محمدرضا حسنی آهنگر

از ابتدای شروع نهضت اسلامی در ایران، مسئله دانشگاه و ساختن نظام مطلوب دانشگاهی یکی از اولین و مهمترین دغدغه ها بوده است. با مراجعة بی واسطه به آرا و اندیشه های رهبران انقلاب اسلامی، می توان الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی و ویژگی و کارکردهای آن را تعریف کرد؛ بدین منظور بیانات، پیامها و تدابیر امام خمینی(ره) از سال 1340 تا 1368 و آیت الله خامنه ای(دام ظله) از خرداد 1368 تا خرداد 1396، انتخاب، مطالعه و بررسی شد و با استفاده از روش کیفی «تحلیل مضمون»، الگویی جامع شامل 4335 مضمون اولیه (شناسه ) مورد شناسایی قرار گرفت که در قالب 328 مضمون سازماندهنده (شاخص) ترکیب گردید. این مضمونها پس از دسته بندی در سطوح مختلف درنهایت در 17 مضمون فراگیر (مؤلفه) در پنج بُعد «پیامدها»، «نتایج»، «خروجیها»، «فرایندها» و «سرمایه ها و زیرساختها» ساماندهی شد و الگوی نهایی به دست آمد. یکی از ویژگی منحصربه فرد الگو این است که علاوه بر جامعیت اندیشه های رهبران معظم انقلاب اسلامی به علت تناسب با الگوهای برنامه ریزی، مدیریت و ارزیابی راهبردی، امکان اجرا و رصد پیشرفت آن را فراهم می آورد.

دانشگاه سازمانی، باهدف ارتباط دادن برنامه های آموزشی به راهبرد و مأموریت های سازمانی، ایجاد شده و ابزاری برای یاری رساندن در دستیابی به اهداف راهبردی سازمان است. امروزه کلیه سازمان ها برای ارتقای کیفیت و کمیت اهداف از پیش تعیین شده، به سنجش عملکرد می پردازند. هدف از این تحقیق، ارائه مدل مفهومی سنجش عملکرد با توسعه کارت امتیازی متوازن در شش بعد برای دانشگاه سازمانی موردمطالعه است. روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری خبره در موضوع تحقیق 60 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 52  نفر از خبرگان دانشگاه موردمطالعه انتخاب شدند. نتیجه این تحقیق، ارائه مدل مفهومی سنجش عملکرد مبتنی بر کارت امتیازی متوازن توسعه یافته با ابعاد: ذی حقان خارجی، سرآمدی، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری، ذی حقان داخلی و مدیریت منابع است. همچنین یک نقشه راهبرد توسط فن مدل سازی ساختاری تفسیری برای دانشگاه های سازمانی طراحی و ارتباطات علت و معلولی بین اهداف به روشی سامانمند تعیین شده است. نتایج این تحقیق می تواند در دانشگاه های سازمانی استفاده شود و قابل تعمیم در دانشگاه های دیگر است.

بررسی پژوهش های انجام شده در حوزه ی علمی تجاری سازی نشانگر رشد کمی مطلوبی در این حوزه است. بنابراین نیاز به درکی کلی و نظام مند از فعالیت های پژوهشی انجام شده، وجود دارد. تحقیق حاضر با هدف ایجاد دید کلی در حوزه تجاری سازی و کمک به مدیران پژوهشی و پژوهشگران در هدایت بهینه ی پژوهش های آتی در این حوزه انجام شد. این تحقیق از لحاظ ماهیت کمی و به لحاظ هدف کاربردی است و از نظر نوع گردآوری داده ها توصیفی است.و از روش علم سنجی برای تحلیل داده ها استفاده می کند. بر این اساس تعداد3101 مقاله با موضوع تجاری سازی، مستخرج از پایگاه داده وب آو ساینس از سال 1990 تا سال 2022، به عنوان داده های ورودی نرم افزار وی او اس ویوئر و اکسل استفاده شده است تا روند تولیدات پژوهشی، نقشه ی دانشی، شبکه مفهومی و شبکه هم واژگانی پژوهش های تجاری سازی را بررسی و تحلیل نماید.اعتبار و همگرایی داده های ورودی و خروجی توسط نرم افزارهای علم سنجی کنترل می شود. یافته ها نشان می دهد مفاهیم نوآوری، عملکرد، حکمرانی، کارآفرینی، دانش، صنعت، شرکت، تحقیق و توسعه، فناوری پرکاربردترین واژه ها در تحقیقات تجاری سازی هستند. شبکه همایندی کل واژگان تمرکز و درهم تنیده بودن و ارتباط قوی بین مفاهیم این حوزه را نشان می دهد. شبکه مربوط به کشورهایی که در این حوزه فعال هستند نشان می دهد که کشورهای پیشرفته در زمینه تحقیقات تجاری سازی پیشرو هستند.حوزه های تحقیقاتی مدیریت، کسب و کار و سوخت های فسیلی در طول دوره تحقیق بیشترین تحقیقات را با عنوان تجاری سازی داشته اند. نقشه دانشی حوزه تجاری سازی ترسیم شد. همراستا با تغییر نسل های دانشگاه ها و حرکت به سمت دانشگاه های تمدن ساز، تجاری سازی دارایی های فکری به حوزه ی تجاری سازی وارده شده اند. روند زمانی تحقیقات گویای این است که تحقیقات تجاری سازی از حوزه های مهندسی به سمت حوزه های مدیریتی و کسب و کار گرایش پیدا نموده است به این معنی که جنبه های نرم تجاری سازی در سال های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. همچنین مقایسه خوشه های تحقیقات مربوط به ایران با کل تحقیقات بین المللی نشان از جای خالی خوشه حکمرانی در تحقیقات با مبداء ایران می باشد. بنابراین وجوه نرم تجاری سازی و مضوعات حکمرانی جنبه های مهمی از این موضوع هستند که باید مورد توجه سیاست گذاران پژوهشی و پژوهشگران قرار گیرند.

تحقیق حاضر به منظور ارائه الگوی بومی مدیریت راهبردی تحوّل انجام شده و ضمن درنظرداشتن توأمان نگاه راهبردی و تحوّلی، برای شناخت مسأله، وضع مطلوب را ترسیم کرده و سپس با تعیین سنجه های وضع مطلوب، به تحلیل وضع موجود می پردازد. در ادامه نیز با تحلیل شکاف، برای پاسخ به نظام مسائل سازمان، راهبردها و برنامه های عملیاتی را با نگاهی بومی و مبتنی بر آرمان گرایی واقع بینانه مطرح می کند. روش پژوهش حاضر تحلیل مضمون بوده است. در این تحقیق از رویکرد «شبکه مضامین» بهره گرفته شده است. در این رویکرد، نقشه ای شبیه به شبکه (تارنما) به عنوان اصل سازمان دهنده و روش نمایش تحلیل مضمون ارائه می شود. شبکه مضامین، براساس روندی مشخص، مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر را نظام مند می کند؛ سپس این مضامین به صورت نقشه های شبکه تارنما، رسم شده و مضامین برجسته هر یک از این سه سطح همراه با روابط میان آن ها نشان داده می شود. منبع اصلی جمع آوری اطّلاعات جهت کُدگذاری، مجموعه بیانات و مستندات مکتوب مقام معظّم رهبری در موضوعات مدیریت، برنامه ریزی و تحوّل بوده که ازطریق جست وجوی کلیدواژگان و متن خوانی انجام شده است. درنهایت، شبکه مضامین به دست آمده ترسیم گردیده و مضامین سازمان دهنده مدل مشتمل بر موارد ذیل بوده است: نیازشناسی و نیازسنجی، شناخت وظایف و مقاصد، هدف گذاری و هدف شناسی، شناخت وضعیت و موقعیت، مسیرشناسی و برنامه ریزی و اجرای آن. الگوی بومی تحقیق حاضر، ضمن سادگی و شفافیت، جامعیت لازم در حوزه تخصّصی مدیریت راهبردی تحول را نیز دارد و می تواند برای سازمان ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی مورداستفاده قرار گیرد.

دانشگاه ها نقش حیاتی به مثابه سوزنبان در تغییر ریل پیشرفت کشور به سمت تمدن نوین اسلامی را بر عهده دارند و تحول ماندگار در آن منوط به ایفای نقش اعضای هیئت علمی به عنوان موتور محرک تحول سایر مؤلفه های تحول دانشگاه می باشد. در همین راستا چارچوبی بومی و جدید برای رفع خلأهای موجود در آیین نامه ترفیع و ارتقاء به منظور جهت دهی، شناسایی و حل نظام مسائل کشور ارائه شد. پژوهش حاضر از نظر فلسفه، از نوع تحقیقات تفسیری و مبتنی بر تفسیر داده ها و یافته ها است و از نظر نوع هدف، در طبقه تحقیقات کاربردی قرار می گیرد و از نظر راهبرد پژوهشی، تحلیل مضمون با رویکرد استقرایی است. شیوه گردآوری داده ها نیز بررسی و تحلیل منابع از بیانات و مستندات مکتوب مقام معظم رهبری و در تجزیه و تحلیل داده ها نیز از شناسه گذاری و خوشه بندی مضامین استفاده شده است. از مجموع 128 منبع، 98 مضمون پایه و 18 مضمون سازمان دهنده و 4 مضمون فراگیر سازماندهی گردید. نتایج نشان می دهد نظام بومی ترفیع و ارتقا در ماده چهار (فعالیت های علمی-اجرایی و مستشاری) با محوریت احصاء نظام مسائل و با مؤلفه اصلی مسئله یابی، در ماده سه (فعالیت های تربیتی پژوهشی) با محوریت حل مسئله و با مؤلفه اصلی حل مسئله، در ماده دو (فعالیت های تربیتی آموزشی) با محوریت همتاپروری و با مؤلفه اصلی شاگردپروری و در ماده یک (فعالیت های تربیتی فرهنگی) با محوریت جنگ نرم و با مؤلفه اصلی امیدآفرینی با تبیین دستاوردها و مسائل انقلاب اسلامی، دارای منطق تحولی می باشد.

هم زمان با هفته پژوهش، سیزدهمین نشست از سلسله نشست های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «نقش هوش مصنوعی در پژوهش های علوم اسلامی و انسانی» در تاریخ 23 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. این نشست، با سخنرانی استاد محمدرضا حسنی آهنگر، دکترای مهندسی کامپیوتر گرایش هوش مصنوعی برگزار شد. ایشان از سال 1391 ریاست دانشگاه جامع امام حسین (ع) را بر عهده دارد و علاوه بر آن، صاحب تألیفات متعدّدی از قبیل کتاب و مقاله در باره هوش مصنوعی است. ایشان در این نشست علمی، با تبیین جایگاه هوش مصنوعی در پژوهش های علمی، به ویژه در علوم انسانی و اسلامی، لازمه حکمرانی در جهان آینده و ایجاد تمدّن اسلامی در جامعه را آشنایی عمیق با هوش مصنوعی و قابلیت های آن دانستند و ابراز داشتند که برای ایجاد مصونیت از خطر استعمار مجازی، باید با کمک فنّاوری و هوش مصنوعی، خود را ایمن و مسلح بسازیم. آنچه در ادامه می آید، مشروح سخنان ایشان در این زمینه است.

دانشگاه ها برای ایفای نقش در تمدن سازی دو ماموریت اصلی را برعهده دارند که عبارتند از:1) تربیت مدیران و کارشناسان و 2) تولید فکر و دانش. جمهوری اسلامی ایران به عنوان هسته اصلی تمدن نوین اسلامی برای انجام این ماموریت ها نیازمند تعامل علمی دانشگاه با جامعه و صنعت برای شناسایی نظام مسائل خود می باشد. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف ارائه چارچوبی برای شبکه سازی دانشی و مدیریت دانش دانشگاه ها جهت ایفای نقش در تمدن سازی انجام شده است. این تحقیق از نوع توسعه ای بوده و با روش تحلیل مضمون انجام شده است. منبع اصلی جمع آوری اطّلاعات جهت کُدگذاری، مجموعه بیانات و مستندات مکتوب رهبر معظم انقلاب ازطریق جست وجوی کلیدواژگان و متن خوانی انجام شده است. بر این اساس پس از غور در داده ها، 77 مضمون پایه و 13 مضمون سازمان دهنده و 3 مضمون فراگیر شامل «هسته دانا»، «شبکه توانا»، «آفت ها» و «نتایج و پیامدها» به شکل نقشه ی شبکه (تارنما)، نمایش داده می شود. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد هسته دانا در دانشگاه تراز انقلاب اسلامی شامل مولفه های مراکز علم و فناوری، پردیس های مدیریت و راهبری، تجاری سازی و انتقال فناوری، و مطالعات آینده پژوهی، نوآوری و مدیریت دانش بوده و شبکه توانای آن در حوزه دستیابی به کادر علم و فناوری شامل شبکه دانشگاه، شبکه نخبگان و فرهیختگان، شبکه دانشمندان و شبکه شرکت های دانش بنیان می باشد.