در میان اقشار کم درآمد یا نادار سبب کندی و ناکارآمدی نظام بازار و سیستم توزیع می شود. به این دلیل هر گونه اقدام برای توزیع مجدد ثروت و درآمد بر اساس مفهوم نسبتاً دلبخواهی «عدالت اجتماعی» مغایر با آزادی و مالکیت خصوصی است. مقاله حاضر با روش تحلیلی در مقام مقایسه مبانی عدالت توزیعی و مبانی قرآنی برآمده و به این نتیجه می رسد که عمده نظریه های عدالت توزیعی بر مبنای قانون طبیعی، بازار، آزادی و حقوق مالکیت است. در مقابل، از دیدگاه قرآن کریم خداوند متعال مالک حقیقی همه هستی می باشد و حق تشریع در انحصار اوست. همچنین انسان خلیفه خداوند و امانتدار اوست. بر این اساس، انسان مکلف است در هر فعالیت اقتصادی از امکانات استفاده بهینه نموده، در برابر خداوند، همنوعان خویش و طبیعت مسئول است و زمینه کمال و سعادت خویش را از طریق انجام درست این مسئولیت فراهم می سازد.

اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که در شرایط فشار، تحریم، دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند موجبات رشد و شکوفایی اقتصادی کشور را فراهم نماید. هدف این پژوهش ارائه چارچوبی برای تبیین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی است. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های کیفی محسوب شده و روش شناسی آن فراترکیب است. برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی مقاله های مرتبط با موضوع پژوهش می شود. در راستای انجام پژوهش پس از طراحی سؤالات پژوهش، جست وجویی نظام مند بر اساس کلیدواژه های مرتبط اقتصاد مقاومتی، جهاد اقتصادی، تولید، توزیع و مصرف از پایگاه های داده ای معتبر داخلی و خارجی بین سال های 1389 تا 1396 صورت گرفته است. با بررسی 49 مقاله از 628 مقاله اولیه، 3 بعُد و 29 مفهوم و 158 کد به عنوان مؤلفه های اقتصاد مقاومتی شناسایی شدند. سپس با استفاده از روش دلفی دومرحله ای مؤلفه های مدل اعتبارسنجی شدند. در نهایت به واسطه شناسایی مؤلفه های اقتصاد مقاومتی، این مقاله می تواند راهکارهای مناسبی جهت عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی ارائه نماید.

سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله، با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون زا، پیشرو و برون گرا توسط مقام معظم رهبری مطرح گردید و چنین رهنمودِ حکیمانه ای نوید آن را داد که دورشدن از اقتصاد نفتی و حرکت به سوی اقتصاد مقاومتی، رویکرد جدیدی است که می تواند زمینه های توسعه همه جانبه کشور را فراهم آورد. دستیابی به این مهم نیازمند بسترسازی و ایجاد زمینه هایی است که اگر تحقق نیابد نمی توان امیدی به شکل گیری صحیح این گفتمان در جامعه داشت. یکی از راهبردی ترین ابزارها در این مسیر بهره گیری از اقتصاد آزمایشگاهی است که با تکیه بر آزمون های آزمایشگاهی و کنترل شده می توان به تولید داده های قابل استناد و نزدیک به جریان واقعی اقتصاد پرداخت و بدین سان بسترهای لازم برای پیاده سازی، توسعه و رفع هرچه بهتر مشکلات و موانع اقتصادی مرتبط با گفتمان اقتصاد مقاومتی در بخش های مختلف اقتصاد ایران را فراهم آورد. در همین راستا پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیل محتوا به تبیین پیاده-سازی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی از دریچه اقتصاد آزمایشگاهی می پردازد و با تمرکز بر هفت بند از سیاست های ابلاغی، چگونگیِ به کارگیری آزمون های آزمایشگاهی در پیاده-سازی سیاست های مذکور را در قالب ارائه راهکارهای بومی سازی شده بررسی کرده و سنجش قدرت تحلیلی اقتصاد آزمایشگاهی در ارتباط با سیاست های اقتصاد مقاومتی را در بوته آزمایش قرار می دهد. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش، به نظر می رسد اقتصاد آزمایشگاهی قابلیت اتخاذ تصمیم های درست و لااقل کم ریسک را در فعالیت های اقتصادی داراست.

برای ایجاد روند روبه رشد در اقتصاد و مقاوم سازی آن در مقابل عوامل خارجی، لازم است سیاست های اقتصاد مقاومتی در همه زمینه ها به ویژه حوزه سرمایه گذاری اجرایی شود. برای نیل به هدف مذکور، باید سرمایه گذاری در شرکتی انجام گیرد که بیشترین هم راستایی را با سیاست های مذکور داشته باشد. در این صورت می توان اطمینان داشت به مرور شرکت هایی در مسیر سرمایه گذاری و توسعه قرار می گیرند که هم راستایی بیشتری با سیاست های اقتصاد مقاومتی داشته و در نتیجه رشد اقتصادی بیشتری برای کشور به ارمغان می آورند. بدین منظور در پژوهش حاضر با به کارگیری یک رویه علمی دقیق برگرفته از روش جامع شاخص سازی ارائه شده به وسیله OECD شاخصی ترکیبی ساخته شده است که به وسیله آن می توان میزان مشارکت یک شرکت فرضی را در تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی سنجید. همچنین در سرتاسر پژوهش نحوه ساختن شاخص ترکیبی به صورت مبسوط شرح داده شده است. سرانجام سه شرکت فرضی با استفاده از شاخص ترکیبی مقاومتی اندازه گیری شده اند و در مورد کارایی شاخص ترکیبی مذکور بحث شده است.

مدیریت مصرف یکی از الزامات تحقق اقتصاد مقاومتی است و یکی از مصادیق مدیریت مصرف، مدیریت در رستوران های دانشجویی به دلیل مصرف انبوه مواد غذایی است. بررسی و تجزیه و تحلیل برنامه غذایی چهار دانشگاه به همراه میزان مواد غذایی به کاررفته در هر نوع غذا نشان می دهد در برخی از گروه های غذایی مانند گروه گوشت، سهم دریافتی روزانه بیش از سهم مورد نیاز بدن و حتی گاهی بیش از دو برابر بوده، درحالی که گروه های غذایی دیگر به درستی تأمین نمی گردند. این مورد علاوه بر ایجاد هزینه های اضافی، سبب عدم دریافت مواد مورد نیاز بدن، ابتلا به امراض مختلف و در نتیجه هزینه های درمان خواهد شد. در ادامه راهکار طراحی برنامه کاربردی در بستر اینترنت اشیاء جهت تعیین میزان مورد نیاز هر گروه غذایی، میزان مصرف شده در هر لحظه، میزان مورد نیاز باقی مانده روزانه، توصیه های غذایی و غیره پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی اقتصاد دوره دوم متوسطه از منظر انعکاس مفاهیم «اقتصاد مقاومتی» در سال تحصیلی 1395-1396 با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. حجم جامعه در پژوهش حاضر کتاب درسی اقتصاد و ابزار گردآوری داده ها چک لیست می باشد. رواﯾﯽ چک لیست نیز توسط اﺳﺎتید متخصص تأیید شده است. ﭘﺎﯾﺎﯾﯽ ابزار از طریق ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﯿﻦ اندازه گیری های ﻣﺴﺘﻘﻞ دو ﻣﺤﻘﻖ ﺣ ﺪود 75/0 ﺑ ﺮآورد ﺷ ﺪ. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات موجود در پرسشنامه ها، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. در سطح آمار توصیفی، جداول و نمودارها و در سطح آمار استنباطی، آزمون خی دو و فریدمن به کارگرفته شده است. از این مطالعه نتایج زیر حاصل شده است: مفاهیم «اقتصاد مقاومتی»، «سیاست های اصل 44 قانون اساسی» و «توجه به نخبگان» در کتاب های درسی اقتصاد دوره دوم متوسطه به میزان پایین تر از حد متوسط انعکاس یافته است و مفاهیم «حمایت از تولید ملی» و «استفاده از فناوری نوین» در کتاب های درسی اقتصاد دوره دوم متوسطه بالاتر از حد متوسط انعکاس یافته است.