درخت حوزه‌های تخصصی

پروفسور برونتو نتل یکی از پیشکسوتان علم اتنوموزیکولوژی ، از دهه 1960 تحقیقات خود را در ارتباط با موسیقی دستگاهی ایران آغاز نمود. برونتو نتل از اساتید عالی رتبه دانشگاه ایلینویز آمریکا می باشد و ریاست بخش موزیکولوژی و انتوموزیکولوژی آن دانشگاه را عهده دار است. از رؤسای اسبق انجمن ملی انتوموزیکولوژی و سردبیر نشریه انتوموزیکولوژی و مؤلف کتابهای معروفی چون : تئوری و مبانی انتوموزیکولوژی، مسائل و مفاهیم در بررسیهای انتوموزیکولوژی ، شناخت ردیف موسیقی ایران در بافت فرهنگی و تأثیرات غرب بر موسیقی سنتی ملل می باشد. پروفسور نتل در سالهای 70-1967 نزد استاد نرعلی برومند در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به بررسی در زمینه موسیقی دستگاهی(ردیف) پرداخت و پس از آن همواره نشریات و کتب بسیاری در این ارتباط به تألیف و چاپ رسانده است. مقاله حاضر که اختصاصاً در مجله هنرهای زیبا به چاپ می رسد به زبان انگلیسی است که توسط آقای دکتر علی زرّین در کانادا به فارسی ترجمه شده و برای انتشار آن در ایران به گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبا ارسال شده است.

یکی از مباحث مهم و در عین حال مبهم در علم فقه مسئلهی موسیقی است که براساس تقسیم موسیقی به دو نوع سازی و آوازی، مسالهی حرمت و عدم حرمت خوانندگی ذیل مبحث غنا و موضوع نوازندگی تحت عنوان لهو و لعب مورد نظر قرار می-گیرد. در این پژوهش آنچه مد نظر قرار گرفته است خوانندگی می باشد. در این میان، موضوع شناسی توسط کارشناس (عرف خاص، موسیقیدان) به جهت کشف حکم فقهی از اهمیت وافری برخوردار است. در بحث غنا ما با دو نظریه کلی مواجه هستیم: 1- حرمت به وصف ملازم 2- حرمت به ذاته در این پژوهش با تحلیل نظریهی حرمت غنا به عنوان ملازم و نظری اجمالی به تعاریف واژه های مرتبط با موسیقی ایرانی به این نتیجه رسیده ایم که ردیف های آوازی به مثابه قالب هایی هستند برای اجرای صحیح آواز که بسته به نوع شعر (محتوا) مورد استفاده درآن، از پستی یا والایی برخودار وخود کیفت صوت به ذاته حرمتی به همراه ندارد. به عبارت دیگر از این قالب که به شیوه بسیار منطقی نظام بندی (ردیف) شده اند هم میتوان استفاده صحیح و نیز نادرستی داشت. این برداشت دقیقا منطبق بر نظریهی حرمت به عنوان ملازم (رای مرحوم فیض کاشانی) میباشد.

رساله موسیقی نسیم طرب (متعلق به قرن دهم هجری قمری) اثر مؤلفی ناشناخته به نام «نسیمی» است. این رساله با مقدمه و تصحیح امیرحسین پورجوادی و به همت انتشارات فرهنگستان هنر در سال 1385 چاپ و منتشر شده است. نویسنده مقاله حاضر، پس از مرور و معرفی اجمالیِ رساله نسیم طرب و ذکر مطالب بدیع و مهم آن، نکاتی در باب رساله و تصحیح آن بیان کرده و به روابط شعبه ها و مقامها (با توجه به رسالات موسیقی بنائی و امیرخان گرجی) ، نقره و ارکان ایقاعی، و دوری یا دور اساس پرداخته است.