شیده شادلو

این مقاله بر آن است تا روابط میان قطر و سایر کشورهای منطقه خلیج فارس در دوران ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا را در چهارچوب تحلیلی بحران مورد ارزیابی قرار دهد. از این رو با شیوه تحلیلی– تاریخی و پیروی از رویکرد رئالیسم درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که عامل اصلی در بحران روابط قطر و همسایگانش در تاریخ ژوئن 2017 م. چه بوده است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که وابستگی دولت های عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس به آمریکا، جریان این امنیت زدایی را تشدید می کند. قطر به عنوان کشوری که از لحاظ هویت و ساختار، در طول تاریخ کاملاً وابسته به قدرت های خارجی بوده است، نمونه بسیار مناسبی برای نشان دادن اثرات این وابستگی است. بر اساس یافته های این پژوهش طرح هایی مانند تأسیس پایگاه نظامی، امضاء قراردادهای نظامی و امنیتی و اجرای طرح ابتکار همکاری استانبول از سوی ناتو به رهبری آمریکا در این کشور، نه تنها باعث بی ثباتی در منطقه شده بلکه ثبات سیاسی و حتی تداوم بقای این امیرنشین کوچک را نیز در معرض تهدید قرار داده است. در نهایت نویسندگان نتیجه می گیرند که حضور آمریکا در این منطقه عامل اساسی در ایجاد بحران میان قطر و همسایگان اوست.

پژوهش های زیادی در رابطه بااهمیت راهبردی خلیج فارس، امنیت و حضور قدرت های فرامنطقه ای صورت گرفته است. با این حال با توجه به شرایط و مؤلفه های متغیر منطقه، نقش ساختارها و ظرفیت های داخلی اما متغیر کشورهای حاشیه خلیج فارس، این پژوهش سعی دارد پس از بررسی تأثیرحضور قدرت های فرامنطقه ای بر امنیت خلیج فارس، به دستاوردهای جدیدی در رابطه با امنیت این منطقه دست یافته و در پایان در جهت همگرایی بیشتر کشورهای منطقه و بهبود فضای امنیتی راهکار ارائه نماید. فرضیه ای که این تحقیق برپایه آن صورت گرفته است این است که حضور گسترده نظامی کشورهای فرامنطقه ای در منطقه خلیج فارس جهت تأمین امنیت صادرات انرژی، باعث به وجودآمدن جو امنیتی و نظامی سنگین در منطقه شده است که سبب حس ناامنی و گسترش بی اعتمادی در بین کشورهای منطقه شده است. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به اثبات این فرضیه می پردازد. پس از بررسی داده ها و اطلاعات گردآوری شده، این نتیجه حاصل شد که حضور نظامی کشورهای فرامنطقه ای و در رأس آنها ایالات متحده در خلیج فارس عاملی منفی در جهت برهم زدن امنیت و ثبات منطقه و ایجاد یک رقابت تسلیحاتی گسترده شده است. گسترش همکاری های همه جانبه کشورهای منطقه با یکدیگر از نفوذ سیاسی و دخالت سلطه گر خواهدکاست و گامی مؤثر در راستای توسعه کشورهای منطقه در صلح و امنیت و ثبات منطقه خواهد شد. مسائل منطقه ای باید توسط خود کشورهای منطقه خلیج فارس حل وفصل شود. بااعتماد و اتکاء به یکدیگر، ثبات منطقه در جهت توسعه و پیشرفت تحقق خواهد یافت. لذا ایجاد یک فرمول امنیتی می تواند در همگرایی کشورهای منطقه تأثیر بسزایی داشته باشد.

هدف : هدف این نوشتار بررسی عواملی است که سبب تحریک احساسات قوم گرایانه در مناطق عرب نشین جنوب ایران شده و در برهه ای از تاریخ به شکل جنبش های تجزیه طلبانه خودنمایی کرده است. روش : این مقاله با استناد به منابع کتابخانه ای و با روش اسنادی-تاریخی نوشته شده است. فرضیه : مقاله بر این فرضیه متکی است که سلسله عواملی عینی و انتزاعی مانند عوامل داخلی (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) از یک سو و مداخلات خارجی ازسوی دیگر سبب تحریک تمایلات و احساسات پان عربیسم شده است. در این مقاله پان عربیسم در ایران متغیر وابسته است و عوامل عینی و انتزاعی متغیر مستقل اند. نتیجه : نتیجه اصلی به دست آمده این است که عوامل داخلی نقشی مهم تر در پان عربیسم داشته اند. برای حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی تاحدِّامکان باید تلاش شود که عوامل داخلی مؤثر در پان عربیسم -به عنوان متغیر مستقل- کاهش یابند تا پان عربیسم به عنوان متغیر وابسته محدود شود.

در این نوشتار مخاصمات و درگیری های کنونی منطقه خلیج فارس (یمن از یک سو و عربستان و همپیمانانش از سوی دیگر) و نیز پیامدهای وقوع این درگیری ها از منظر حقوق بین الملل مورد بررسی قرار میگیرد. بنظر میرسد، پروژه مشترک آمریکایی - صهیونیستی، برای ایجاد بحران در منطقه، تهدید ضمنی جمهوری اسلامی ایران است که بدلایل گوناگون ازجمله: هژمونی مذهبی، سیاسی و ژئوپلیتیک (شیعه ستیزی و ایران هراسی) و نیز موقعیت ژئوپلیتیک کشور یمن در منطقه خلیج فارس صورت پذیرفته است. بر این اساس، نقض موازین مسلم بین المللی توسط عربستان و هم پیمانان او در یمن (مانند: نقض حقوق افراد در مخاصمات مسلحانه، نقض ممنوعیت تجاوز به خاک کشور دیگر، جنایت جنگی علیه بشریت، نقض میثاق حقوق مدنی و سیاسی، نقض حق تعیین سرنوشت و...) و همچنین صدور قطعنامه ضد یمنی شورای امنیت سازمان ملل و ممانعت از امدادرسانی کشورها و حتی نهادهای بین المللی، مانند «آکسفام» به حادثهدیدگان و ایجاد منطقه پرواز ممنوع در یمن و نیز مهمتر از همه بیتفاوتی مجامع و نهادهای رسمی بین المللی نسبت به موارد نقض، شواهدی هستند که به تقویت و اثبات این دلایل کمک میکنند.