نجمه سالمی

مقدمه : مجموعه سازی به عنوان یکی از اساسی ترین فعالیت ها در کتابخانه مطرح می باشد و به دلیل اینکه یکی از موارد رضایت مراجعه کنندگان از کتابخانه منابع آن محسوب می شود، از حساسیت بالایی برخوردار است. پژوهش حاضر به تحلیل فرآیند مجموعه سازی کتاب های چاپی و الکترونیکی در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سطح تهران می پردازد. روش شناسی: پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی است که با رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته، شامل 15 سؤال باز بود که از طریق آن با 10 کارشناس مجموعه سازی یا معاون کتابخانه دانشگاهی مصاحبه به عمل آمد. برای طراحی سؤالات مصاحبه، مطالعات کتابخانه ای در حوزه فرایند مجموعه سازی و خط مشی مجموعه سازی در کتابخانه ها صورت گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد مجموعه سازی کتاب ها ی چاپی در کتابخانه های موردمطالعه را می توان تحت تأثیر عواملی همچون سیاست های مجموعه سازی، شناسایی نیازهای کاربران، فراهم آوری منابع، بودجه و ارزیابی مجموعه مقوله بندی کرد. برای مجموعه سازی کتاب های الکترونیکی خط مشی مدونی وجود نداشت و برای فراهم آوری آن ها از روش های دانلود رایگان، خرید مجموعه ای منابع، اشتراک پایگاه های اطلاعاتی و یا مبادله بین کتابخانه ای استفاده می شد. از جمله چالش های مجموعه سازی در کتابخانه ها، فراهم نبودن خط مشی مکتوب، نیاز به دانش افزایی کتابداران و ضعف نرم افزارهای کتابخانه ای بود. نتیجه: مطابق با یافته ها، می توان نتیجه گرفت سازوکار مجموعه سازی در کتابخانه های موردمطالعه، فاقد گروهی از مؤلفه های مهم، مانند خط مشی مدون مجموعه سازی، اصول مشخص انتخاب و کمیته های انتخاب و همچنین ارزیابی مستمر مجموعه است. همچنین مجموعه ای از عوامل بیرونی و درونی در کاستی های موجود، دخیل هستند. تحریم های بین المللی، سیاست های کلی دانشگاه و نحوه تخصیص بودجه کتابخانه ها، جدی نگرفتن لزوم تهیه خط مشی مدون مجموعه سازی، نبود برنامه ریزی مشخص برای ارزیابی مجموعه، از جمله عوامل تأثیرگذار بودند. از نتایج پژوهش حاضر می توان برای شناسایی شیوه های مجموعه سازی در کتابخانه های دانشگاهی بهره گرفت و در جهت رفع نواقص و چالش های مجموعه سازی گام برداشت.

هدف: مطالعه میزان همگونی برچسب های اجتماعی با سرعنوان های موضوعی می تواند به غنی تر شدن ابرداد ه ها و دسترسی موضوعی به منابع کمک کند. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی- نظری و روش پژوهش تحلیل محتوا است. در این پژوهش با استفاده از روش سیاهه برداری و تحلیل محتوا، میزان مطابقت دقیق، تقریبی، نسبی و عدم مطابقت برچسبهای اجتماعی کتابهای موجود در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در سایت کتابراه با سرعنوان های موضوعی فارسی بررسی شد. یافته ها: میزان مطابقت دقیق سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی به طور متوسط 22 مورد، میزان مطابقت تقریبی سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی به طور متوسط 36 مورد، میزان مطابقت نسبی سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی به طور متوسط36 مورد و میانگین عدم تطابق سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی به طور متوسط 116مورد است. طبق یافته ها، میزان مطابقت دقیق سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی پایین ترین حد را دارد و عدم تطابق بیشترین میزان را داراست. این پژوهش نشان داد که میانگین عدم تطابق سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی حتی بیشتر از مجموع سه نوع تطابق دقیق، نسبی و تقریبی است. در نتیجه میزان همگونی سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی پایین است. بحث و نتیجه گیری: پژوهش حاض ر نشان داد که میزان همگونی سرعنوان های موضوعی با برچسب های اجتماعی پایین است بنابراین این دو روش می توانند مکمل هم باشند و فهرستنویسی ترکیبی را که شامل سرعنوان های موضوعی و برچسب های اجتماعی است بوجود آورند.

هدف: ارزیابی عملکرد کتابخانه های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و شناسایی وضعیت آنها بر اساس مدل کارت امتیازی متوازن (BSC) و ارائه پیشنهاد به منظور بهبود و تقویت سیستم ارزیابی عملکرد آن است. روش پژوهش: جامعه آماری این پژوهش تعداد 475 نفر از کارکنان کتابخانه های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران بوده اند. این تعداد شامل؛ 214 نفر از بین کاربران و 165 نفر از کارکنان و 96 نفر از مدیران که بر اساس جدول مورگان انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته خانم سهیلا نبی زاده استفاده شده است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و برای پاسخ به پرسش های پژوهش از آزمون t تک نمونه ای استفاده شده است. یافته ها: منظرهای «مشتری» و «فرآیند های داخلی» بالاترین سطح توازن و در مرحله بعد منظر «مالی» بهترین سطح توازن را کسب کرد. و منظر «رشد و یادگیری» در پایین ترین سطح توازن قرار گرفت. نتیجه گیری: عملکرد در سه منظر «فرآیند های داخلی»، «رضایت مشتری» و «مالی» متوازن و در منظر «رشد و یادگیری» غیر متوازن است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه هوش هیجانی و رضایت شغلی کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در شهر تهران انجام شد. روش پژوهش: روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری این پژوهش 300 نفر از کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شهر تهران بودند که از این تعداد با استفاده از جدول نمونه گیری مورگان 170 نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه استاندارد هوش هیجانی سیبریاشرینک و پرسشنامه رضایت شغلی فیلد و روث استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از آزمون های همبستگی پیرسون، t تک نمونه ای و مستقل و واریانس یکراهه استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که رابطه معنی داری بین هوش هیجانی و رضایت شغلی کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شهر تهران وجود دارد. در این پژوهش مشخص شد هوش هیجانی و رضایت شغلی کتابداران بالاتر از حد متوسط بوده است. اما تفاوت معنی داری در بین کتابداران در برخورداری از هوش هیجانی و رضایت شغلی بر حسب جنسیت، مدرک تحصیلی و سابقه خدمت یافت نشد.  نتیجه گیری : هوش هیجانی و رضایت شغلی شاخص های مهمی در جهت ارتقای سطح کیفی خدمات کتابداران در کتابخانه های دانشگاهی محسوب میشوند. بنابراین، اهمیت دارد که کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شهر تهران شرایط ایجاد رضایت شغلی را برای کتابداران خود بدون در نظر گرفتن جنسیت، مدرک تحصیلی و سابقه خدمت فراهم نمایند و از سوی دیگر، از کتابدارانی استفاده شود که از مهارتهای هوش هیجانی بهره مند باشند.  

هدف: شناسایی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از سه جنبه مجموعه سازی، سازماندهی، و اشاعه است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از پرسشنامه نظر 52 مسئول کتابخانه مؤسسات پژوهشی و مراکز استانی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی درباره وضعیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها پیمایش شده است. یافته ها: 4/40% کتابخانه ها منبع خاکستری را با نام خود منبع می شناسند؛ فقط در 8/5% کتابخانه ها دستورالعمل مدون برای تهیه انواع منابع خاکستری وجود دارد؛ در هیچ کتابخانه ای کمیته انتخاب منابع خاکستری وجود ندارد؛ 9/26% کتابخانه ها فهرستی از منابع خاکستری موجود در کتابخانه خود دارند و 4/70 %آنها این منبع را در پایگاه سیمرغ معرفی کرده اند؛ 5/63% کتابخانه ها امکان دسترسی به منابع خاکستری از طریق امانت بین کتابخانه ای و یا اشتراک در خرید منابع خاکستری را ندارند؛ 6/59% کتابخانه ها منابع خاکستری خود را وجین نمی کنند؛ و بیشترین روش تهیه منابع خاکستری در کتابخانه ها (7/82%) از طریق اهدا صورت می گیرد. همچنین 2/73% کتابخانه ها منابع خاکستری را هم به شیوه دستی و هم به شیوه کامپیوتری سازماندهی می کنند. نتیجه گیری: در کتابخانه های مورد بررسی به اهمیت منابع خاکستری و مدیریت آنها توجه نمی شود. دلیل این امر شاید ناشناخته ماندن منابع خاکستری و بی توجهی به اهمیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها باشد. این نتیجه را می توان تا حدودی به وضعیت این منابع در سایر کتابخانه های کشور تعمیم داد.

هدف: پژوهش حاضر با استفاده از شاخص های علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی به مطالعه دانشگاه تهران در تولید علم ایران در یک دوره ده ساله می پردازد. در این پژوهش از  شاخص مرکزیت شبکه های اجتماعی در ارزیابی مقالات نمایه شده دانشگاه تهران در نمایه وب آو ساینس استفاده شده است.  روش پژوهش: این پژوهش از نوع علم سنجی بوده و با استفاده از روش تحلیل هم استنادی و تحلیل شبکه ای انجام شده است و جامعه آن کلیه مقالاتی است که حداقل یک مؤلف وابسته به دانشگاه تهران داشته و بین سال های 1999 تا 2008 در وب آو ساینس نمایه شده اند. پس از جست وجو در پایگاه وب آو ساینس 4732 عنوان مقاله یافت شد و با در نظر گرفتن آستانه استنادی 900 عنوان مقاله انتخاب شد. رکوردهای بازیابی شده در فرمت متن ساده ذخیره و سپس با استفاده از نرم افزار سایت اسپیس مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در مقالات مورد بررسی 29455 منابع مورد استناد اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران قرار گرفت بود. که بیش از نیمی از این منابع ، منابع ایرانی می باشند. اعمال شاخص مرکزیت نشان می دهد اگرچه گنجعلی (در حوزه شیمی تجزیه) بالاترین میزان مرکزیت در شبکه هم استنادی دانشگاه تهران را داراست.  اما سایر منابع با مرکزیت بالا غیر ایرانی هستند. نتیجه گیری: در این پژوهش منابع پر استناد و منابع با مرکزیت و سیگما بالا مشخص شد. یافته ها نشان داد اگر چه بسامد استنادی می توان شاخصی برای نمایانی مقالات باشد. اما مقالاتی که مرکزیت بالاتری نسبت سایر مقالات به دست می آورند الزاماً پر استنادترین مقالات نیستند.