طاهره احمدی پور

زبان فارسی تنها زبان رسمی کشور ماست و در کنار آن چندین زبان و گویش دیگر نیز وجود دارد که هر یک دارای تعدادی گویشور در نقاط گوناگون کشور است. زبان انگلیسی به عنوان زبان جهانی و زبان عربی به عنوان زبان مذهبی نیز در برنامه های آموزش زبانی ما جایگاهی دارند. برنامه ریزی در خصوص کاربرد و آموزش هریک از این زبان ها درحوزة برنامه های سیاسی دولت قرار دارد و در واقع از وظایف هر دولتی است. بدیهی است کاربرد زبان فارسی، به عنوان زبان ملی، لزوم توجه به دیگر زبان های موجود در کشور را محدود نمی نماید و در برنامه ریزی سیاست زبانی لازم است شأن و کاربرد دیگر زبان ها نیز در کنار زبان فارسی تضمین شود. طی پژوهش های مقالة حاضر، بررسی برخی ازمهم ترین اسناد دولتی، همچون قانون اساسی، سند چشم انداز، اساسنامة سیاست فرهنگی و فرهنگستان زبان، نشان داده که در اکثر این اسناد به برنامه های زبانی چندان اشاره نشده و سندی مشخص و مخصوص سیاست زبانی، که حاوی قوانین جامع مربوط به کاربرد و آموزش کلیة زبان های موجود در ایران باشد، تدوین نشده است. لذا پیشنهاد این مقاله تدوین سیاستی منسجم و سنجیده در خصوص کاربرد و آموزش همة زبان ها و گویش هایی است که ایرانیان به نوعی با آنها سروکار دارند. در این مقاله، بخش های گوناگون چنین سندی پیشنهاد شده است، ضمن اینکه قانون اساسی و سند چشم انداز مرجع شاخص های لازم برای تدوین این سیاست در نظر گرفته می شوند.

مقالهٔ حاضر گزارشی است از نتایج یک بررسی دربارهٔ پذیرش نوواژه های عمومی، مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با همکاری 450 پاسخگو در سه استان (تهران ،اصفهان وکرمان). مبنای نظری این بررسی الگوی انتشار نوآوری های رابرت ال. کوپر است که به حوزهٔ برنامه ریزی زبان مربوط می شود. پژوهشی میدانی درمورد مهم ترین عوامل غیرزبانی است که بر انتشار نوواژه های مصوب فرهنگستان اثر می گذارد. فرض بر این است که، در جامعهٔ آماری مورد نظر، به عنوان مخاطبان نوواژه های مصوب فـرهنگستـان، بین سطوح پیشنهادی کـوپـر دربارهٔ نوآوری های ارتباطی، که عبارت اند از: آگاهی، ارزیابی، دانش و کاربرد، رابطه وجود دارد. چگونگی این روابط از طریق شیوه های آماری توصیفی و استنباطی گوناگون و با استفاده از پرسشنامه به دست آمد. بر پایهٔ نتایج به دست آمده، بین دو عامل آگاهی و دانش پاسخگویان و نیز بین دو عامل ارزیابی و کاربرد نوواژه ها همبستگی مثبت دیده شد. علاوه بر این، بین دو عامل آگاهی و سن و نیز دو عامل دانش و تحصیلات پاسخگویان همبستگی معنی دار مثبت وجود دارد. در این مقاله، با کشف و توصیف این روابط، راهکارهایی برای کمک به تسریع فرایندهای پذیرش و انتشار نوواژه ها پیشنهاد می شود.

در دهه اخیر زبان انگلیسی متعاقب پدیده جهانی شدن به طور بی سابقه ای گسترش یافته و چالشی جدید برای کشورهای غیر انگلیسی زبان ایجاد کرده است. از سویی ارتباطات جهانی ایجاب می کند که این زبان مورد توجه جوامع غیر انگلیسی زبان قرار گیرد تا در عرصه مناسبات سیاسی – اقتصادی از دیگر جوامع عقب نمانند؛ از سویی دیگر تاثیر فرهنگ های غربی که از طریق زبان انگلیسی به جوامع تحمیل می شود نیز گریز ناپذیر است، به گونه ای که هویت های ملی سخت تحت تاثیر قرار می گیرند. با نظر به مبانی نظری برنامه ریزی زبان و محصول عملی آن، که سیاست زبانی است، می توان در صدد یافتن راهکارهای عملی برآمد تا ضمن بهره مندی از فواید به کار بردن این زبان خارجی، از خطرهای ناشی از آن نیز تا حد ممکن در امان بود. در این مقاله ضمن طرح تجربیات مفید برخی از کشورها در این زمینه و جست و جوی موضوع در سیاست های موجود در ایران، بر اهمیت دادن به نوع مدیریت و سیاست زبانی در برابر گسترش روز افزون زبان انگلیسی تاکید، و راهکارهایی پیشنهاد می شود.

این مقاله گزارش مختصری از نتایج بخشی از یک بررسی وسیع تر در خصوص مهمترین عوامل برون زبانی موثر بر پذیرش نو واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عنوان زبان ملی در بین فارسی زبانان ایرانی است. مطابق فرضیه این پژوهش، بین دو عامل ارزیابی و کاربرد به عنوان دو متغیر مهم و موثر در فرایند پذیرش و انتشار نو واژه ها، همبستگی وجود دارد. این بررسی با ابزار پرسشنامه و با کمک 450 پاسخگو در سه استان تهران، اصفهان و کرمان و با استفاده از شیوه های آماری گوناگون به انجام رسید. نتایج این تحقیق نشان داد که بین این دو متغیر رابطه معنی دار مثبت وجود دارد و این به آن معنی است که در برنامه ریزی واژگان، باید به نگرش های اعضای جامعه زبانی توجه خاص شود تا از این طریق، پذیرش و درنتیجه انتشار این نوآوری های واژگانی افزایش یابد.

این مقاله گزارش مختصری از نتایج بخشی از یک بررسی وسیع تر در خصوص مهمترین عوامل برون زبانی موثر بر پذیرش نو واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عنوان زبان ملی در بین فارسی زبانان ایرانی است. مطابق فرضیه این پژوهش، بین دو عامل ارزیابی و کاربرد به عنوان دو متغیر مهم و موثر در فرایند پذیرش و انتشار نو واژه ها، همبستگی وجود دارد. این بررسی با ابزار پرسشنامه و با کمک 450 پاسخگو در سه استان تهران، اصفهان و کرمان و با استفاده از شیوه های آماری گوناگون به انجام رسید. نتایج این تحقیق نشان داد که بین این دو متغیر رابطه معنی دار مثبت وجود دارد و این به آن معنی است که در برنامه ریزی واژگان، باید به نگرش های اعضای جامعه زبانی توجه خاص شود تا از این طریق، پذیرش و درنتیجه انتشار این نوآوری های واژگانی افزایش یابد.