حکمت متعالیه

نمایش ۶۶۱ تا ۶۸۰ مورد از کل ۱٬۳۶۹ مورد.

۶۶۱.

عوامل مساعدت کننده عمل در جهت استکمال نفس از دیدگاه ملاصدرا

نویسنده: فروغ السادات رحیم پور فرزانه هاشمی زنجیرانی

منبع: پژوهش های علوم انسانی نقش جهان دوره جدید سال اول پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۴۰ تعداد دانلود : ۴۳۲

استکمال انسان در نوشتار حاضر بدین معنا است که به صورت تدریجی، با دو ابزار «علم» و «عمل» قوا و استعدادهای ویژه خویش را به فعلیت رساند ونفس او، که حقیقت اوست،در مراتب عالی وجود سیر نماید. در این میانْ شناخت عوامل زمینه ساز عمل اهمیت خاصّی دارد، چرا که مساعدت کنده عمل اند و از این روآگاهی ازآنها، جهت تقویتشان ضرورت دارد. در این مقاله پس از استقصا و دست یافتن به عوامل مساعدت کننده عمل که عبارتند از خواطر خیر،علم و معرفت، عشق به خدا،ایمان، ذکر و ... به تحلیل این عوامل و نحوه ی تأثیرگذاری آنها پرداخته خواهد شد. ملاصدرا، عمل، استکمال

۶۶۲.

نمونه انگاری نفس آدمی با خدا نزد ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ناصر مومنی مهدی گنجور

منبع: حکمت و فلسفه سال هشتم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۴۰ تعداد دانلود : ۹۲۰

۶۶۳.

بررسی جاودانگی انسان از منظر ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ملیحه صابری

منبع: ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی زمستان ۱۳۸۱ شماره ۳۶

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۱۳۳۹ تعداد دانلود : ۱۵۰۱

۶۶۴.

جست وجوی نخستین بارقه های نظریة حرکت جوهری در حکمت سینوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد نجاتی احمد بهشتی

منبع: حکمت معاصر سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: اصالت وجود حرکت جوهری حکمت سینوی اعتباریت ماهیت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۱۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۳۴۴

واکاوی رویکرد ابن سینا در باب حرکت نشان می دهد وی در اثبات برخی اقسام حرکات عرضی و انکار فرایند حرکت جوهری دچار تردید است. این تردید به مبانی فلسفی شیخ در مسئلة اعتباریت ماهیت و اصالت وجود بازمی گردد. بدین بیان که در تفکر سینوی به دلیل نفی تشکیک در ماهیت و اعتقاد به اعتباریت آن، برخی اقسام حرکات عرضی از جمله حرکت در کمیت و حرکت در کیفیت موجودات با نوعی شک و تردید در اثبات قرین می شود. با این وجود ابن سینا به دلیل این که حرکت در کمیت و کیفیت فرایندی محسوس دارد به صحت آن گردن می نهد، اما از سوی دیگر به واسطة فقدان دغدغة جدی در مسئلة اصالت وجود و اصول منتزع از آن با وجود حیرت از پذیرش فرایند حرکت در جوهر موجودات ابا می ورزد. این مسئله در برخی مواضع تفکر وی بازتاب داشته است؛ در این مواضع ابن سینا با وجود انکار فرایند حرکت جوهری نفوس، به صورت ضمنی یا حتی صریح به تجرد غیر تامة نفس و امکان وقوع حرکت اشتدادی در آن اذعان می کند.

۶۶۵.

مبناگرایی حداکثری ملاصدرا و توجیه معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: باقر گرگین نجف یزدانی علی نصرآبادی

منبع: پژوهش های معرفت شناختی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲

کلید واژه ها: معرفت شناسی علم حضوری ملاصدرا مبناگرایی توجیه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۷ تعداد دانلود : ۴۸۶

یکی از نظریه های توجیه معرفت که از دیرینه ای بلند برخوردار است، مبناگرایی حداکثری است. بیشتر فیلسوفان سنتی، از افلاطون و ارسطو در یونان تا فیلسوفان مسلمان و عقل گرایان و تجربه گرایان کلاسیک دوران جدید و شماری از فیلسوفان معاصر، آن را پذیرفته اند. ملاصدرا نیز در معرفت شناسی دیدگاهی مبناگرایانه دارد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که مبناگرایی در معرفت شناسی غربی بر اساس تمرکز بر علم حصولی تصدیقی و رها کردن علم تصوری شکل گرفته است و بر این فرض استوار است که گویا علم صرفاً تصدیق است نه تصور؛ اما دیدگاه صدرا در بستری شکل گرفته است که علم تصوری مرکز توجه بوده و در همین بستر نظریه علم حضوری شکل گرفته است. مهم ترین دلیل مبناگرایان بر مبناگرایی حداکثری، برهان تسلسل شناختی است که ملاصدرا با پذیرش دیدگاه مبناگرایانه تقریری از این برهان اقامه کرده است. او در توجیه معرفت به بدیهیات اولیه متوسل می شود و با استناد به وضوح و تمایز و بداهت آنها، به توجیه سایر باورها می پردازد. روش وی در رسیدن از نظریات به بدیهیات، قیاس برهانی است که کاملاً بر نظریه مبناگرایی حداکثری منطبق است و در نتیجه، اشکالاتی از قبیل عدم معیار گزاره های پایه، محدود بودن گزاره های بدیهی، فقدان حد وسط مشترک در قضایای بدیهی و ارتباط بداهت و صدق که بر مبناگرایان وارد است، درباره نظریه صدرا نیز مطرح می شود. نگاه وجودی ملاصدرا به علم و نقشی که برای علم حضوری در معرفت شناسی در نظر می گیرد، به او این امکان را می دهد که به پاسخ گویی به اشکالات وارده بر گزاره های پایه مبادرت ورزد.

۶۶۶.

مطالعه تطبیقی حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عزت الملوک قاسم قاضی صمد موحد

منبع: پژوهش های معرفت شناختی پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۸

کلید واژه ها: علامه طباطبایی ملاصدرا حمل حمل شایع صناعی حمل اولی ذاتی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۷ تعداد دانلود : ۵۷۴

مسئله حمل یکی از مسائل مهم فلسفه اسلامی است که به دلیل ارتباط با علم تصدیقی انسان به خارج، حائز اهمیت است و به واسطه آن می توان رابطه میان عین و ذهن، موضوع و محمول و علم و معلوم را تبیین کرد. تا وقتی حمل که نشانه هو هویت و اتحاد است صورت نگیرد، محال است میان ماهیات که مثار کثرت اند بتوان اتحاد و حتی مقایسه برقرار کرد و به معرفت رسید. در این جستار سعی بر این است تا با توجه به حقیقت حمل و جایگاه آن، حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی از دیدگاه صدرالمتألهین و علامه طباطبایی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به تمایز این دو حمل، کاربرد آنها بیان شود و در صورت اختلاف، موارد تبیین گردد.

۶۶۷.

استقصا عناصر عرفانی حاج ملاهادی سبزواری

نویسنده: میر هادی موسوی نیا

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۶۵ شماره ۴۱ و ۴۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۵ تعداد دانلود : ۹۱۱

۶۶۸.

نگرش ملاصدرا بر احادیث «الامر بین الامرین» با نظر به شرح اصول کافی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: محمود صیدی حسن اصغرپور

منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۹

کلید واژه ها: جبر احادیث تفویض الامر بین الامرین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۲ تعداد دانلود : ۴۴۶

از اختصاصات شیعه اعتقاد به «الامر بین الامرین» در بحث جبر و اختیار است. در احادیث شیعی ابتدا به بطلان نظریه جبر و تفویض پرداخته می شود و سپس به درستی «الامر بین الامرین» برهانی می گردد. ملاصدرا با تبیین و تفسیر این گونه احادیث به بیان منافات نداشتن تعلق علم الهی به افعال انسانی با اختیاری بودن آن ها، منتسب نبودن بی واسطه شرور و نقائص به خداوند و ناسازگاری آن با حکمت و عدالت او به ابطال نظریه جبر می پردازد. از جهت دیگر صدرالمتألهین نادرستی نظریه تفویض را نیز از جهت لزوم شریک داشتن خداوند در افعال خویش، منافات داشتن با سلطنت و احاطه قیومی اثبات می کند. با توجه به تببین حکمت متعالیه از «الامر بین الامرین»انسانی موجودی دارای اختیار می باشد، ولی در اختیار داشتن خویش اختیاری ندارد و مضطر در آن است. از این جهت چنین دیدگاهی لطفی از جانب خداوند به انسان ها بوده و تفاوت بسیاری با نظریه جبر و تفویض دارد.

۶۶۹.

ارتباط میان حرکت و کمال و تطبیق آن با فلسفه تاریخ هگل ‏

نویسنده: محمدعلی نویدی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۰ شماره ۲۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۲ تعداد دانلود : ۷۵۵

۶۷۰.

بررسی تطبیقی دلالت معجزه بر صدق ادعای نبوت از دیدگاه ابن رشد و علّامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: وحیده فخار نوغانی سید مرتضی حسینی شاهرودی

منبع: معرفت کلامی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۳)

کلید واژه ها: یقین منطقی ابن رشد معجزه یقین روان شناختی علامه طباطبائی دلالت منطقی دلالت اقناعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۰ تعداد دانلود : ۶۰۷

پدیدة معجزه امری خارق عادت است که آن را انبیای الهی به منزلة دلیلی بر صدق نبوت خود به مخاطبان نشان می دهند. یکی از پرسش های مهم در این باره، نوع دلالت معجزات و رابطة آن با صدق ادعای نبوت است. در میان اندیشمندان اسلامی دیدگاه ابن رشد و علّامه طباطبائی در این زمینه کاملاً مخالف یکدیگر است. ابن رشد با تأکید بر عدم سنخیت میان معجزات فعلی و ادعای نبوت، رابطة منطقی میان معجزات و اثبات نبوت را رد می کند و دلالت آن را اقناعی می داند، درحالی که علّامه طباطبائی با استناد به قاعدة حکم الامثال، این دلالت را از نوع دلالت های عقلی، و یقین حاصل از آن را یقین منطقی می داند. از نظر ابن رشد تنها راه اثبات صدق نبوت، تأمل در محتوای وحی الهی و درک تفاوت آن با دیگر معارف بشری است، درحالی که از منظر علّامه طباطبائی اثبات صدق نبوت انبیای الهی تنها در پرتو تحقق معجزات امکان پذیر است.

۶۷۱.

معنای انتساب در اندیشه دوانی با مرور کوتاهی بر هستی شناسی ارسطو و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منیره پلنگی

منبع: خردنامه صدرا تابستان ۱۳۸۸ شماره ۵۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۹ تعداد دانلود : ۷۱۰

۶۷۲.

بررسی انتقادی دیدگاه فرگه در باب وجود محمولی در پرتو حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عسکری سلیمانی امیری مسعود صادقی مجید احسن

منبع: حکمت صدرایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: ملاصدرا وجود محمولی فرگه گزاره های وجودی ثبوت الشیء ثبوت شیء لشیء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۷ تعداد دانلود : ۸۱۵

فرگه با تشبیه گزاره های وجودی به گزاره های عددی به این نتیجه می رسد که وجود محمولی درجة دوم و صرفاً قابل حمل بر مفاهیم است، نه اشیاء. استدلال وی، با ابتنای بر ثبوت شیء لشیء بودن گزاره های وجودی، این است که اگر وجود بر اشخاص به منزلة یک محمول و ویژگی درجة اول حمل شود، گزاره های وجودی موجبه، همان گو و سالبة آن ها خودشکن خواهد شد. بر این اساس، وی گزاره هایی همچون «سقراط وجود دارد» را درست ساخت نمی داند و در تلاش برای ارائة شکل صحیح آن، به صورت نمادین، وجود را به جایگاه سور منتقل می کند. با معیار قرار دادن دیدگاه ملاصدرا روشن می شود که برخلاف گمان فرگه، اولاً اصل در گزاره های وجودی، شخصیه بودن است و ثانیاً مفاد گزاره های وجودی، ثبوت الشیء است نه ثبوت شیء لشیء و ثالثاً، اینکه از پیش فرض های قول به این همان بودن این گزاره ها اصالت وجود است که فرگه منکر آن است.

۶۷۳.

توجیه معرفت شناختی ادراک بی واسطه ی خداوند از دیدگاه فلسفه ی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس یزدانی

منبع: اندیشه دینی دوره سیزدهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۴۶

کلید واژه ها: علم حضوری فلسفه اسلامی ملاصدرا باور به خدا توجیه معرفت شناختی ادراک بی واسطه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۷ تعداد دانلود : ۵۶۰

هدف اصلی این مقاله استدلال بر امکان ادراک بی واسطه ی خداوند از طریق علم حضوری از دیدگاه فلسفه ی ملاصدرا است. این نوع ادراک مستقیم و بی واسطه می تواند توجیه معرفت شناختی باور به خدا را فراهم نماید. در این نوشتار چگونگی کارکرد علم حضوری در رابطه با توجیه معرفت شناختی باور به خدا و هم چنین اهمیت نقش علم حضوری در معرفت شناسی دینی نشان داده خواهد شد. صدرا به عنوان یک فیلسوف شیعی در مکتب جدید فلسفی اش، حکمت متعالیه، براساس الاهیات شیعی تلاش کرده است برای توجیه ادراک بی واسطه ی خدا از طریق علم حضوری استدلال نماید. در این مقاله هم چنین به تعدادی از نقدهای مهمی که بر ادراک بی واسطه ی خداوند که از نظر معرفت شناختی توسط ملاصدرا ادعا شده است؛ پرداخته خواهد شد.

۶۷۴.

تحول «حمل» در فلسفه اصالت وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد حسین زاده

منبع: حکمت صدرایی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: حمل حقیقت و رقیقت اصالت وجود ملاصدرا حمل اولی حمل شایع حمل هوهویت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۵ تعداد دانلود : ۸۰۴

یکی از مباحث منطقی که با پذیرش اصالت وجود دستخوش تحول جدی می شود مسئله «حمل» یا «هوهویت» است. ملاصدرا در این مسئله با بهره گیری از اصالت وجود و فروع برآمده از آن، نظریه جمهور حکما را اصلاح و متناسب با مبانی وجودی خود بازسازی کرده است. در فلسفه ملاصدرا بر خلاف دیدگاه جمهور حکما، حقیقت هر حملی نوعی اتحاد در وجود است، همچنین علاوه بر وحدت و کثرت، رکن سومی در تحقق حمل دخالت دارد و آن رجوع وحدت به کثرت است. ملاصدرا در آثار خود حمل اولی را به سطحی بالا ارتقا داده که مختص به فلسفه او است و تنها بر مبنای اصالت و تشکیک وجود می تواند به کار گرفته شود؛ در این سطح، حمل اولی، اتحاد در وجود اجمالی و حمل شایع، اتحاد در وجود تفصیلی است. همچنین او حمل حقیقت و رقیقت را به عنوان قسمی مستقل به اقسام حمل افزوده است.

۶۷۵.

غایت شناسی ادراک ‏

نویسنده: ویلیام چیتیک

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۰ شماره ۲۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۵ تعداد دانلود : ۷۹۳

۶۷۶.

تحلیل اعتباریت ماهیت در حکمت متعالیه

نویسنده: علی اکبر ایمانی

منبع: آینه معرفت پاییز و زمستان ۱۳۸۵ شماره ۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۵ تعداد دانلود : ۶۲۴

۶۷۷.

از نظریه «انوار مشکّکِ» سهروردی تا «تشکیک وجودِ» صدرایی

نویسنده: رضا رضازاده سمیه منفرد

منبع: اسفار سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵

کلید واژه ها: شیخ اشراق ملاصدرا تشکیک وجود انوار مشکک تشکیک ماهیت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۹۴

سهروردی بر خلاف حکمای مشاء به تشکیک در ماهیت معتقد شد و آن را میراث حکمای ایران باستان دانست. در فلسفه اشراق میان انوار، رابطه تشکیکی برقرار می شود. وجه تمایز میان انوارِ مشکّک نیز به همان وجه اشتراکی برمی گردد که همه را در ذیل نور گرد آورده و تنها به شدت و ضعف، متکثر و از یکدیگر متمایز می شوند. تشکیک صدرایی از نظریه انوار مشکّک اشراقی الهام گرفته است. اگرچه که صدرالمتألهین ابتدا با پیروی از شیخ اشراق، تشکیک در ماهیت را می پذیرد، اما در نهایت با جواز تشکیک در ماهیت مخالفت نموده و معتقد است که تشکیک در واقع و نفس الأمر به حقیقت هستی اختصاص دارد و بالعرض به ماهیت تعلّق می گیرد. هرچند موضع این دو فیلسوف بزرگ در مورد مسئله تشکیک متفاوت است و هریک از این دو براساس اصول و مبانی خود به آن می نگرد، معیار تشکیک در هر دو مشترک می باشد و هر دو به گونه ای متفاوت به هدفی واحد، یعنی تشکیک در واقعیت خارجی می رسند.

۶۷۸.

تاثیر مبانی نفس شناختی ملاصدرا بر معرفت شناسی او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ناصر عرب مومنی

منبع: اندیشه دینی ۱۳۸۶ شماره ۲۴

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۱۳۲۴ تعداد دانلود : ۸۱۹

۶۷۹.

نگرشی تطبیقی بر مفاهیم انسان کامل و کیمیا در حوزه عرفان با تکیه بر دیدگاه های عرفانی حکمت متعالیه و جابر بن حیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد نصیری محلاتی سید مرتضی حسینی شاهرودی

منبع: حکمت صدرایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: عرفان حکمت متعالیه انسان کامل ابن عربی کیمیا جابر بن حیان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۴ تعداد دانلود : ۵۱۵

در اندیشه های عرفانی مفهوم انسان کامل و کیمیا ارتباطی تنگاتنگ و همیشگی دارند. هرچند رسیدن به انسان کامل یکی از اهداف عرفان است، اما کیمیا در اغلب دیدگاه های عرفانی به مثابه مسیری برای دستیابی به رمز و راز خلقت تعریف می شود که بدون آگاهی از این حقایق حصول انسان کامل میسر نیست. پس کیمیا و کیمیاگر، همچون عارف، هدفی جز تکوین انسان کامل ندارد. البته به رغم این ارتباط تنگاتنگ، در مکاتب مختلف عرفانی، شباهت ها و تفاوت هایی میان، مفاهیم، جایگاه، نحوه ارتباط و طریق وصول به کیمیا و انسان کامل مشهود است. بررسی این باورها و توجه به شباهت ها و تفاوت هایشان ضمن آنکه می تواند روشنگر مفاهیم پیچیده و عمیق انسان کامل و کیمیا باشد خود وسیله ای برای بررسی چگونگی پیدایش آن هاست. در این نوشتار با بررسی اجمالی و تطبیقی دیدگاه های عرفانی مختلف در خصوص انسان کامل و کیمیا، به ویژه با تکیه بر دیدگاه های عرفانی حکمت متعالیه و جابر بن حیان سعی، در آشکارسازی برخی شباهت ها و تفاوت های موجود در این باورها می کوشیم. البته در بررسی عرفان صدرایی، به آرای ابن عربی (به منزله منبع تفکرات عرفانی در حکمت متعالیه) توجه ویژه شده است.

۶۸۰.

فلسفه ی ملاصدرا و نظریه ی معنا؛ کاوشی معناشناختی در برخی دلایل نظریه ی وجود ذهنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا رضازاده کاظم موسی خانی

منبع: تأملات فلسفی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵

کلید واژه ها: ذهنی ملاصدرا فلسفه زبان نظریه معنا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۲ تعداد دانلود : ۵۱۶

از آنجا که زبان، اندیشه و واقعیّت در ارتباط نزدیک باهم قرار دارند، هرگونه حکمی که در حیطه معرفت شناسی و هستی شناسی صادر شود، بازتاب و پیامدی نیز در فلسفه زبان دارد. در این مقاله کوشش کرده ایم تا از راه بررسی مبانی و لوازم فلسفه زبانی برخی از ادلّه وجود ذهنی ملاصدرا، نظریة او را دربارة معنا استخراج کنیم. به نظر می رسد که نظریة معنای ملاصدرا قرابت زیادی با نظریات تصوری معنا دارد؛ چون مطابق پیش فرض های ملاصدرا در ادلّه وجود ذهنی، معنای یک گزاره، همان تصوّر یا تصدیقی است که گزاره بر آن دلالت دارد؛ معنا، موجودی ذهنی است؛ الفاظ برای معانی وضع شده اند؛ زبان، تصویرِ عالم واقع است.

درخت حوزه‌های تخصصی