کاظم استادی

کاظم استادی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۹ مورد.
۱.

نگاهی به تفسیر منسوب به امام عسکری (ع) بر اساس بررسی شخصیت رجالی محمد بن قاسم مفسر استر آبادی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 39 - 81

کلید واژه ها: تفسیر عسکری ابوالحسن جرجانی محمدبن ابی قاسم روایات صدوق زیدیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۲
تمام کتاب کنونی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) و نیز بخش قابل توجهی از روایات کتاب احتجاج منسوب به طبرسی، به نقل از یک راوی، با نام «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی»، معروف به «ابی الحسن جرجانی مفسر» است. این شخص در منابع رجالی و تراجمی شیعه ی امامیه، مجهول می باشد و اطلاعات قابل توجهی از وی بیان نشده است. پس لازم است این راوی، شناسایی و ترجمه شود. این کار، چندین فایده دارد: اول اینکه تکلیف کتاب تفسیر و بخشی از احتجاج، از نظر هویتِ رجالی راوی آن ها روشن می شود. دوم اینکه تاریخ نقل و انتقالات این کتاب ها گویا می گردند. سوم اینکه ممکن است برخی از مناقشات پیرامون این دو کتاب، مرتفع و یا از آن سو، مناقشات جدیدی ایجاد گردند. بنابراین اکنون مهم است پرسیده شود: 1 آیا «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی» یک شخصیت و با اسامی دوگانه هستند که بر اثر تصحیف ایجاد شده اند یا خیر؟ 2 چه اطلاعاتی در دیگر منابع غیررجالی و تراجمی از ایشان وجود دارد؟ 3 تاریخ و ترجمه ی این راوی تفسیر چگونه است؟ پژوهش حاضر به وسیله ی برخی اطلاعات و شواهد جنبی به بررسی تاریخ و ترجمه ی ابوالحسن جرجانی مفسر پرداخته است تا حتی الامکان شرح حال و یک بررسی رجالی از وی ارائه دهد.
۲.

اصالت سنجی متن احادیث نسخه های کنونی منسوب به سلیم بن قیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 5 - 17

کلید واژه ها: حدیث شیعه تاریخ تشیع جعل حدیث حدیث موضوع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۸
کتاب سلیم بن قیس، به عنوان قدیمی ترین متن موجود شیعی از قرن اول هجری معرفی شده و اکنون دارای چنان اهمیتی می باشد که بعد از کتاب نهج البلاغه، بیشترین تیراژ انتشار را در سه دهه گذشته در ایران داشته است. جدای از مناقشات پیرامون هویت تاریخی و نیز انتساب کتاب به سلیم بن قیس، اکنون طبق پژوهشهای جدید، روشن شده است که متن کتابهای کنونی و در دسترس سلیم، در طول حدود شش قرن اول هجری در دسترس علما نبوده، یا لااقل و به دلایلی، اندیشمندان شیعی از آن استفاده چشم گیری ننموده اند. بنابراین اکنون لازم است پژوهش شود که: 1 حالات پیش روی ما درباره وضعیت اصالت کتاب سلیم چگونه است؟ 2 آیا شواهدی از کتاب یا غیر آن وجود دارد که نشان دهد، کتاب سلیم دچار جعل و یا اضافاتی بر متن شده باشد؟ 3 آیا مصادیقی از عدم اصالت منشأ روایات کتاب سلیم از منابع دیگر، قابل ارائه می باشد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ابان بن ابی عیاش یا نویسنده ای دیگر، روایاتی را از منابع متقدم جمع آوری نموده و عباراتی در لابه لای متن آنها اضافه کرده و این متن تدوین شده تاریخی را، عمداً یا سهواً، به نام سلیم بن قیس گمنام یا مستعار، منتسب نموده است.
۳.

وضعیت اعتبارسنجی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) 98 - 127

کلید واژه ها: تفسیر عسکری حسن بن علی اطروش احتجاج امام هادی(ع) صدوق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۶
از گذشته تا کنون، نظرات متضادی پیرامون تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) بیان شده است؛ عده ای از اندیشمندان کتاب را مخدوش و موضوع می دانند، و به آن تصریح نموده اند؛ و عده ای از علماء نیز کتاب را به تصریح یا استفاده، معتبر دانسته اند. با توجه به این مناقشات و مخصوصاً ایراد اشکال به انتساب تفسیر به امامین عسکریین(ع)، این مسأله به وجود می آید که: اصالت کتاب تفسیر عسکری چگونه است؟ اعتبار این کتاب در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا دلایلی بر عدم انتساب یا انتساب تفسیر به امامین عسکریین(ع) قابل طرح هستند؟ نتیجه پژوهش نشان می دهد که، این تفسیر به دلایل مختلفی، هم معتبر نیست و هم از امامین عسکرین(ع) نیست؛ همانند: 1 مشهور نبودن تفسیر در بین امامیه تا قرن ششم. 2 عدم شناسائی تفسیر و راوی آن در فهارس و تراجم متقدم و متأخر. 3 مورد «مناقشه» بودن تفسیر، از ابتدای رواج. 4 مشکلات رجالی و اسنادی، همانند تفاوت سند نسخه تفسیر در احتجاج با سند نسخه خود تفسیر. 5 ناهماهنگی داستان های راویان تفسیر با امام عسکری(ع). 6 مورد استفاده قرار نگرفتن تفسیر توسط جمهور علمای امامیه. از سوی دیگر، شواهدی نشان می دهد که مؤلف تفسیر عسکری، ناصر کبیر اطروش است.
۴.

نکاتی در اعتبارسنجی ادعیه و زیارات کتاب مفاتیح الجنان

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 53 - 78

کلید واژه ها: مفتاح الجنان اسدالله بروجردی ادعیه زیارات تراث شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۵۸
مهم ترین و رایج ترین کتاب دعایی که در دوره معاصر مورد استفاده مردم قرار می گیرد، کتاب مفاتیح الجنان اثر شیخ عباس قمی است. این کتاب پر تیراژترین کتاب پس از قرآن کریم است. بنابراین لازم است این اثر گرانسنگ به دلیل گستردگی و نفوذ خود در جامعه ، از ابعاد مختلف مورد بررسی و کنکاش پژوهشگران قرار گیرد. به همین منظور، در پژوهش حاضر، ضمن تأکید بر تمایل مؤلف به انتخاب و بهره گیری مطالب معتبر در ادعیه و زیارات، برخی نکات قابل توجه پیرامون اعتبارسنجی کتاب مفاتیح الجنان، مورد تأمل و تذکر واقع می گردد. در نهایت مشخص شد، با این که شیخ عباس قمی تلاش داشته است تا مطالب نامعتبر کتاب مفتاح الجنان بروجردی را حذف و مطالب معتبر را در تلخیص و تألیف خود ارایه نماید، امّا بنابر نمونه هایی که در مقاله حاضر ذکر شد، روشن گشت که مطالب مختلفی در کتاب مفاتیح قابل ردگیری هستند که به دلایلی، نامعتبر یا ضعیف و مخدوش می باشند. بنابراین لازم است که تمامی مطالب مفاتیح، مجدداً و به صورت اختصاصی و مجزا، اعتبارسنجی و مستندسازی دوباره شوند.
۵.

مأخذشناسی توصیفی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 39 - 88

کلید واژه ها: امام حسن عسکری (ع) ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی ناصر اطروش تاریخ شیعه آثار شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۶
از گذشته تاکنون، نظرات متضادی درباره ی این تفسیر بیان شده است؛ عده ای کتاب را مخدوش و عده ای موضوع می دانند، عده ای نیز کتاب را به تصریح یا اشاره، معتبر دانسته اند. برخی نیز در تحقیقات جدیدی این اثر را از تألیفات ناصر للحق اطروش، حاکم طبرستان برشمرده اند که بر اثر خطا، به امام یازدهم شیعیان امامیه (ع) منسوب شده است. با توجه به اهمیت کتاب تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، اکنون لازم است درباره ی تفسیر عسکری، تحقیقات بیشتر و جدیدتری صورت گیرد. بنابراین پژوهشگران علاقه مند به این حوزه، نیازمند به مأخذ شناسی پیرامون این تفسیر هستند و باید بدانند که چه تعداد آثار مستقل و غیرمستقلی در دهه های اخیر درباره ی تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) نگارش یافته است و جدای از آن، به چه منابع مرتبط دیگری می توانند مراجعه نمایند. در پژوهش حاضر، ضمن طرح مقدماتی به معرفی توصیفی 46 اثر مستقل و نیز معرفی شناسنامه ای 90 اثر مرتبط با تفسیر عسکری پرداخته شده است.
۶.

تأملاتی درباره هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 1 - 29

کلید واژه ها: تاریخ تشیع کلام شیعه منابع متقدم اسلامی تقریب مذاهب حدیث شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۲۴
کتاب منسوب به سلیم بن قیس، تنها اثر تاریخی کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می شود، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده؛ که در صورت اثبات وجودِ شخصیت سلیم و اصالت کتاب های منسوب به وی، این اهمیت، مضاعف و بسیار قابل تأمل خواهد شد. برخی از عناوین اهمیت زا برای آن ها عبارتند از: 1 قدمت تاریخی کتاب. 2 صحابی خاص و نزدیک بودن شخص سلیم به امام علی(ع). 3 بی واسطه بودن برخی از احادیث سلیم. 4 چند روایت تأییدیه امامان معصوم (ع) بر نسخه هایی از کتاب های سلیم. 5 داشتن مطالب ویژه، منحصر به فرد و شاذ تاریخی و کلامی. از ویژگی های برجسته کتاب سلیم، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب از جهات مختلط مورد نقد و تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، تأملاتی درباره هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او است. در پژوهش حاضر، سؤالات و اشکالاتی پیرامون ابعاد مختلف هویت شخصی و وضعیت تاریخی کتاب سلیم و نویسنده آن مطرح شده، و ضمن آن، اصالت مؤلف و کتاب منسوب به وی، مورد خدشه قرار گرفته است؛ به گونه ای که لازم است معتقدان به اعتبار این کتاب، پاسخگوی این ابهاماتِ شخصیتی سلیم بن قیس به عنوان یک هویت مستقل و راوی اخبار تاریخی شوند.
۷.

Rijālī Review of Isnād in the Interpretation Attributed to Imām ʿAskarī (AS) from Sheikh Sadūq to ʿAskarī(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۴, Issue ۱, ُ۲۰۲۳ 1 - 22

کلید واژه ها: Hassan ibn ʿAlī Uṭrūsh Tafsīr of Imām Hassan Nāṣirī ʿAskarī Iḥtijāj Ṣadūq

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
The Tafsīr book attributed to Imām Hassan ibn ʿAlī ʿAskarī (AS) or Tafsīr of  Abū Muḥammad Uṭrūsh is one of the Tafsīr al-Ma’thūr (traditional interpretation) of early Shi’a, which has long been the subject of controversy and discussion among Imāmī Shiite thinkers, especially the later scholars; and  even some consider it as fabricated which has been attributed to Imāmayn  ʿAskarīyayn (AS). Controversies about this book are multidimensional; that  is, it includes both the date of authorship and attribution of the book to the  author, and also includes the Isnād, narrators, and content of the book. Therefore, it is necessary to examine this interpretation from various aspects; one of these dimensions is the rijālī review of the narrators of this work to  find out how is its chains of transmitters? Is there any vacancy and anxiety in these chains of narrators? And also, what is the rijālī status of these narrators? Since the review of the narrators of Isnād up to Sheikh Sadūq has been discussed in other articles, in this article, only the rijālī review of ten of the narrators of this Isnād is discussed from Sheikh Sadūq to ʿAskarī Uṭrūsh. In this rijālī review of the narrators, it was found that the majority of the narrators of this part of the Tafsīr Isnād are unknown in the Imāmī sources, and the rest have not been confirmed.
۸.

گزارشی از محتوای کتاب تفسیر عسکری اطروش

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مهر و آبان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰۲) 227 - 246

کلید واژه ها: حسن بن علی اطروش تفسیر امام حسن عسکری احتجاج ناصر کبیر شیخ صدوق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۴۵
تفسیر منسوب به امام حسن بن علی عسکری(ع)، از تفاسیر مهم روایی متقدم شیعه در قرن سوم می باشد؛ که از جهات مختلفی، مناقشه آمیز بوده است، و مورد نقد و گفتگوهای انتقادی برخی از اندیشمندان متقدم و متأخر امامیه، قرار گرفته است. با توجه به برخی مطالب سست و نادرست موجود در این تفسیر، و نیز مناقشات پیرامون آن، و عدم انتساب تفسیر به امام یازدهم(ع)، اکنون این مسأله پیش روی قرار می گیرد که: اگر متن تفسیر کنونی، از امام حسن عسکری(ع) یا پدر بزرگوارشان نیست؛ پس مؤلف کتاب تفسیر چه کسی است؟ و آیا دلایلی وجود دارد که نشان دهد، این اثر، متعلق به شخص خاصی است؟ به تازگی، کتاب مفصلی درباره انتساب و بازشناسی مؤلف تفسیر عسکری، نگارش یافته است که شامل سیزده فصل می باشد. نوشته حاضر، ضمن معرفی این کتاب و خلاصه ای از فصول کتاب و نتایج آن، به بازشناسی تفسیر عسکری و نیز شناسایی و معرفی مؤلف این تفسیر می پردازد؛ و با مروری بر دلایل و شواهدی از متن خود تفسیر و اسناد تاریخی دیگر، مطرح می نماید که مؤلف تفسیر، در واقع «حسن بن علی عسکری»  ملقب به ناصر للحق اطروش، حاکم علوی طبرستان و امام زیدیه بوده است.
۹.

بررسی تاریخچه استدلال به آیه ابتلای ابراهیم(ع) در منابع کلامی و امامتی کهن شیعی برای مسأله امامت

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 265 - 292

کلید واژه ها: امامت خاصه کلام امامیه آیه ۱۲۴ بقره تاریخ تشیع جانشینی پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۵۷
برای استدلال و اثبات مسأله امامت و جانشینی پیامبر (ص) ، به دلایل «کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم » استشهاد می شود. در این میان، آیه 124 سوره بقره (که در میان شیعیانِ متأخر و معاصر، به آیه ابتلای ابراهیم (ع) یا آیه امامت مشهور است)، یکی از مهم ترین آیات پیرامون مسأله امامت قلمداد می شود. از سوی دیگر، برای پرداختن و نقد و بررسی دلالت آیه ابتلای ابراهیم در مسائل امامت، لازم است پیشاپیش، مسائلی همچون موضعِ منابع کلامی و امامتی کهن شیعی نسبت به این آیه، پژوهش و دانسته گردند. در پژوهش پیش رو، با توجه به این سؤالات: «1 در کدام یک از منابع کلامی و امامتی متقدم شیعه، به آیه ابتلای حضرت ابراهیم (ع) پرداخته شده است؟ 2 موضعِ این منابع نسبت به آیه ابتلای حضرت ابراهیم (ع) و مسأله امامت چیست؟»، به بررسی منابع کهنِ شیعی پرداخته شده است. در پژوهش حاضر، حدود بیست ونُه اثر کلامی و امامتی از منابع شیعه تا قرن پنجم بررسی شده است و در پایان، مشخص شد که حداقل تا اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، در بیشتر این منابع، خبری از استناد و استدلال به آیه ابتلای ابراهیم (ع) برای مسأله امامت با تعریف های خاص شیعی از آن وجود ندارد و موارد اندکی مرتبط با مسأله امامت، آن هم در برخی منابعِ درخور تأمل درج شده است.
۱۰.

تجزیه و تحلیل داستان انگیزه تألیف فصل الخطاب و بازشناسی ماجرای تاریخی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 419 - 442

کلید واژه ها: اتابک تحریف قرآن شیخ فضل الله نوری طالبوف مسالک المحسنین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۵۶
یکی از داستان هایی که پیرامون محدث نوری و کتاب فصل الخطاب در چند دهه اخیر مطرح شده، داستان «انگیزه انگلیسی» تألیف فصل الخطاب است؛ که گفته شده محدث نوری، فریب سیاست های ضداسلامی دولت انگلستان برای تفرقه میان مسلمین را خورده، و این کتاب را به تحریک کارمند جاسوس سفارت انگلیس نوشته است. این داستان توسط آیت الله مرعشی نجفی به نقل از سردار کابلی، توسط چند نفر از علمای معاصر همانند: شبیری زنجانی، منتظری، آصف محسنى، صادقی تهرانی، نقل شده است. در پژوهش های جدید، مشخص شده که انتساب این داستان به محدث نوری، نادرست است. اکنون برای بازشناسی ماجرای واقعی داستان، لازم است بررسی شود: 1. روایت های داستان انگیزه تألیف فصل الخطاب چگونه و دارای چه بخش های متفاوتی می باشد؟ 2. اطلاعات و داده های این داستان، چه سرنخ هایی را به ما برای کشف واقعیت داستان می دهد؟ 3. آیا اطلاعات این داستان با شواهد تاریخی دیگر و مرتبط با عصر محدث نوری و سردار کابلی، هماهنگ است؟ 4. این داستان را، می توان با چه واقعه تاریخی تطبیق داد؟ در پژوهش پیش رو، با بررسی داده های داستان و تجزیه و تحلیل اطلاعات آن، و دقت در اطلاعاتی که ناهماهنگ با تاریخ و زندگی حاجی نوری هستند، مشخص شد که که بخش اعظم داستان آیت الله مرعشی منقول از سردار کابلی، داستانی پیرامون جریانات کتاب «مسالک المحسنین» در دوره مشروطه ایران و مخالفت شیخ فضل الله نوری با این کتاب می باشد؛ و ناقل داستان، دو داستان مختلف (که پیرامون دو نوری، دو سید و دو کتاب متفاوت بوده است) را، باهم مخلوط نموده است.
۱۱.

اعتبارسنجی روایات ابوبصیر در الغیبه نعمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 103 - 140

کلید واژه ها: الغیبه نعمانی ابوبصیر واقفیه روایات مهدوی غیبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۵۶
محمد بن ابراهیم نُعمانی، متکلم و محدث شیعی قرن چهارم هجری است که مشهورترین و قابل اعتماد ترین و در دسترس ترین اثر وی، کتاب الغیبه اوست؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان Z نگارش یافته است. با توجه به اینکه بیشترین میزان روایات مهدویت و غیبت، متعلق به شخص ابوبصیر است و در کتاب الغیبه نعمانی نیز، حدود 11 راوی بیشترین میزان روایات (یعنی ۵۱ روایت) را از او به خود اختصاص داده اند، و با توجه به این تعداد زیاد روایات ابوبصیر درباره مسئله غیبت و مهدویت، سؤالاتی پیش روی ما قرار می گیرد که: چرا بیشتر روایات غیبت، از ابوبصیر هستند؟ آیا این وضعیت ارتباطی به فرقه های انحرافی ایجادشده در زمان صادقین n و مسئله غیبت و مهدویت ندارد؟ و ازسوی دیگر، آیا این روایات معتبرند؟ در نوشتار حاضر، ضمن گزارش آماری روایات ابوبصیر، به بررسی وضعیت رجالی او و راویان او در الغیبه نعمانی پرداخته شده است؛ و در انتها نتیجه گیری شده است که بیشتر روایات او، از طریق فرقه واقفیه به کتاب الغیبه سرایت نموده است؛ و این روایاتِ مهدوی، معتبر نیستند.
۱۲.

درباره نسخه های خطی کتاب های منسوب به سلیم بن قیس (کلیاتِ نسخه شناسی)

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 2 - 32
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۴
کتاب های منسوب به سلیم بن قیس، تنها آثار تاریخی کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می شوند، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده اند. از ویژگی های برجسته این کتاب ها، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب های سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب ها از جهات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، بررسی گونه های مختلف نسخه های خطی کتاب های سلیم است. به نظر می رسد، بسیاری از مناقشات حول محور شخصیت سلیم و کتاب های منسوب به وی، با بررسی دقیق نسخه های خطی و اصالت آنها، و نیز روشن شدن ابهامات و تناقضات مرتبط در آن، روشن گردد؛ البته از سوی دیگر، حتی ممکن است ابهامات و اشکالات جدیدی را پیش روی محققان قرار دهد؛ که برای رد یا اثبات گزارش های تاریخی کلامی روایات سلیم، ناچار شوند ابتدا تکلیف این ابهامات نسخه شناسی کتاب ها را روشن نمایند. نگارنده در طی چهار مقاله، کلیاتی پیرامون نسخه های خطی کتاب های سلیم و مدل های مختلف آن ها را مطرح می کنیم؛ که مقاله حاضر، اولین آنها است
۱۳.

متن رساله جوابیه محدث نوری به اشکالات بر فصل الخطاب، بر اساس نسخه دستنویس مؤلّف(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 47-74

کلید واژه ها: عدم تحریف قرآن فصل الخطاب رساله ردیه کشف الإرتیاب معرب تهرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۳
 محدث نوری در سال ۱۲۹۲ق کتاب فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الأرباب را نگاشت و در آن دلایلی بر تحریف قرآن ارائه نمود. از میان ردّیّه هایی که بر آن نوشته شد، طبق اسناد موجود و بنابر نقل آقابزرگ تهرانی و برخی دیگر به تبع او، محدث نوری فقط به یکی از ردّیّه ها، یعنی کشف الإرتیاب پاسخ داده است. امّا در پژوهش های جدید، مشخص شده است که آقابزرگ در شناسایی و معرفی این رساله به عنوان رد کتاب کشف الإرتیاب اثر شیخ محمود معرب تهرانی (ز1303ق)، اشتباه نموده است. رساله جوابیه حاجی نوری، از جهات مختلف تاریخی و علمی، برای روشن شدن برخی مسایل مطرح شده پیرامون شخص وی و نیز مسأله تحریف قرآن، مهم بوده و لازم است که در دسترس محققان قرار گیرد. این رساله بیست صفحه ای، پاسخ به این سه شبهه مستشکل بر فصل الخطاب است: 1 با اثبات تحریف قرآن، این کتاب بی اعتبار می گردد. 2 با اثبات تحریف، انتساب قرآن به پیامبر(ص) منتفی می شود. 3 با اثبات تحریف، معجزه ای برای پیغمبر ثابت نمی شود. در مقاله حاضر، متن اصلی دستخط محدث نوری با شرح و توضیحاتی از محقق، ارائه می گردد که در آن، حاجی نوری ایرادات مستشکل بر فصل الخطاب را نپذیرفته و مفصلاً بدان ها پاسخ گفته است.
۱۴.

معرّفی یکصد منبع برای پژوهش درباره کتاب فصل الخطاب محدّث نوری

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۲ 124-126

کلید واژه ها: صیانت قرآن عدم تحریف قرآن اخباری گری کلام عقلی و نقلی علوم و معارف قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۸۶
کتاب «فَصلُ الخِطاب فی تَحریفِ کِتابِ رَبّ الاَرباب» اثر میرزا حسین نوری (م1320ق)، جنجالی ترین کتاب قرآنی دو قرن اخیر می باشد که در آن حدود هزار روایت مطرح نموده است. با توجّه به موقعیّت و شخصیّت محدّث نوری و تأثیرگذاری کتاب وی در مناقشات کلامی میان شیعه و اهل سنّت و نیز اهمّیت فوق العاده مسأله، لازم می نمود تا مأخذشناسی جدید و به روزی که در آن، مشخّصات غالب نوشته های پیرامون کتاب فصل الخطاب وجود داشته باشد، در دسترس پژوهشگران قرار گیرد تا با توجّه به آن به پاسخگویی به شبهات و تحقیقات جدید در این زمینه بپردازند. در مقاله حاضر، مجموعه ای با حدود یکصد عنوان از منابع پیرامون کتاب فصل الخطاب، با اطّلاعات شناسنامه ای، معرّفی شده است.
۱۵.

واکنش علمای حوزه علمیّه قم به مسئله تغییر خط فارسی در سده اخیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 111 - 135
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۴
مسأله تغییر خط یا اصلاح الفبا در کشورهای مختلفی رخ داده است. در ایران نیز از حدود دویست سال قبل تاکنون، مسأله تغییر خط فارسی در برخی نوشته ها و محافل علمی مورد گفتگو واقع شده است. اما به دلایل فرهنگی و مذهبی، مناقشاتی پیرامون طرح و اجرای آن به وجود آمده است. جدای از مخالفان فرهنگیِ تغییر خط، برخی از علمای شیعی، به دلایل مذهبی و امکان گسست دینی یا خدشه به متون اسلامی، واکنش منفی به این مسأله نشان داده اند. حتی برخی از ایشان، آن را توطئه دشمنان اسلام قلمداد نموده اند. توجه به واکنش علمای حوزه علمیه قم، به عنوان مهم ترین خاستگاه مذهب تشیع در قرن گذشته، می تواند نمایی از نگرش های اندیشمندان دینی را به این مسأله نشان دهد. در پژوهش حاضر، ضمن ارائه تاریخچه اجمالی مسأله اصلاح الفباء و تغییرخط، واکنش های علمای ایران و حوزه علمیه قم در برخی از ابعاد این مسأله، احصاء و مورد توجه قرار گرفته؛ و نیز برخی از فتاوای مراجع تقلید در این باره ذکر شده است. در نتیجه می توان گفت: علمای اسلامی، مادامی که اصلاح الفبا و تغییر خط، خدشه ای به معارف اسلامی و ترویج مذهب اسلام وارد ننمایند، نسبت به این تغییرات و اصلاحات، نظر مخالفی ندارند.
۱۶.

The Effect of Lexicography’sSeparation in the First Two Centuries AH On the Certainty of the Current Interpretation of the Qur'an and Hadith(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۱, ُSpring and Summer ۲۰۲۲ 141 - 159

کلید واژه ها: Qur’an Hadith Ijtihad hermeneutics Dictionary Philosophy of Quran

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۵۹
Ijtihad from the Qur'an and Hadith can have two approaches: One: The conditions that individuals need to reach the stage and power of ijtihad. Two: the conditions that mujtahids face for ijtihad in a religious context; that is, the existence or non-existence is the ground of the possibility of definitive ijtihad from the religious text. A healthy and acceptable ijtihad must fully meet the requirements of both approaches; and disruption in any of these circumstances can overshadow the certainty of religious ijtihad. The current interpretation of the propositions of the Qur'an and Hadith relies heavily on the ijtihad of lexicographers two centuries after the life of the Prophet. Thus, in spite of this historical rupture of the word and the absence of numerous all-contemporary dictionaries of the Prophet, there is no requirement that the lexical ijtihad of two centuries after the Prophet, as we now use it, be one with the spiritual reality of the language of early Islam. Therefore, even if the mujtahids of religious texts are correct in their personal ijtihad, because the conditions for interpreting the text are not available. The current interpretation of the text and propositions of the Qur'an and their hadith is basically uncertain; and at most, it is suspicious. 
۱۷.

زندگی تاریخی مهدی مرعشی (راوی تفسیر امام حسن عسکری (ع) و بخشی از احتجاج طبرسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 96 - 123

کلید واژه ها: ابوجعفر المرعشی احتجاج تفسیر امام حسن عسکری (ع) مرعشیان احمد بن علی طبرسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۸
میان برخی دانشمندان شیعیه، مخصوصاً علمای متأخر و جدید، دو عنوان کتاب «الاحتجاج» و «تفسیر امام حسن عسکری(ع)» از جهات گوناگونی، مورد مناقشه و گفتگو است. مناقشات این دو کتاب شیعی، چند بعدی و از لایه های متعددی تشکیل شده است؛ یعنی هم شامل، تاریخ تألیف، و نیز انتساب کتاب به مؤلف و هم شامل اسناد و محتوای کتاب ها است. در این میان و پیرامون این دو کتاب، یک نکته بسیار حائز توجه و اهمیت است؛ و آن این که تمام کتاب تفسیر امام حسن عسکری(ع) و نیز بخش قابل توجه ای از کتاب احتجاج، به نقل از یک راوی، با نام «مهدی بن ابی حرب» یا «مهتدی بن الحارث» است. اطلاعاتی از شرح حال و ترجمه وی در منابع رجال و تراجم شیعه وجود ندارد. بنابراین، لازم است این راوی شناسایی و ترجمه شود. در پژوهش حاضر، با بهره گیری بیش از نود منبع، شرح حال وی جستجو و تجزیه و تحلیل و ارائه شده است
۱۸.

تجزیه و تحلیل اسناد تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 57 - 100

کلید واژه ها: تفسیر امام حسن عسکری (ع) حسن بن علی ناصر اطروش شیخ صدوق کتاب احتجاج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۰۰
تفسیر امام حسن عسکری R از جهات مختلفی همچون «تاریخ تألیف»، «انتساب به مؤلف»، «اسناد کتاب» و از همه مهم تر، «محتوای کتاب»، مناقشه آمیز است و مورد نقد برخی اندیشمندان قرار گرفته است. با توجه به این مناقشات، به ویژه مشکوک بودن انتساب تفسیر به امام حسن عسکری R ، لازم می نماید این تفسیر از ابعاد گوناگونی بررسی شود، که یکی از آن ها اسناد تفسیر است تا دانسته شود کل اسناد تفسیر چگونه اند؟ آیا اسناد متعدد تفسیر یکسان اند؟ نسبت اسناد تفسیر به اصالت انتساب چگونه است؟ پژوهش حاضر با روشن تحقیق کتابخانه ای در منابع چاپی و نسخ خطی، ضمن گزارش شکلی اسناد تفسیر، به بررسی آن ها پرداخته است؛ تا وضعیت کل اسناد تفسیر را برای پژوهشگران، در دسترس و قابل تحلیل نماید. تفسیر عسکری چند دسته اسناد دارد که با تجزیه و تحلیل تمامی آن ها مشخص شد که نام «حسن بن علی» در تفسیر عسکری و نیز روایات منقول از آن، ناصر اطروش است؛ یعنی اسناد این تفسیر، طی قرون گذشته و در مراحل مختلف نسخه برداری و نقل ، تغییراتی کرده است به طوری که از یک شخصیت مذهبی تاریخی زیدی مذهب، یعنی حسن بن علی عسکری اطروش، به یک شخصیت امامی مذهبی، یعنی امام یازدهم شیعیان R بدل شده اند. نتیجه اینکه کتاب تفسیر عسکری کنونی، از ناصر کبیر اطروش است.
۱۹.

شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین

نویسنده:
منبع: م مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ 11 - 54

کلید واژه ها: نهج البلاغه خطبه همام حضرت علی (ع) سید رضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۲
خطبه همام، متقین را توصیف کرده و برای آنان بیش از صد صفت برشمرده است. برای این خطبه، ترجمه های مستقل و شروح فراوانی نوشته شده؛ امّا در این میان و با پژوهش های جدید، روشن شده است که روایت یا خطبه متقین به سه مدل در منابع متقدم درج شده، و با هم اختلافات فراوانی دارند؛ به طوری که متن برخی منابع با متن نهج البلاغه، اساساً متفاوت هستند. با توجه به اهمیت خطبه متقین و برخی تشکیکاتی که نسبت به برخی از خطب و مطالب نهج البلاغه وجود دارد؛ اکنون لازم است از جهات مختلف، اصالت سنجی مستقلی پیرامون این خطبه صورت پذیرد؛ مثلاً بررسی شود که گوینده یا نویسنده خطبه متقین کیست؟ نوشته حاضر، به بررسی تطبیقی خطبه همام در منابع متقدم تا قرن هفتم، در این مسأله پرداخته است؛ که نتایج پژوهش نشان می دهد: نام راوی اصلی خطبه، مخدوش و شامل این افراد است: 1 راوی مجهول 2 ابن عباس 3 نوف بکالی 4 سلیم بن قیس 5 حسن بصری 6 اوفی بن دلهم 7 علی بن حسین(ع) 8 امام صادق(ع) 9 امام باقر(ع) 10 ذوالنون المصری. از سوی دیگر، گوینده خطبه نیز در این افراد، نامتعیین است: 1 علی(ع) 2 حسن بصری 3 عالم 4 ابن عباس 5 علی بن حسین(ع) 6 ذوالنون المصری. امّا با توجه به شواهد متنی و داستان همام، به نظر می رسد که خطبه متقین از تراث صوفیه باشد
۲۰.

معرفی دوره هایِ زمانیِ پس از نزولِ وحی و جایگاه آن در تحریفِ لفظیِ قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم بهار ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: قرآن تحریف مصحف تحریف لفظی دوره های تحریف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۲۳
یکی از موضوعاتی که مباحث «عدم تحریفِ قرآن» را مه آلود و شاید غیردقیق نشان می دهد، پرداختن به موضوع تحریف یا عدم تحریفِ قرآن، بدون مشخص نمودن محدوده ی زمانیِ بحثِ «تحریف قرآن» است. از سوی دیگر دسترسی ما به قرآن، دوره های زمانی مختلفی را طی کرده است که ماهیت و نوعِ بررسی آن ها، می تواند در موضوع تحریف، دارای نتایج متفاوتی باشد. این تفاوت به گونه ای است که پاسخ گویی به عدمِ تحریف قرآن، دلایل و اسنادِ متفاوتی را نیز از دو سویِ منازعه، طلب می کند؛ به این معنی که اگر موضوع تحریف قرآن را یک کل در نظر بگیریم، برخی از دلایلِ قائلانِ به عدم تحریفِ قرآن، جزئی است و نمی تواند مرتفع کننده ی آن ادعای کلی باشد. بنابراین، تقسیم بندی و معرفی دوره های زمانی برای دسترسی به قرآن کریم از صدر اسلام تا کنون، بسیار ضروری است. یعنی لازم است تا بررسی و پژوهش شود، چه دوره های زمانی، برای بررسی دقیق مصادیق «انحرافِ لفظیِ حذفیِ قرآن» قابل طرح هستند؟ و این دوره های زمانی چه مختصات و ویژگی هایی در خود دارند؟ در پژوهش پیش رو، پنج دوره زمانی، طرح و معرفی می گردد تا نسبت و جایگاه آن ها با مسئله تحریف لفظیِ حذفیِ قرآن، روشن گردد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان