درخت حوزه‌های تخصصی

تاکنون به آثار میرزا آقا تبریزی، نمایشنامه نویس پیش گام، از دریچ? تاریخ تکاملی تئاتر ایران نگریسته شده است. اما این مقاله جنبه های روشنگرانه این متون از حیث حیات اجتماعی سال های پیش از مشروطه یادآور می شود و فراتر از آن، انقلابی بالقوه زیباشناختی را در آن می یابد. به این طریق، می کوشد در پیوندی میان جامعه شناسی و زیباشناسی بر اهمیت شناخت میان رشته ای تاکید بگذارد. تاکنون به آثار میرزا آقا تبریزی، نمایشنامه نویس پیش گام، از دریچ? تاریخ تکاملی تئاتر ایران نگریسته شده است. اما این مقاله جنبه های روشنگرانه این متون از حیث حیات اجتماعی سال های پیش از مشروطه یادآور می شود و فراتر از آن، انقلابی بالقوه زیباشناختی را در آن می یابد. به این طریق، می کوشد در پیوندی میان جامعه شناسی و زیباشناسی بر اهمیت شناخت میان رشته ای تاکید بگذارد.

پویشها - کارکنشها (فعالیتها) و پدیده های تماشاگانی (فنونهای تئاتری) در ایران را به پژوهش و نظر این پژوهشگر می توان در نه ریختار (فرم گونه) گنجاند : 1) نمایشگری آیینی (RITUALSTIC PERFORMANCE) 2) نمایشگری کاروانی (PROCESSIONAL PERFORMANCE) 3) داستانگویی نمایشگرانه (DRAMATIC STORYTELLING) 4) نمایشگری گذرگاهی (STREET AND OUTDOOR PERFORMANCE) 5) نمایش عروسکی )PUPPET THEATRE) 6) نمایش خندستانی (FARCICAL PLAY) . نمایش سوگرنجهای دین سروران (PASSION PLAY) تماشاگان باختریسان (تئاتر به سبک غرب) (WESTERNINFLUENCED THEARE) تماشاگان گزینشدر آمیزی (تئاتر التقاطی تئاتر اکلکتیک) (ECLETIC THEATRE) در پژوهش حاضر ریختار شماره دو نمایشگری کاروانی در کانون نقد و نظریه پردازی قرار گرفته و چنین نتیجه گرفته شده که این ریختار تماشاگی (فرم تئاتری) خود بر بنیاد در و نمایه به سه گونه شاخه ای بخش پذیر است (1) نمایشگریهای سورکاروانی (مانند میرنوروزی) (2) نمایشگریهای سوگکاروانی (مانند نمایش قالی شویان در مشهد اردهال کاشان) و (3) نمایشگریهای آیفتمندی) (مانند نمایشواره های تمنای باران) از میان این گونه شاخه ای ریختار نمایشگری کاروانی گونه های نمایشگریهای سورکاروانی از میان رفته اند. نمایشگریهای سوگکاروانی که در دوران پیش از اسلام در ایران رواج داشته اند - و سوگ سیاوش نمونه ی برجسته ی آن بوده است - نیز از میان رفته اند - لیکن نمونه هایی که وابسته به مذهب تشیع می باشند همه ساله برگزار می گردند. نمایشگریهای آیفتمندی که نمونه ی کلان آن نمایشهای تمنای باران بوده است به تدریج جنبه های نمایشی خود را از دست داده اند و جنبه های نیایشی به خود گرفته اند.

تذکر هالاولیاء، تنها اثر عطار نیشابوری است که به نثر نوشته شده است و عطار در آن به شرح احوال و کرامات هفتاد و دوتن از بزرگان دین و مشایخ صوفیه پرداخته است. بازتاب شرایط سیاسی، اجتماعی و ادبی دوران زندگی عطار را در آثار وی م یتوان به خوبی مشاهده کرد. علاوه بر این، تصوف و تاثیر آن بر ادبیات فارسی در نوشته های عطار به زیبایی، ژرف نگری و رسایی انعکاس یافته است. اما برای یافتن جنبه های نمایشی در تذکره الاولیاء به جز آشنایی با تفکر عطار و شیو هی نگارش وی، آشنایی و تسلط بر عناصری که این جنب ه ها را تشکیل م ی دهند ضروری است. این عناصر در مجموع های متشکل از ساخ تمایه های نمایشنامه، ساخ ت مایه های نمایش، گونه، سبک و شیو هی نمایشی جای م یگیرند. داستانهای فضیل عیاض، رابع هی عدویه و حسی ن بن منصور حلاج از تذکر هالاولیاء انتخاب شد هاند تا بیانگر قابلی تهای نمایشی بالقو هی این اثر باشند و این امر از طریق جستجوی عناصر نمایشی در این داستانها و تحلیل انواع شیو ههای به کارگیری آنها در نمایش، تحقق یافته است. یافته های این تحقیق م یتواند تا اندا ز های ارزشهای نمایشی نمون ههایی از داستانهای تذکره الاولیاء را آشکار کند و زمین هی تبدیل آنها به نمایشنامه و نمایش را مساعد سازد